Φύση
Οι μωβ μέδουσες έχουν κάνει την εμφάνιση τους στις ελληνικές θάλασσες, προκαλώντας ανησυχία στους λουόμενους, καθώς το τσίμπημά τους είναι ιδιαίτερο επώδυνο.
H πληθυσμιακή έξαρση των μωβ μεδουσών -ή Pelagia noctiluca όπως είναι το επιστημονικό της όνομα- στο Αιγαίο έχει ξεκινήσει από τον Οκτώβριο του 2020 και αν επικρατήσει το ίδιο μοτίβο θα έχουμε να τις αντιμετωπίσουμε για άλλο 1,5 με 2 χρόνια. Οι μωβ μέδουσες θεωρούνται από τα πιο επικίνδυνα είδη μεδουσών στην Μεσόγειο. Το τσίμπημά τους είναι επώδυνο λόγω της νευροτοξίνης που έχουν, επομένως οι λουόμενοι θα πρέπει να είναι πολύ καλά ενημερωμένοι σχετικά με το τι πρέπει να κάνουν σε περίπτωση τσιμπήματος.
Η πληθυσμιακή έξαρση των μωβ μεδουσών σε μία περιοχή παρατηρούνταν πριν από την κλιματική αλλαγή περίπου ανά 10 με 12 χρόνια και κρατούσε το πολύ 4 χρόνια (με μέσο όρο 2-3 χρόνια).
Φέτος, έχουν παρατηρηθεί σε διάφορες περιοχές του Αιγαίου αλλά και του Ιονίου, ενώ χειμερινοί κολυμβητές ανέφεραν ότι έβλεπαν αυτό το είδος μέδουσας και το χειμώνα. Ωστόσο, η παρουσία τους αυξάνεται κατά πολύ το καλοκαίρι καθώς ευνοούνται οι συνθήκες αναπαραγωγής της λόγω της υψηλότερης θερμοκρασίας της θάλασσας. Παράλληλα, η εξάπλωσή τους το καλοκαίρι οφείλεται στη μείωση των πληθυσμών των θαλάσσιων χελώνων, που είναι ο βασικός κυνηγός τους.
Ένας διαδραστικός χάρτης του οργανισμού «iNaturalist» καταγράφει τα σημεία όπου εντοπίζονται.
Δείτε ΕΔΩ τον χάρτη με τις περιοχές όπου το τελευταίο διάστημα έχει καταγραφεί παρουσία μωβ μεδουσών.
Η μωβ μέδουσα είναι πελαγικό είδος και ζει σε τροπικά νερά. Έχει μέγιστο μήκος τα 10 εκατοστά σε διάμετρο και το μήκος των πλοκαμιών μπορεί να φτάσει μέχρι 10 μέτρα. Κυρίως τρέφεται με σάλπες, διάφορα χιτωνοφόρα, πλακτονικά καρκινοειδή και αυγά ψαριών.
Οι μεγαλύτεροι φυσικοί θηρευτές της μέδουσας είναι η δερματοχελώνα, η καρέτα καρέτα, ο τόνος, ο ξιφίας και το φεγγαρόψαρο. Όταν είναι νεαρή το χρώμα της είναι πορτοκαλό – καφέ και όταν ενηλικιώνεται παίρνει έντονο πορφυρό-μωβ χρώμα.
Η αναγνώριση γίνεται από τα εξωτερικά μορφολογικά χαρακτηριστικά της, δηλαδή τι χρώμα είναι, αν έχει βούλες ή ρίγες στην καμπάνα της, αν φαίνονται οι γονάδες τις και τι σχήμα έχουν (για διάφανες μέδουσες, όπως π.χ. οι Aurelia sp.), πως είναι τα πλοκάμια τους σε σχήμα και αν έχουν κάποια χρώματα διαφορετικά ή λωρίδες στα πλοκάμια ή στην καμπάνα τους.
«Το κάθε είδος μέδουσας κάνει μια φυσική έξαρση ανά κάποια χρόνια. π.χ. η Μεσογειακή μέδουσα (Cotylorhiza tuberculata) έχει έξαρση κάθε χρόνο τον Αύγουστο, ενώ η Μέδουσα Πυξίδα (Chrysaora hysoscella) έχει έξαρση κάθε χρόνο από Μάρτιο μέχρι μέσα Μαϊου.
