Τα κύματα των θαλασσών γίνονται όλο και μεγαλύτερα – Αυτοί είναι οι κίνδυνοι 

Τα κύματα του ωκεανού γίνονται μεγαλύτερα και ταχύτερα, απειλώντας τις ακτές, σύμφωνα με τους επιστήμονες. 

Τα κύματα αποτελούν ζωτικό μέρος του ωκεάνιου συστήματος, συμβάλλοντας στον έλεγχο του ρυθμού με τον οποίο ο ωκεανός απορροφά θερμότητα και διοξείδιο του άνθρακα και διαμορφώνει και διατηρεί τις ακτές.

Και καθώς οι θερμοκρασίες των ωκεανών αυξάνονται και οι καιρικές συνθήκες αλλάζουν, και τα ίδια τα κύματα αλλάζουν. Μάλιστα, σε ορισμένους ωκεανούς γίνονται μεγαλύτερα, γρηγορότερα και πιο ισχυρά.

Τρομακτικές συνέπειες – αλλά και κάποια οφέλη

Αυτό έχει τρομακτικές συνέπειες για τις ακτές και τις παράκτιες κοινότητες που σηκώνουν το κύριο βάρος της μανίας του ωκεανού. Αν όμως αξιοποιηθούν αποτελεσματικά, τα κύματα – και η ενέργεια που μεταδίδουν – μπορεί επίσης να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.

Τα κύματα που βλέπουμε στην επιφάνεια του ωκεανού είναι κυρίως κύματα ανέμου. Επειδή η πίεση του ανέμου δεν είναι ποτέ ομοιόμορφη, δημιουργεί μικροσκοπικές διακυμάνσεις στην επιφάνεια του νερού. Καθώς ο άνεμος πιέζει ενάντια σε αυτές τις διακυμάνσεις, αυτές μεγαλώνουν, δημιουργώντας όλο και μεγαλύτερες επιφάνειες και μεταφέροντας όλο και περισσότερη κινητική ενέργεια από τον αέρα στον ωκεανό.

Καθώς κινούνται στην επιφάνεια του νερού, αυτές οι διακυμάνσεις αλληλεπιδρούν και συνδυάζονται, σχηματίζοντας αρχικά κυματισμούς και στη συνέχεια μεγαλύτερα κύματα. Έξω στον ανοιχτό ωκεανό, όπου ισχυροί άνεμοι μπορούν να πνέουν πάνω από το νερό για εκατοντάδες χιλιόμετρα χωρίς διακοπή, αυτά γίνονται τελικά τα τεράστια κύματα που προσκρούουν στις ακτές σε υψηλότερα γεωγραφικά πλάτη.

Κύματα με ύψος όσο μια πολυκατοικία

Κύματα μπορούν επίσης να δημιουργηθούν από σεισμικά γεγονότα όπως οι σεισμοί και οι ηφαιστειακές εκρήξεις. Τα κύματα που δημιουργούνται από αυτά τα γεγονότα μπορεί να είναι τεράστια.

Το 1958 μια κατολίσθηση στην είσοδο του κόλπου Lituya στην Αλάσκα έστειλε ένα κύμα που υπολογίζεται ότι είχε ύψος 150 μέτρα να εισχωρήσει μέσα στον στενό κόλπο. Καθώς το κύμα ξεχύθηκε στην ενδοχώρα ισοπέδωσε δέντρα σε ύψος άνω των 500 μέτρων πάνω από τη στάθμη της θάλασσας.

Αλλά η καταστροφική τους δύναμη έχει συνήθως να κάνει περισσότερο με το τεράστιο μήκος τους παρά με το ύψος τους: αν και το τσουνάμι του 2004 είχε ύψος μόλις 10 μέτρα όταν έφτασε στο Ατσέχ, το μήκος του έφτασε τα 600 χιλιόμετρα, πράγμα που σημαίνει ότι σαν μια τεράστια παλίρροια παρέσυρε τεράστιες ποσότητες νερού σε μεγάλες αποστάσεις προς την ασιατική ενδοχώρα.

Κύματα ακόμη και υποθαλάσσια

Τα κύματα που βλέπουμε στην επιφάνεια δεν είναι τα μόνα κύματα στον ωκεανό. Ο ωκεανός είναι στρωματοποιημένος σε διακριτά στρώματα διαφορετικής θερμοκρασίας και αλατότητας, και όπως ακριβώς τα κύματα σχηματίζονται στη διεπιφάνεια μεταξύ νερού και αέρα, η εκροή γλυκού νερού από ποτάμια και παγετώνες ή οι παλιρροϊκές δυνάμεις μπορούν να στείλουν κύματα που κυματίζουν κατά μήκος των ορίων μεταξύ αυτών των στρωμάτων.

