Οι «Άθλιοι» αναβιώνουν στο πλανητικό περιβάλλον των ΗΠΑ

Είμαι πολύ ανήσυχη και εξοργισμένη εδώ και καιρό. Το λέω εξ αρχής. Και ο λόγος είναι ότι τον 21ο αιώνα αναβιώνουν εικόνες που παραπέμπουν στον 19ο, όπου το πρώτο ”κοινωνικό ζήτημα” στον κόσμο ήταν η πραγματικότητα της φτώχειας.

   Μας χωρίζουν διακόσια είκοσι χρόνια από τη γέννηση του Β. Ουγκώ, ο οποίος αποτύπωσε μοναδικά στο έργο του ”Άθλιοι” (α’ εκδ. 1862) τις αυθαιρεσίες των μεγαλοαστών και των Οργάνων της Δημόσιας Τάξης σύμφωνα με τις επιταγές του αντεργατικού ρατσισμού που ήταν τότε ευρέως διαδεδομένος.

  Στο πολύκροτο μυθιστόρημά του ο Γάλλος συγγραφέας αποκάλυπτε εικονοπλαστικά τον συλλογικό παροξυσμό των αστών της εποχής του, οι οποίοι — μέσα απ’ το φορτωμένο περιφρόνηση και μίσος βλέμμα του Ιαβέρη — αντιμετώπιζαν ως επικίνδυνες τις εργαζόμενες τάξεις και ταύτιζαν την εξαθλίωση των φτωχών με την εγκληματικότητα που απειλούσε να γκρεμίσει τα θεμέλια του ”πολιτισμού” τους.

   Ενός ”πολιτισμού” ο οποίος,  με κύρια ερείσματα την κοινωνική αδικία και τον κοινωνικό ανταγωνισμό, είχε πάρει τη μορφή μιας θανάσιμης ταξικής αναμέτρησης. Γι’ αυτό και το ισοδύναμο με κοινωνική ιστορία έργο του Ουγκώ αποτέλεσε κραυγή αγωνίας και έκκληση για εξάλειψη της φτώχειας στον κόσμο.

   Έκκληση που την πήρε ο αέρας, ως φαίνεται, παρά την ελπίδα που είχε εκφράσει στο έργο ένας επαναστατημένος σπουδαστής λέγοντας:

 – Πολίτες, ο 19ος αιώνας είναι μεγάλος, αλλά ο 20ος θα είναι ευτυχισμένος…

   Όπως απέδειξαν οι αριθμοί, δυστυχώς, τόσο στον 20ο όσο και στον 21ο αιώνα (με χρονικό όριο τη δεύτερη δεκαετία που διανύουμε) η παγκόσμια σκηνή δεν έπαψε να  κατακλύζεται από εικόνες διεύρυνσης της φτώχειας διαπλανητικά.

   Κι αυτό γίνεται ακόμα τραγικότερο με τη διαπίστωση ότι αυξήθηκαν παράλληλα οι ανισότητες και ο παγκόσμιος πλούτος των λίγων έναντι της εκτεταμένης φτώχειας των πολλών, με αποτέλεσμα το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού (τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι) να επιβιώνουν με δύο δολάρια την ημέρα…

    Οι συνειρμοί είναι αμείλικτοι όπως και οι αριθμοί, γιατί — τώρα που μίλησα για δολλάριο — μου ήρθε στο νου ένα πρόσφατο περιστατικό στις ΗΠΑ, την… αιώνια πρώτη υπερδύναμη. Εκεί όπου — πέρα απ’ τα αλληλοδιαδοχικά γεγονότα της διαιωνιζόμενης παθογένειας των φυλετικών διακρίσεων — αναδεικνύεται σήμερα με τον πιο κραυγαλέο τρόπο η έλλειψη αλληλεγγύης στη μεταχείριση των ”αθλίων” του 21ου αιώνα Αφροαμερικανών οι οποίοι πεινούν και ζητούν δικαιοσύνη.