Η μωβ μέδουσα (Pelagia noctiluca) είχε φυσική έξαρση κάθε 8 με 10 χρόνια και οι εξάρσεις τους κρατούσανε μέχρι 4 χρόνια μάξιμουμ. Αλλά λόγω κάποιων παραγόντων όπως π.χ. η κλιματική αλλαγή, η υπεραλίευση, η έλλειψη θηρευτών, κ.α. έχει βοηθήσει αυτές τις εξάρσεις να γίνονται πιο συχνά και με μεγαλύτερη εξάπλωση», εξήγησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Χρήστος Τακλής που είναι Θαλάσσιος και Conservation Βιολόγος και Διαχειριστής του Ελληνικού Παρατηρητηρίου Βιοποικιλότητας.
Σχεδόν όλα τα είδη μεδουσών απαντώνται στα βαθιά νερά και μακριά από τις παραλίες. Αλλά επειδή η μετακίνηση τους είναι παθητική καθώς παρασύρονται από θαλάσσια ρεύματα και κύματα, εξαρτώνται αποκλειστικά από τους ανέμους, τα κύματα, και κυρίως από τα υποθαλάσσια ρεύματα.
«Τα περισσότερα είδη στις εξάρσεις τους, μπορούμε να τα δούμε στην επιφάνεια του νερού ή σε μικρό βάθος εκατοστών ή και 1-2 μέτρων κάτω από το νερό. Συνήθως ο κόσμος βλέπει στις παραλίες στην ζώνη που τσαλαβουτάει ή και πατάει, μόνο τις μέδουσες που έρχονται με τον κυματισμό, ενώ πιο μέσα ακόμα και 100 μέτρα ή και 200 μέτρα από την παραλία υπάρχουν πολύ περισσότερες μέδουσες», δηλώνει.
Συμπτώματα τσιμπήματος από μωβ μέδουσα
Οι νηματοκύστες παράγουν στο ανθρώπινο δέρμα, ερύθημα, πρήξιμο, κάψιμο όπως και μερικές φορές σοβαρές δερμονεκρωτικές, καρδιο- και νευροτοξικές επιδράσεις, οι οποίες είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες σε ευαίσθητα άτομα.
Τα συμπτώματα μετά από επαφή – τσίμπημα από την μέδουσα μπορεί να είναι:
Πόνος σαν κάψιμο, πολλές φορές έντονο κοκκίνισμα του δέρματος, και σε μερικές περιπτώσεις εμφάνιση σε μέρος του δέρματος σας το αποτύπωμα της μέδουσας, ναυτία, πτώση πίεσης, ταχυκαρδία, κεφαλαλγία, εμετός, διάρροια, σπασμός των βρόγχων, δύσπνοια.
Σε περίπτωση εμφάνισης συστηματικών συμπτωμάτων (σπάνια) όπως : υπόταση , βράχος φωνής , εισπνευστικός συριγμός, γενικευμένο αγγειοοίδημα – εκτεταμένο κνιδωτικό εξάνθημα, διαταραχές επιπέδου επικοινωνίας – συνείδησης , έμετος, είναι επιβεβλημένη η άμεση διακομιδή του ασθενούς στο νοσοκομείο.
Χρήσιμες συμβουλές
Οι πολίτες καλούνται να κοιτάζουν τον καιρό και τους ανέμους πριν πάνε σε κάποια παραλία. Χρειάζεται να έχει αντίθετους ανέμους με την φορά της παραλίας (π.χ. αν η παραλία έχει θέα προς τον Νότο, τότε για να μειώνεται η πιθανότητα να υπάρχουν μέδουσες πρέπει οι άνεμοι να κατεβαίνουν από τον Βορρά, ώστε τον κυματισμό που δημιουργεί να τις διώχνει μακριά από τις παραλίες).
Αν σε μια παραλία έχει πλαγκτόν, συνιστάται να αποφεύγουν οι πολίτες να κολυμπάνε, διότι οι μέδουσες τρέφονται με πλαγκτόν αλλά και τα κνιδοκύτταρα τους είναι μικρά, διαφανή και μπορούν να φτάσουν τα 10 μέτρα μήκος.
Αν υπάρχει έντονο πρόβλημα με τις μωβ μέδουσες σε μια παραλία τότε συνιστάται οι πολίτες να μην ρισκάρουν να κολυμπήσουν και να φροντίζουν να έχουν πάντα κάποια αντισταμινική κρέμα μαζί τους ή κάποια κορτιζονούχα αλοιφή που μπορούν να προμηθευτούν από οποιοδήποτε φαρμακείο.
