Κακοκαιρία «Ελπίς»: Τι είναι η χιονοκαταιγίδα – Οι τέσσερις πιθανές αιτίες & οι μορφές του φαινομένου

Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται η κακοκαιρία «Ελπίς», προκαλώντας αρκετά προβλήματα στη χώρα. Κύρια χαρακτηριστικά της είναι το τσουχτερό κρύο και τις σφοδρές χιονοπτώσεις.

Οι τελευταίες εκτιμήσεις των μετεωρολόγων αναφέρουν ότι πλήττουν «χιονολαίλαπες» και «χιονοκαταιγίδες» αρκετές περιοχές της χώρας, ενώ ο χιονιάς αυτός θα είναι επικίνδυνος.

Σε ένα σπάνιο καιρικό φαινόμενο που πλήττει από νωρίς το πρωί το λεκανοπέδιο της Αττικής – χιονοκαταιγίδα με κεραυνούς – αναφέρθηκε ο Διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Κώστας Λαγουβάρδος. Μιλώντας σε ιστοσελίδα, προειδοποίησε ότι θα χιονίζει αδιάκοπα μέχρι και το πρωί της Τρίτης, όχι όμως με την ίδια ένταση σε όλες τις περιοχές. Μάλιστα, έσπευσε να υπογραμμίσει ότι κατά τη διάρκεια της ημέρας το φαινόμενο θα βρίσκεται κατά περιόδους σε έξαρση.

Τι είναι οι χιονοκαταιγίδες που πλήττουν πολλές περιοχές της χώρας

Η χιονοκαταιγίδα (αγγλικά: thundersnow, κατ’ αντιστοιχία με το thunderstorm = καταιγίδα), γνωστό επίσης και ως χιονοθύελλα με βροντές (thunder snowstorm) ή χιόνι με αστραπές και βροντές, είναι ένα σπάνιο είδος καταιγίδας, στην οποία παρατηρούνται τα τυπικά φαινόμενα ηλεκτρικής δραστηριότητας (αστραπές και βροντές), με τη διαφορά ότι η ατμοσφαιρική κατακρήμνιση αποτελείται από χιόνι, αντί για βροχή.

Το φαινόμενο αυτό καταγράφεται κυρίως σε περιοχές με έντονα ανοδικά ρεύματα εντός του ψυχρού τομέα των βαρομετρικών υφέσεων, από το φθινόπωρο ως την άνοιξη, όταν οι θερμοκρασίες επιφάνειας είναι πολύ πιθανό να είναι κοντά ή κάτω από τους 0 °C (32 °F). Κατά τη διάρκεια του φαινομένου, εκτός από την χιονόπτωση, παρατηρείται συχνά και χαλαζόπτωση σε κάποια σημεία της καταιγίδας. Υπάρχουν και άλλες παραλλαγές, με συνηθέστερη το thundersleet, όπου η κατακρήμνιση αποτελείται από χιονόνερο (sleet) αντί για χιόνι (snow).

Οι τέσσερις πιθανές αιτίες και μορφές του φαινομένου

-Αστραπές και βροντές μπορεί να τύχει να συμβούν σε μια χιονοθύελλα, με αντίστοιχο μηχανισμό με αυτόν της κανονικής καταιγίδας, λόγω αναταράξεων από την ταυτόχρονη ύπαρξη των οριζόντιων ρευμάτων, κοινώς ανέμων, με τα ισχυρά ανοδικά και καθοδικά ρεύματα, αν και είναι πρακτικώς σπάνιο ενδεχόμενο.

-Μια κανονική καταιγίδα στην άκρη ενός ψυχρού ή θερμού μετώπου, που μπορεί ή να σχηματιστεί σε μια ψυχρή περιοχή τον χειμώνα ή να προσκρούσει εκ των υστέρων σε ψυχρές αέριες μάζες, οπότε η κατακρήμνιση λαμβάνει την μορφή του χιονιού.

-Μια βαριά χιονοθύελλα στο άκρο βαρομετρικών υφέσεων που προκαλούν ισχυρά κατακόρυφα ρεύματα, τα οποία δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για να συμβούν αστραπές και βροντές, όπως φαίνεται στο διπλανό σχεδιάγραμμα.

-Μια καταιγίδα στην οποία παρατηρείται το φαινόμενο lake effect ή ocean effect, που προκαλείται από ψυχρές αέριες μάζες που διέρχονται πάνω από αρκετά ζεστό νερό λιμνών ή ωκεανών. Με τον τρόπο αυτό δημιουργούνται τέτοιες χιονοκαταιγίδες ιδιαίτερα συχνά στην περιοχή των Μεγάλων Λιμνών.

Μία μοναδική ιδιότητα της χιονοκαταιγίδας είναι ότι η χιονόπτωση ενεργεί ως ακουστικός συμπιεστής της βροντής, λόγω του ότι εμποδίζει τη διάδοση του ήχου σε μεγάλες αποστάσεις, εντονότερα από τη βροχή. Η βροντή από μια τυπική καταιγίδα, μπορεί να ακούγεται και πάνω από 10 χιλιόμετρα μακριά, ενώ η βροντή από ηλεκτρική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια χιονόπτωσης, συνήθως μπορεί να ακούγεται μόνο σε ακτίνα 3 έως 5 χιλιομέτρων από την αστραπή.

Επίσης, αν και θερμοδυναμικά δεν διαφέρει από τα άλλα είδη καταιγίδας, ωστόσο οι κορυφές των καταιγιδοφόρων νεφών (σωρειτομελανίες) φτάνουν συνήθως σε πολύ χαμηλότερα ύψη από τις τυπικές καταιγίδες.

Στην Ελλάδα, το φαινόμενο είναι εξαιρετικά σπάνιο και αυτός είναι και ο λόγος που ο όρος «χιονοκαταιγίδα» δεν έχει καμία απήχηση στην καθημερινότητα, όπου χρησιμοποιείται συνήθως η ανεπίσημη έκφραση «χιόνι με αστραπές και βροντές» από την πρακτική περιγραφή του φαινομένου.

Δεν είναι όμως η πρώτη φορά που το σπάνιο φαινόμενο εμφανίζεται στην χώρα μας. Το 2019, στους Κούναβους Ηρακλείου Κρήτης, είχε σημειωθεί χιονοκαταιγίδα.

Παρόμοια φαινόμενα κατά την εξέλιξη του χιονιά είχαν καταγραφεί στην ευρύτερη περιοχή του Εβρου, τον Φεβρουάριο του 2018, καθώς και στον Αγιο Στέφανο Αττικής, το 2015.