   Ήταν ένα μικρό, μαύρο αγόρι γύρω στα 10, όπως το είδα στο βίντεο που τράβηξε ένας περαστικός Αμερικανός πολίτης στο Σίρακιουζ της Νέας Υόρκης.

– Τι κάνεις; ρώτησε με δυσάρεστο ξάφνιασμα τον έναν απ’ τους δυο αστυνομικούς που λίγο ήθελε να πατήσει στο λαιμό το παιδί (το οποίο έκλαιγε γοερά στο έδαφος), όπως είχε κάνει προ δύο ετών ένας συνάδελφός του στην Μινεάπολη της Μινεσότα σε βάρος ενός ενήλικα Αφροαμερικανού με αποτέλεσμα αυτός να εκπνεύσει.

 – Μάντεψε τι κάνω, απάντησε το Όργανο Δημόσιας Τάξης και, κοιτώντας με προκλητικότητα τον πολίτη, του είπε κοφτά πως έπιασε τον μικρό να ”κλέβει πράγματα”.

 – Εμένα μου φαίνεται πως είναι ένα μωρό. Δεν ξέρω τι κάνεις. Τι συμβαίνει λοιπόν; ξαναρώτησε αγανακτισμένος ο πολίτης βλέποντας τον αστυνομικό να σέρνει με βία τον μικρό στο περιπολικό.

   Τα ”πράγματα” ήταν πατατάκια, Έτσι ο Γιάννης Αγιάννης των ”Αθλίων” του 21ου αιώνα πιάστηκε γιατί έκλεψε όχι ένα καρβέλι ψωμί, αλλά ένα σακουλάκι πατατάκια!!!

 – Έκλεβε πράγματα. Παραβίασε τον νόμο, αντέδρασε υπερασπίζοντας τον συνάδελφό του ο έτερος αστυνομικός.

 – Μα και έτσι να είναι, γιατί τον αντιμετωπίζετε σαν δολοφόνο; ανταπάντησε συνοφρυωμένος ο μάρτυρας και βιάστηκε να συμπληρώσει.

 – Αφήστε το παιδί ήσυχο και θα πληρώσω εγώ τα πατατάκια του…

  ”Η ηθική απαξίωση του φτωχού δεν είναι φαινόμενο μόνο του Τρίτου κόσμου”, σκέφτομαι θλιβερά. ”Η φιλανθρωπία και η συμπόνια στις πολιτισμένες χώρες της Δύσης με την υψηλή ανάπτυξη δεν μπορεί να αντικαταστήσει την κρατική αδιαφορία και τον αποκλεισμό των φτωχών ακόμα κι αν είναι νομοθετικά κατοχυρωμένοι”.

    Έτσι φτάσαμε στο σημείο, απ’ τη δεκαετία του ’80 κυρίως και εντεύθεν, να ενοχοποιούνται — και άνευ στοιχείων ακόμα — οι φτωχοί, οι άνεργοι και οι μετανάστες που ζουν ανοργάνωτα στο περιθώριο των αναπτυγμένων χωρών. Οι ”Άθλιοι” που τον 21ο αιώνα εξακολουθούν να μην προστατεύονται.

   Να μην προστατεύονται απ’ τα έπεα πτερόεντα των πολιτικών οι οποίοι διαφημίζουν μάταια στις ηχηρές πολιτικές διακηρύξεις και ρητορείες τους τα περί ιδανικής κοινωνίας του μέλλοντος και πλουσιόδωρου κοινωνικού κράτους…

   Και τα διαφημίζουν μάταια γιατί, θέλοντας και μη — όσο προωθούν και έχουν πρώτιστο στόχο τα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα –, διαιωνίζουν την αδικία, τη φτώχεια και τη δυστυχία σε βάρος των κοινωνικά ”κολασμένων”, πολλοί από τους οποίους είναι νέοι και παιδιά σαν τον μικρό Αφροαμερικανό της Νέας Υόρκης.

