Η Μέση Ανατολή είναι μια ιστορική και πολιτική περιοχή της Αφρό – Ευρασίας , χωρίς ξεκάθαρα όρια. Ο όρος Μέση Ανατολή έγινε ευρέως γνωστός για πρώτη φορά περί το 1900 στην Μ. Βρετανία και αφορούσε χώρες η περιοχές της Δ. Ασίας και της Β. Αφρικής.
Η σύγχρονη Μέση Ανατολή υλοποιήθηκε μετά τον Α΄ΠΠ, όταν η Οθωμανική αυτοκρατορία διαμελίστηκε σε μεγάλο αριθμό διαφορετικών εθνών. Στην τελική διαμόρφωση – μεταμόρφωση της Μ. Ανατολής στις σημερινές συνθήκες, αποτέλεσαν η αποχώρηση των μεγάλων δυνάμεων Γαλλίας και Μ. Βρετανίας από την περιοχή, η δημιουργία του Ισραηλινού κράτους το 1948 και το εν εξελίξει και μη εισέτι επιλυθέν αποκαλούμενο «Παλαιστινιακό ζήτημα», το οποίο αποτελεί το κορυφαίο ζήτημα της περιοχής και από τα σπουδαιότερα στον κόσμο.
Τα τελευταία χρόνια, συζητείται από πολλές πλευρές, η λύση των δύο κρατών, η “Two State Solution” (2SS), στην περιοχή της Παλαιστίνης, εδαφικά όπως είναι η σημερινή οριοθέτηση, με το σημερινό Ισραηλινό κράτος και από την άλλη πλευρά με την Δυτική Όχθη και την Λωρίδα της Γάζας. Είναι όμως εφικτή η λύση αυτή και αν όχι γιατί;
Η λύση των δύο κρατών
Πρόσφατα, τον Σεπτέμβριο 2022, στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, ο πρωθυπουργός Γιαΐρ Λαπίντ, ανακοίνωσε το όραμά του, για την επίλυση της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης, τη λύση των δύο κρατών (2SS). Πολλές χώρες επαίνεσαν τον Λαπίντ, συμπεριλαμβανομένων και των ΗΠΑ.
Όμως για πολλούς Ισραηλινούς αναλυτές, όπως ο καθηγητής Εφραίμ Ιμπάρ, Πρόεδρος του Ινστιτούτου Στρατηγικής και Ασφάλειας της Ιερουσαλήμ (JISS), θεώρησαν ότι είναι μια σύσταση πολιτικής που βασίζεται σε μια ψευδαίσθηση και είναι απίθανο να πετύχει.
Σύμφωνα με τον καθηγητή, η λύση αυτή θα αποτύχει για δύο λόγους:
Α. Τα παλαιστινιακά αραβικά και τα σιωνιστικά εθνικά κινήματα δεν βρίσκονται κοντά στην επίτευξη ενός ιστορικού συμβιβασμού.
Β. Οι Παλαιστίνιοι έχουν αποδειχθεί ανίκανοι να οικοδομήσουν ένα βιώσιμο και σοβαρό κράτος αφετέρου.
Ως γνωστόν οι διαδικασίες για την επίλυση του παλαιστινιακού ζητήματος άρχισαν με τις ενδιάμεσες συμφωνίες του Όσλο τη δεκαετία του 1990 και ισοδυναμούσαν με την αρχή του διαχωρισμού των δύο λαών και την δημιουργία του παλαιστινιακού κράτους.
Η Παλαιστινιακή Αρχή (ΠΑ) αναλαμβάνοντας τα εδάφη που ο ισραηλινός στρατός εκκένωσε, απέτυχε να εκπληρώσει τις εθνικές φιλοδοξίες των Παλαιστινίων για κανονικό κράτος, να παράσχει νόμο και τάξη και να αποτρέψει την τρομοκρατία κατά του Ισραήλ, με επακόλουθο τους συνεχείς πολέμους και ταραχές μεταξύ των.
Η ΠΑ αναμενόταν επίσης να διαπραγματευτεί μια μόνιμη διευθέτηση με το Ισραήλ, επιφέροντας έναν ιστορικό συμβιβασμό μεταξύ των δύο εθνικών κινημάτων.
Ωστόσο, παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες, κυρίως από την ΠΑ, αυτή η οραματιζόμενη ειρηνευτική διαδικασία απέτυχε να καταλήξει σε μια συνολική συμφωνία. Η δε μεγάλη ευκαιρία χάθηκε το καλοκαίρι του 2000, στο Καμπ Ντέιβιντ.
Θέματα όπως τα βασικά ζητήματα της Ιερουσαλήμ, των προσφύγων και των συνόρων, στάθηκαν αδύνατο να γεφυρωθούν στις διαρκείς συνομιλίες, παρά τις προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας. Έτσι οι θέσεις του Ισραήλ έχουν σκληρύνει μετά το ξέσπασμα της δεύτερης Ιντιφάντα, το 2000.
Μάλιστα, πρόσφατες δημοσκοπήσεις, δείχνουν ότι μόνο το ένα τρίτο των Ισραηλινών υποστηρίζει την λύση του 2SS. Μετά το 2000 η Γάζα γίνεται εφαλτήριο εκτόξευσης χιλιάδων πυραύλων κατά αμάχων στο Ισραήλ, με αποτέλεσμα, οι περισσότεροι Ισραηλινοί να μην πιστεύουν ότι οι Παλαιστίνιοι είναι εταίρος για την ειρήνη.
