Τα δηλητηριώδη φίδια που υπάρχουν στην Ελλάδα – Πόσο επικίνδυνα είναι (βίντεο)

Στη χώρα μας, από τα περίπου 70 είδη ερπετών που υπάρχουν μόνο 7 είναι δηλητηριώδη και όλα τους είναι είδη φιδιών.

Τα 5 δηλητηριώδη φίδια ανήκουν στην οικογένεια των εχιδνιδών (οχιές) με σχετικά ισχυρό δηλητήριο, ενώ τα υπόλοιπα 2 στις οικογένειες των κολουβρίδων και των ψαμμοφιίδων με ασθενές δηλητήριο, ουσιαστικά ακίνδυνα για τον άνθρωπο.

Τα φίδια της οικογένειας των εχιδνιδών (viperidae) δεν συνυπάρχουν ποτέ όλα μαζί στο ίδιο μέρος, αλλά έχουν διαφορετική εξάπλωση ανά την ελληνική επικράτεια και είναι τα εξής:

• Οχιά – Vipera ammodytes
• Οθωμανική Οχιά – Montivipera xanthina
• Οχιά της Μήλου – Macrovipera schweizeri
• Αστρίτης – Vipera berus
• Οχιά της Πίνδου (Νανόχεντρα) – Vipera graeca

Τα άλλα δύο δηλητηριώδη είδη, με ασθενές για εμάς δηλητήριο, είναι:

• Σαπίτης – Malpolon insignitus
• Αγιόφιδο – Telescopus fallax

Πόσο επικίνδυνα είναι τα δηλητηριώδη φίδια της Ελλάδας

Πολλοί είναι οι μύθοι που ακούγονται γύρω από την επικινδυνότητα των δηλητηριωδών φιδιών και πως ένα δάγκωμα οχιάς “μπορεί να σκοτώσει έναν άνθρωπο μέσα σε λίγα λεπτά”. Κάτι τέτοιο ΔΕΝ ισχύει στην περίπτωση των εντόπιων φιδιών, όταν μιλάμε για την καθαυτή δράση του δηλητηρίου τους.

Η επικινδυνότητα ενός δαγκώματος φιδιού με έγχυση εξαρτάται από την ισχύ και την τοξικότητα του δηλητηρίου, καθώς και από τη συγκέντρωση αυτού στο σώμα του θύματος.

Επομένως, η ποσότητα του δηλητηρίου αλλά και το βάρος και η ηλικία του θύματος αποτελούν σημαντικούς παράγοντες (η ποσότητα εξαρτάται από το είδος και το μέγεθος του φιδιού, αλλά ελέγχεται και από το ίδιο το φίδι).

Το δηλητήριο των οχιών της Ελλάδας είναι κυρίως κυτταρολυτικό. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν συγκεκριμένες πρωτεΐνες στο δηλητήριό τους, που στοχεύουν στις μεμβράνες των κυττάρων και προκαλούν την λύση τους (το σπάσιμό τους).

Έτσι το δηλητήριό τους ουσιαστικά καταστρέφει τους ιστούς, όπου αυτό εισέρχεται. Το γεγονός ότι το δηλητήριό τους είναι κυρίως κυτταρολυτικό και όχι νευροτοξικό μας δίνει πολύ χρόνο, για να μεταβούμε σε ένα νοσοκομείο σε περίπτωση που δαγκωθούμε.

Τα νευροτοξικά δηλητήρια φιδιών στοχεύουν στο νευρικό μας σύστημα, καταστέλλοντας τη λειτουργία ζωτικών οργάνων και είναι αυτά που μπορούν να σκοτώσουν έναν άνθρωπο μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα.

Φίδια με κυρίως νευροτοξικό δηλητήριο, όπως η κόμπρα, το μαύρο μάμπα, κ.ά., δεν υπάρχουν στην Ελλάδα, αλλά σε εξωτικές περιοχές άλλων ηπείρων.

Ως εκ τούτου, μετά από ένα δηλητηριώδες δήγμα (δάγκωμα) φιδιού στην Ελλάδα διαθέτουμε υπεραρκετό χρόνο, ώστε να επισκεφτούμε εγκαίρως ένα νοσοκομείο για τις πρώτες βοήθειες.

Υπό φυσιολογικές συνθήκες, ο χρόνος μέσα στον οποίο ένας υγιής άνθρωπος μπορεί να χάσει τη ζωή του από δάγκωμα οχιάς της χώρας μας, χωρίς νοσηλεία, είναι μερικά εικοσιτετράωρα και όχι μερικά λεπτά ή μερικές ώρες.