Ακόμη και η καθημερινή κίνηση των παλιρροιών είναι στην πραγματικότητα ένα τεράστιο κύμα που δημιουργείται από τη βαρύτητα της σελήνης και του ήλιου. Αυτές οι κλιματικές διεργασίες, σημειώνει το εκτενές και αναλυτικό άρθρο της Guardian, παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάμιξη των ωκεανών, βοηθώντας στη μεταφορά πυκνότερου, ψυχρότερου νερού από τα βάθη του ωκεανού προς την επιφάνεια και στη μεταφορά θρεπτικών ουσιών και άνθρακα από τα ηλιόλουστα ανώτερα στρώματα σε βαθύτερα νερά.

Κύματα, τα «παιδιά» των ανέμων

Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο αυτά τα διάφορα συστήματα επηρεάζονται από το διαρκώς μεταβαλλόμενο κλίμα δεν είναι εύκολη. Ο Δρ Mark Hemer από το CSIRO λέει ότι «τα κύματα είναι ουσιαστικά το προϊόν των ανέμων, πράγμα που σημαίνει ότι επηρεάζονται από τις αλλαγές στην ατμοσφαιρική κυκλοφορία στην επιφάνεια». Και καθώς η παγκόσμια θέρμανση αυξάνει την ποσότητα ενέργειας στην ατμόσφαιρα, δημιουργεί υψηλότερους ανέμους και μεγαλύτερες καταιγίδες, με αποτέλεσμα μεγαλύτερα και ισχυρότερα κύματα.

Μεταξύ 1985 και 2018 το ύψος των κυμάτων στον Νότιο Ωκεανό αυξήθηκε κατά 30 εκατοστά, δηλαδή περίπου ένα εκατοστό το χρόνο. Επειδή τα κύματα από τον Νότιο Ωκεανό διαδίδονται στον Ειρηνικό, τον Νότιο Ατλαντικό και τον Ινδικό Ωκεανό, αυτό συνέβαλε στην αύξηση του μεγέθους των κυμάτων και εκεί.

Η ενέργεια των κυμάτων αυξάνεται επίσης, αυξάνεται κατά περίπου 8% από τη δεκαετία του 1980, με το ρυθμό της αλλαγής να επιταχύνεται αισθητά από το 200 μέχρι σήμερα, αντανακλώντας όχι μόνο τις αλλαγές στο ύψος των κυμάτων, αλλά και τις όλο και πιο έντονες καταιγίδες και τα πιο συχνά ακραία κυματικά φαινόμενα.

Η έρευνα του Hemer και των συνεργατών του προβλέπει ότι αν δεν υπάρξει μια γενναία μείωση στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα η διαδικασία αυτή θα συνεχιστεί, αν και οι αλλαγές αυτές δεν είναι οι ίδιες σε διάφορες περιοχές: το ύψος των κυμάτων στον Βόρειο Ειρηνικό και τον Βόρειο Ατλαντικό μπορεί στην πραγματικότητα να μειωθεί.

«Άμεση μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα»

Ο Ίαν Γιανγκ είναι καθηγητής μηχανικής Kernot στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης. Η έρευνά του δείχνει ότι μέχρι το 2100 περίπου το 60% της παγκόσμιας ακτογραμμής θα βιώνει μεγαλύτερα και συχνότερα ακραία κύματα, σημειώνοντας ότι «χωρίς μια δραστική μείωση των εκπομπών CO2 τα ακραία φαινόμενα της ανόδου της στάθμης της θάλασσας θα μπορούσαν να δεκαπλασιαστούν ή και να αυξηθούν ακόμη περισσότερο μέχρι το τέλος του αιώνα, και οι παράκτιες πλημμύρες θα μπορούσαν να μειώσουν την αξία της παγκόσμιας οικονομίας κατά 20%».

Γεγονότα όπως η πρόσφατη καταιγίδα στο Narrabeen και στο Collaroy στις βόρειες παραλίες του Σίδνεϊ, που κατέστρεψε τα πάντα στο πέρασμά της, αφήνοντας ολόκληρα σπίτια να κρέμονται από τους βράχους, καταδεικνύουν σαφώς τις επιπτώσεις των μεγαλύτερων και ισχυρότερων κυμάτων στις ακτές και τις παράκτιες κοινότητες, ιδίως σε συνδυασμό με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας.

Τα μεγαλύτερα κύματα συνέβαλαν επίσης σε καταστροφικές πλημμύρες σε πολλά νησιά του Ειρηνικού, συνέβαλαν στην υποχώρηση των βράχων στη νοτιοδυτική Αγγλία και τη Γαλλία και συμβάλλουν ακόμη και τώρα που διαβάζετε αυτές τις γραμμές στην επιτάχυνση των καταστροφικών επιπτώσεων του λιώσιμου του μόνιμου πάγου και της ανόδου της στάθμης της θάλασσας στις ευάλωτες κοινότητες της Αρκτικής, όπου οι ακτές υποχωρούν ήδη πολλά μέτρα ετησίως.