  ”Παιδιά κανενός Θεού”, όπως είχα γράψει σε ομώνυμο άρθρο μου. ”Παιδιά που γεννήθηκαν για να γίνουν οι φτωχούληδες και οι κολασμένοι της γης του”. Άνθρωποι υποτιμημένοι, υποβιβασμένοι, εξαθλιωμένοι, που ζητιανεύουν τα ψίχουλα των εύπορων μεγαλοαστών για να επιβιώσουν σε κοινωνίες όπου κυριαρχεί η ελιτίστικη νοοτροπία των εξουσιαστών.

  Φευ!.. ο ανορθολογικός καταμερισμός του παγκόσμιου πλούτου υπέρ των ισχυρών της γης εξώθησε τους απόκληρους στην απόγνωση και τους έκανε ”κλέφτες”. Τα κύματα αγανάκτησης που σηκώνουν, ωστόσο, δεν είναι αρκούντως ψηλά για να κλονίσουν με την μαζικότητά τους την αταραξία των ισχυρών οι οποίοι κυβερνούν σε καθεστώς ”μεταδημοκρατίας”. Κυβερνούν στηριζόμενοι όχι στην αγάπη του λαού, αλλά στο ”δίκαιο” της πυγμής τους.

   Ένα ”δίκαιο” άδικο που το επιβάλλει η λογική του κέρδους και ο ξέφρενος, τυφλός ανταγωνισμός των ισχυρών. Ένας ανταγωνισμός που εξωθεί τους ανίσχυρους στην ανεργία, εκποιεί τα δικαιώματά τους και τους μετατρέπει σε μάζα χωρίς βούληση.

  Έτσι εξηγείται γιατί ο βαθμός αντίδρασης της πολιτισμένης εκπροσώπου της Δύσης (της Αμερικής) απέναντι στη φτώχεια και την εξαθλίωση των πολλών (κυρίως Αφροαμερικανών, γιατί μπαίνουν στη μέση και ρατσιστικά φυλετικά στερεότυπα του παρελθόντος) τείνει προς το μηδέν.

   Έτσι εξηγείται γιατί όλο και περισσότερες κοινωνίες (μηδέ εξαιρουμένης και της ελληνικής) δίνουν την εντύπωση ότι ανέχονται αδιαμαρτύρητα στην πλειοψηφία τους παρόμοιες καταχρηστικές συμπεριφορές εκ μέρους των δημοσίων οργάνων της έννομης τάξης σε βάρος περιθωριοποιημένων ανθρώπων.

   Ανθρώπων ανυπεράσπιστων που πέφτουν θύματα της κρατικής βίας, όπως το παιδί που ξυλοκοπήθηκε ως εγκληματίας ”σήμερα” στην Αμερική για ένα σακουλάκι πατατάκια ή ”χθες” η 90χρονη στην Ελλάδα που οδηγήθηκε με χειροπέδες στο κρατητήριο, γιατί πουλούσε χωρίς άδεια μάλλινα παπουτσάκια.

   Και όσο εκδηλώνουν οι κοινωνίες την τάση αυτή, τόσο θα μετατρέπονται σε άβουλη μάζα ποδηγετούμενη απ’ τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Μάζα που θα κλείνει τα μάτια και σε ακόμα χειρότερα δείγματα καταχρηστικής εξουσίας. Σε δείγματα έλλειψης κοινωνικής ευαισθησίας, πολιτικής και εθνικής.

   Η παγκοσμιοποιημένη εξουσία, άλλωστε, μας έχει αποδείξει μέχρι τώρα ότι ”παραδίδει μαθήματα” στις σύγχρονες κοινωνίες, για να μάθουν να ζουν σε καθεστώς τεχνητής ανελευθερίας — υπό τον φόβο, συχνά, ενός αόρατου εχθρού τύπου… covid — με ακρωτηριασμένη τη συνείδηση, την ευαισθησία και την υπόστασή τους…