Η Παλαιστινιακή Κοινωνία
Είναι όμως έτοιμη η παλαιστινιακή κοινωνία να αποδεχθεί μια συνύπαρξη, με το σιωνιστικό κίνημα, κάτω από το βάρος ενός εθνικιστικού και ισλαμικού ήθους; Το αποτέλεσμα είναι απογοητευτικό σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις (Μάρτιος 2022), όπου δείχνουν ότι τα 2/3 των Παλαιστινίων επιμένουν να λένε ότι το Ισραήλ είναι ακόμη κράτος απαρτχάιντ και το κυριότερο, ότι το 73% να πιστεύει ακόμη σε προφητείες.
Πιστεύει, ότι μια προφητεία στο Κοράνι, αναφέρεται στην τελική κατάρρευση του κράτους του Ισραήλ, οπότε δεν υπάρχει λόγος για συνομιλίες και συμφωνίες. Ακόμη, το σημερινό παλαιστινιακό εκπαιδευτικό σύστημα και τα επίσημα μέσα ενημέρωσης υποκινούν το μίσος για τους Εβραίους, οι οποίοι κατηγορούνται για όλες τις παλαιστινιακές δυστυχίες. Μάλιστα το ποσοστό υποστήριξης των Παλαιστινίων σε πράξεις βίας κατά ισραηλινών στόχων είναι συγκλονιστικό.
Ακόμη και ο «μετριοπαθής» Παλαιστίνιος ηγέτης Μαχμούντ Αμπάς απορρίπτει την ιδέα ότι το Ισραήλ πρέπει να είναι εβραϊκό κράτος! Και φυσικά, να αναφερθεί η σημαντικότερη πολιτική επιρροή της Χαμάς στην παλαιστινιακή κοινωνία, η οποία θεωρεί την απλή ύπαρξη του Ισραήλ ως θρησκευτική ιεροσυλία και υπονομεύει κάθε πιθανότητα επίτευξης συμβιβασμού.
Η Παλαιστινιακή Αρχή
Αν ο πόνος είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας στην καμπύλη μάθησης των κοινωνιών, φαίνεται ότι οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι δεν έχουν υποφέρει αρκετά για να συμφωνήσουν. Κατά τον καθηγητή Ινμπάρ, δεν έχουν όλες οι εθνοτικές ομάδες δυνατότητες οικοδόμησης κράτους.
Ο ιστορικός ηγέτης των Παλαιστινίων Γιάσερ Αραφάτ, είχε την ευκαιρία για αυτοκυβέρνηση, όμως εγκαθίδρυσε ένα διεφθαρμένο, αναποτελεσματικό, άνομο και αυταρχικό πολιτικό σύστημα.
Η ΠΑ του Αραφάτ ήταν ένα βυζαντινό σύστημα, που κυβερνούσε με τακτικές διαίρει και βασίλευε, επιτρέποντας ανταγωνισμούς ηγετών, υπηρεσιών, ακόμη και πολιτοφυλακών. Ο ίδιος έκανε τον διαιτητή των αντιπαραθέσεων, μοίραζε θέσεις εργασίας και αμοιβές, δημιουργώντας τελικά ένα χαοτικό σύστημα διακυβέρνησης. Η πρωταρχική αποτυχία του συστήματος βρισκόταν στον τομέα που ήταν ο πιο κρίσιμος για την οικοδόμηση κράτους, δηλαδή το μονοπώλιο στη χρήση βίας.
Η πληθώρα των ένοπλων πολιτοφυλακών, αψηφά την κεντρική εξουσία και διατηρεί μια κατακερματισμένη παλαιστινιακή κοινότητα που αποτελείται ήδη από οικογένειες, μαχητές και φατρίες. Έτσι θα λέγαμε ότι η ΠΑ είναι ένα αποτυχημένο κράτος, που ορίζεται ακριβώς από την έλλειψη του μονοπωλίου στη χρήση βίας.
Προοπτικές
Ο πρόεδρος της ΠΑ Αμπάς, που εξελέγη τον Ιανουάριο του 2005 και ακόμη παραμένει πρόεδρος, αφού οι εκλογές συνεχώς αναβάλλονται, δεν μπόρεσε να υπερβεί την πολιτική κληρονομιά του Αραφάτ. Απέφυγε να αντιμετωπίσει τις ένοπλες συμμορίες και να συγκεντρώσει τις υπηρεσίες ασφαλείας.
Ακόμη και η Χαμάς απέτυχε να αποκτήσει μονοπώλιο στη χρήση βίας στη Γάζα, επιτρέποντας την ύπαρξη ένοπλων οργανώσεων και φατριών.
Και το ερώτημα που τελικά προκύπτει είναι τι μέλλει γενέσθαι πλέον; Φαίνεται ότι μια παρατεταμένη σύγκρουση δεν έχει μια άμεσα διαθέσιμη λύση. Οπότε ελλείψει συμφωνίας , η διαχείριση των συγκρούσεων είναι η καταλληλότερη στρατηγική για την αντιμετώπιση της ισραηλινο-παλαιστινιακής αραβικής διαμάχης.
Και αυτό είναι ευκολότερο σήμερα για το Ισραήλ, λόγω της περίφημης «Συμφωνίας του Αβραάμ», που άλλαξε όλα τα γεωπολιτικά δεδομένα σε ολόκληρη την Μέση Ανατολή. Και οι Παλαιστίνιοι είναι εκτός. Στόχος αυτής της στρατηγικής είναι να αγοράσει χρόνο, ελπίζοντας ότι το μέλλον μπορεί να φέρει καλύτερες εναλλακτικές λύσεις από σήμερα.
*Ο Ιωάννης Αθ, Μπαλτζώης είναι αντιστράτηγος ε.α., πρώην ΑΚΑΜ Τελ Αβίβ, με Μεταπτυχιακό M.Sc. στην Γεωπολιτική και πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΙΣΜΕ).