Τα πιθανά οφέλη

Ενώ πολλοί επιστήμονες ανησυχούν για την πιθανή καταστροφή από τα μεγαλύτερα και πιο βίαια κύματα, άλλοι πιστεύουν ότι τα κύματα έχουν ρόλο να διαδραματίσουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Η μέση ισχύς των κυμάτων που διασχίζουν την ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα της Αυστραλίας εκτιμάται ότι είναι περίπου 10 φορές μεγαλύτερη από την ετήσια κατανάλωση ενέργειας της Αυστραλίας – περισσότερη από οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο.

Και παρά τις προκλήσεις της ανάπτυξης τεχνολογιών αρκετά ανθεκτικών ώστε να αντέχουν στις εντάσεις και κακουχίες του θαλάσσιου περιβάλλοντος, η κυματική ενέργεια έχει πολλά πλεονεκτήματα σε σχέση με άλλες μορφές ανανεώσιμης ενέργειας: επειδή είναι τοποθετημένη στα ανοικτά και στο επίπεδο της θάλασσας, δεν ανταγωνίζεται τη γη, όπως η ηλιακή ενέργεια, ούτε επηρεάζει τη θέα, όπως η υπεράκτια αιολική ενέργεια. Και ενώ η κυματική ενέργεια είναι διακοπτόμενη, είναι σημαντικά λιγότερο μεταβλητή από την αιολική ή την ηλιακή ενέργεια.

Παρόλα αυτά, ο τομέας της ωκεάνιας ενέργειας στην Αυστραλία παραμένει ακόμη σε εμβρυακό επίπεδο, με τις επενδύσεις να υστερούν πολύ σε σχέση με την αιολική και την ηλιακή ενέργεια. Και ενώ υπήρξαν επιτυχίες – λόγου χάρη, το 2022 η εταιρεία WaveSwell της Μελβούρνης ανέπτυξε με επιτυχία έναν μετατροπέα κυματικής ενέργειας 200 kW ικανό να τροφοδοτήσει έως και 200 σπίτια – τα διάφορα νεοφυή πρότζεκτ είναι ως επί το πλείστον μικρής κλίμακας και δεν έχουν ακόμη αναπτυχθεί εμπορικά.

Η δρ. Wiebke Ebeling είναι διευθύντρια του UWA’s Marine Energy Research Australia, συμφωνεί ότι η μεγαλύτερη πρόκληση για την κυματική ενέργεια είναι ότι πρόκειται για μια λιγότερο ώριμη τεχνολογία από την αιολική και την ηλιακή, αλλά υποστηρίζει ότι εξακολουθεί να έχει τη δυνατότητα να αποτελέσει σημαντικό μέρος ενός σωστά διαφοροποιημένου ενεργειακού συστήματος.

«Υπάρχουν δύο μεγάλα θετικά στοιχεία αναφορικά με την κυματική ενέργεια. Είναι πιο πυκνή σε ισχύ από την ηλιακή και την αιολική ενέργεια. Και επειδή τα κύματα λειτουργούν 24 ώρες το 24ωρο, ουσιαστικά δεν υπάρχει διάλειμμα [στο τι μπορούν να μας προσφέρουν]», σημειώνει η ίδια εμφατικά ως προς τα δυνητικά πλεονεκτήματα της εκμετάλλευσης των κυμάτων.

Παρ’ όλα αυτά και παρά τις αυξανόμενες επενδύσεις στην ωκεάνια ενέργεια, ιδίως στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και την Κίνα, η ανάπτυξη της κυματικής και παλιρροϊκής ενέργειας υπολείπεται κατά πολύ των επιπέδων που απαιτούνται για να επιτύχουμε μια ωφέλεια ως προς την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.

Οι υποστηρικτές υποστηρίζουν ότι ο τομέας βρίσκεται στα πρόθυρα ταχείας ανάπτυξης, αλλά άλλοι παραμένουν επιφυλακτικοί. «[Ως] λύση ευρείας κλίμακας για τη χώρα έχει αρκετό δρόμο να διανύσει», λέει ο Hemer.

Ένας θερμότερος κόσμος σημαίνει ολοένα και περισσότερες αναταράξεις, τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά, και τα μεγαλύτερα και ισχυρότερα κύματα είναι μόνο ένα μέρος αυτών. Αλλά καθώς οι αλλαγές στα κύματα του ωκεανού μεταβάλουν τις ακτογραμμές και επηρεάζουν δραστηριότητες όπως η ναυτιλία, λειτουργούν την ίδια στιγμή ως μια χρήσιμη υπενθύμιση των συχνά απροσδόκητων τρόπων με τους οποίους τα πλανητικά συστήματα αλληλεπιδρούν και αλλάζουν καθώς ο πλανήτης θερμαίνεται.

«Η ατμόσφαιρα και ο ωκεανός συνεργάζονται», καταλήγει με νόημα ο Young. «Αν επηρεάσεις το ένα, επηρεάζεις και το άλλο».