Πρώτες βοήθειες για δάγκωμα δηλητηριώδους φιδιού στην Ελλάδα

Τα πρώτα συμπτώματα μετά από ένα δηλητηριώδες δάγκωμα είναι πόνος και οίδημα στο σημείο της έγχυσης, εντός λίγων λεπτών. Στην συνέχεια και όσο ο χρόνος περνάει χωρίς παροχή Πρώτων Βοηθειών, το οίδημα αυξάνεται και εξαπλώνεται και στο υπόλοιπο δαγκωμένο μέλος, ενώ μέσα σε λίγες ώρες ενδέχεται να υπάρξουν και άλλα συμπτώματα.

Αμέσως μετά από ένα δάγκωμα δηλητηριώδους φιδιού οι κινήσεις που πρέπει να κάνετε (ή να μην κάνετε) είναι λίγες αλλά ουσιαστικές:

• Μην πανικοβάλλεστε (πολύ σημαντικό): Ο πανικός χειροτερεύει την κατάσταση. Με τα σημερινά μέσα έχετε όλο το χρόνο μπροστά σας να επισκεφτείτε ένα νοσοκομείο, όπου κι αν βρίσκεστε στη χώρα, μέσα στις επόμενες ώρες, με ασφάλεια και χωρίς ρίσκο.
• Αφαιρέστε όποιο αντικείμενο ή ύφασμα θα μπορούσε να σφίξει το μέλος όσο αυτό πρήζεται (π.χ. δαχτυλίδια, ρολόι, βραχιόλια, κτλ).
• Κρατήστε το θύμα ακίνητο εάν δεν είναι απαραίτητη η μετακίνησή του: Κρατήστε το δαγκωμένο μέλος όσο το δυνατόν πιο ακίνητο. Με την ακινησία του δαγκωμένου μέλους καθυστερούμε την εξέλιξη των συμπτωμάτων.
• Μην κόβετε ή σκίζετε το δέρμα “για να ρουφήξετε το δηλητήριο”: Όχι μόνο δεν ωφελεί σε τίποτα, αντιθέτως μάλιστα, το τραύμα και το σοκ που προκαλείται από την πράξη επιδεινώνουν την κατάσταση και τα συμπτώματα.
• Μην προσπαθείτε να ρουφήξετε το δηλητήριο με το στόμα!
• Μη δένετε το δαγκωμένο μέλος: Είναι πολύ σημαντικό να μην εμποδιστεί η κυκλοφορία του αίματος. Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος δημιουργίας θρόμβων και νέκρωσης του άκρου. Το δηλητήριο εξαπλώνεται κυρίως μέσω της λέμφου, επομένως μία σφιχτή περίδεση που θα σταματούσε την κυκλοφορία του αίματος είναι ανώφελη και επικίνδυνη.
• Μην τοποθετείτε πάγο στην περιοχή του τραύματος/δήγματος.
• Μη δίνετε αλκοόλ στον ασθενή.
• Μη χρησιμοποιείτε συσκευές άντλησης δηλητηρίου. Έχει αποδειχθεί ότι δεν βοηθούν, αλλά ενδεχομένως και να επιδεινώνουν την κατάσταση τοπικά.
• Καλέστε το 166 ή το 112 αν το θύμα βρίσκεται μακριά από οδικό δίκτυο ή σε δύσβατη περιοχή.
• Μεταφέρετε τον ασθενή σε κοντινό νοσοκομείο με ψυχραιμία και ασφάλεια, αφού πρώτα έχετε ειδοποιήσει.

Η χαλαρή περίδεση δεν συνιστάται πλέον καθώς η ωφελιμότητά της στις περιπτώσεις κυτταρολυτικού δηλητηρίου είναι σήμερα υπό αμφισβήτηση (χρησιμεύει σε περιπτώσεις νευροτοξικών δηλητηρίων, που δεν αφορούν όμως την Ελλάδα).

Η χρήση αντιοφικού ορού στην ύπαιθρο δεν συνιστάται επίσης καθώς μπορεί να αποβεί πολύ επικίνδυνη (κίνδυνος αλλεργικής αντίδρασης).

Για τον λόγο αυτό ο αντιοφικός ορός δεν διατίθεται σε φαρμακεία και Κέντρα Υγείας. Μόνο οι ειδικοί γιατροί μπορούν να κρίνουν και να αποφασίσουν για τη χρήση του ορού, η οποία γίνεται μόνο σε νοσοκομεία και μόνο σε κρίσιμες περιπτώσεις.

Συνήθως ακολουθείται συμπτωματική θεραπεία πάντα υπό την κρίση των γιατρών. Κατά κανόνα τα συμπτώματα υποχωρούν μετά την κατάλληλη ιατρική αγωγή.