Για κανέναν λόγο οι πολίτες δεν πρέπει να βγάζουν τις μέδουσες έξω για να τις θάψουν στην άμμο, λόγω του ότι μεταφέρεται το πρόβλημα έξω με πιθανότητα κάποιος να πατήσει έστω και τυχαία κάποια νηματοκύστη, αλλά και γιατί σε τέτοιες μεγάλες εξάρσεις όσες και να δουν οι πολίτες και να βγάλουν υπάρχουν και άλλες εκατοντάδες ή και χιλιάδες μέσα στην θάλασσα. Δεν πρόκειται να λυθεί έτσι το πρόβλημα.
Τι πρέπει να έχετε μαζί σας στην παραλία αν σας τσιμπήσει μωβ μέδουσα
Το Ελληνικό Παρατηρητήριο Βιοποικιλότητας προτείνει ένα ΚΙΤ Πρώτων βοηθειών για την παραλία. Όπως σημειώνει, καλό είναι να έχουμε τα παρακάτω μαζί μας στην παραλία για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε το τσίμπημα της μέδουσας:
Μια πλαστική κάρτα (π.χ. παλιά πιστωτική).
Ένα τσιμπιδάκι.
Ένα κυπελλάκι (π.χ. ουροσυλέκτης).
Λίγο μαγειρική σόδα (αναλογία 1:1 με θαλασσινό νερό).
Αντιισταμινικό χάπι.
Κάποια κορτιζονούχα κρέμα
Υπάρχουν και ακίνδυνες μέδουσες
Εκτός από τις μωβ μέδουσες υπάρχουν και άλλες που δεν αποτελούν κίνδυνο για τους λουόμενους και σύμφωνα με τον κ. Τακλή δεν θα έπρεπε να τις πειράζουμε και ούτε να τις βγάζουμε στη στεριά. Και εξηγεί γιατί καταλήγοντας:
«Πρώτος και κύριος λόγος είναι ότι άμα τσιμπάνε οι μέδουσες τότε μεταφέρουμε το πρόβλημα στην στεριά και άμα υπάρχουν εξάρσεις όπως π.χ. της μωβ μέδουσας (Pelagia noctiluca) τότε δεν καταφέρνουμε τίποτα γιατί λίγο πιο μέσα στην θάλασσα έχουμε εκατομμύρια και δισεκατομμύρια μέδουσες που προσπαθώντας να τις βγάλουμε στην στεριά θα σπάσουν τα διαφανή πλοκάμια τους στα ρηχά νερά ή και στην παραλία που άμα τα ακουμπήσουμε μετά ή πατήσουμε πάνω σε αυτά πάλι μπορούν να μας τσιμπήσουν.
Δεύτερος λόγος λόγος είναι ότι μερικές μέδουσες όπως π.χ. η μεσογειακή μέδουσα (Cotylorhiza tuberculata) όταν αποσυντίθεται κάτω από τον καυτό ήλιο αρχίζει και μυρίζει άσχημα εντός λίγων λεπτών.
Τρίτος λόγος είναι ότι είναι πολύ χρήσιμα είδη οι μέδουσες γιατί καταναλώνουν φυτοπλαγκτόν και ζωοπλαγκτόν σε τεράστιες ποσότητες. Άμα υπάρχει αρκετό φυτοπλαγκτόν (το καφέ χρώμα στην επιφάνεια της θάλασσας) δημιουργεί διάφορα προβλήματα στο οικοσύστημα αλλά ταυτόχρονα χαλάει και τις διακοπές στους τουρίστες που δεν τους αρέσει να κολυμπάνε σε αυτό. Ενώ το ζωοπλαγκτόν είναι μικροσκοπικοί θαλάσσιοι οργανισμοί, σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται και οι μέδουσες άσχετα αν λίγα είδη είναι μεγάλα και τα βλέπουμε. Μια έξαρση σε ζωοπλαγκτόν πάλι μας δημιουργεί πρόβλημα με έντονη φαγούρα στο σώμα μας και δεν μπορούμε να κολυμπήσουμε. Πρόκειται μάλιστα πολλές φορές και για εκατομμύρια μικροσκοπικές μέδουσες αόρατες στο μάτι αφού το μέγεθος τους είναι πολλές φορές μάξιμουμ 1 ή 2 χιλιοστά και ο κόσμος έχει μια φαγούρα μόνο και μόνο που κολυμπάει».
