Γιατί μερικά ψάρια παράγουν ηλεκτρισμό;

Ορισμένα ψάρια αντιλαμβάνονται τον ηλεκτρισμό και άλλα τον παράγουν. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Κάποια είδη ψαριών μπορούν να προκαλέσουν ηλεκτρική εκκένωση αρκετών εκατοντάδων βολτ. Αυτό ισχύει, μεταξύ άλλων, για το ηλεκτρικό χέλι, το ηλεκτρικό γατόψαρο, ορισμένα σαλάχια και αρκετούς σκαρμούς. Και άλλα βέβαια μπορούν να προκαλέσουν ηλεκτρική εκκένωση, πλην όμως ασθενέστερη. Με τον τρόπο αυτό τα ψάρια προσπαθούν, αφενός, να προστατευτούν από τους θηρευτές τους και, αφετέρου, να αναισθητοποιήσουν τα θηράματά τους.

Τα ηλεκτρικά ψάρια διαθέτουν ένα ηλεκτρικό όργανο που αποτελείται από εξειδικευμένα μυϊκά και νευρικά κύτταρα. Πρόκειται για απλά μυοκύτταρα που λειτουργούν επίσης με ηλεκτρικές εκκενώσεις. Σε αυτό το ηλεκτρικό όργανο τα μυοκύτταρα, που ονομάζονται ηλεκτροκύτταρα, έχουν χάσει την ικανότητά τους να συστέλλονται και το ηλεκτρικό δυναμικό τους έχει ενισχυθεί.

Στο ηλεκτρικό χέλι που ζει στον Αμαζόνιο, το μήκος του οποίου μπορεί να φτάσει τα 2,5 μέτρα, το μισό μυϊκό σύστημα έχει μετατραπεί σε ηλεκτρικό όργανο. Το ρεύμα δε που μπορεί συνολικά να παραγάγει μπορεί να ανέλθει έως τα 600 βολτ. Το ηλεκτρικό μυϊκό όργανο του ψαριού διαπερνά ολόκληρο το σώμα του και είναι διατεταγμένο σε χιλιάδες πλάκες, καθεμιά από τις οποίες μπορεί να δώσει 1/10 του βολτ.

Πολλά άλλα ψάρια έχουν στο σώμα τους αισθητήριους υποδοχείς για τον ηλεκτρισμό, οι οποίοι διακρίνονται σε δύο είδη: τους ληκυθοειδείς, που παρέχουν παθητική ηλεκτρική αίσθηση, και τους σωληνοειδείς, που δημιουργούν ενεργητική ηλεκτρική αίσθηση. Η παθητική ηλεκτρική αίσθηση επιτρέπει στο ψάρι να συλλαμβάνει ασθενή ηλεκτρικά πεδία από άλλους ζώντες οργανισμούς. Ορισμένα είδη καρχαριών, για παράδειγμα, μπορούν και αντιλαμβάνονται τον ηλεκτρισμό θηραμάτων που κρύβονται μισοθαμμένα στην άμμο του πυθμένα.

Αντίθετα, με την ενεργητική ηλεκτρική αίσθηση το ψάρι δημιουργεί γύρω του ασθενές ηλεκτρικό πεδίο, όπως οι μαγνητικές γραμμές που προκαλούνται γύρω από ένα μαγνήτη. Εν προκειμένω, καταγράφονται οι διαταραχές του πεδίου όταν κάποιος άλλος έμβιος οργανισμός εισέλθει σε αυτό.