Το «μεγάλο κόλπο» για το κλίμα: Πώς οι πλούσιες ελίτ κερδίζουν από τις «πράσινες» δεσμεύσεις

Οι πλούσιες ελίτ, συμπεριλαμβανομένων της Ιαπωνίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας και των Ηνωμένων Πολιτειών, καρπώνονται δισεκατομμύρια δολάρια από ένα παγκόσμιο πρόγραμμα που υποτίθεται ότι βοηθά τον αναπτυσσόμενο κόσμο να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Αυτά τα κέρδη προκύπτουν ως μέρος της δέσμευσης των ανεπτυγμένων χωρών να στέλνουν 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σε φτωχότερες χώρες για να τις βοηθήσουν να μειώσουν τις εκπομπές και να αντιμετωπίσουν τα ακραία καιρικά φαινόμενα.

Ωστόσο, αναλυτές και πρώην αξιωματούχοι καταγγέλλουν ότι διοχετεύοντας χρήματα από το πρόγραμμα πίσω στις δικές τους οικονομίες, οι πλούσιες χώρες παραβιάζουν την ευρέως αποδεκτή αντίληψη ότι πρέπει να αποζημιώνουν τους φτωχότερους για τη μακροπρόθεσμη ρύπανση που έχει οδηγήσει στην κλιματική αλλαγή.

Μια μελέτη που έκανε το Reuters σε συνεργασία με το Big Local News του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ καταδεικνύει ότι οι πλούσιες χώρες έχουν δανείσει τουλάχιστον 18 δισεκατομμύρια δολάρια με υψηλό επιτόκιο.

Μεταξύ αυτών των δανείων, η Ιαπωνία έχει χορηγήσει 10,2 δισεκατομμύρια δολάρια, η Γαλλία 3,6 δισεκατομμύρια δολάρια, η Γερμανία 1,9 δισεκατομμύρια δολάρια και οι Ηνωμένες Πολιτείες 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια.

Τα δάνεια αυτά δεν είναι ο κανόνας για τα έργα που σχετίζονται με το κλίμα, τα οποία συνήθως έχουν χαμηλό ή καθόλου επιτόκιο.

Επιπλέον, τουλάχιστον 11 δισεκατομμύρια δολάρια σε δάνεια απαιτούν από τα κράτη-αποδέκτες να προσλάβουν ή να αγοράσουν υλικά από εταιρείες των δανειστριών χωρών.

Το Reuters εντόπισε επίσης τουλάχιστον 10,6 δισεκατομμύρια δολάρια σε επιχορηγήσεις από 24 χώρες και την Ευρωπαϊκή Ένωση που απαιτούσαν ομοίως από τους αποδέκτες να προσλαμβάνουν εταιρείες, μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς ή δημόσιους φορείς από τις χώρες δωρητές.

«Από τη σκοπιά της δικαιοσύνης, αυτό είναι καταδικαστέο», αναφέρει η Liane Schalatek, αναπληρώτρια διευθύντρια του παραρτήματος της Ουάσινγκτον του Ιδρύματος Heinrich-Boll.

Η χρηματοδότηση για το κλίμα δεν θα πρέπει να αποτελεί επιχειρηματική ευκαιρία, αλλά να εξυπηρετεί τις ανάγκες των αναπτυσσόμενων χωρών-αποδεκτών.

Τα πλούσια έθνη υπερασπίζονται τη χρηματοδότηση, λέγοντας ότι ένας συνδυασμός δανείων και επιχορηγήσεων διασφαλίζει ότι η δημόσια χρηματοδότηση μπορεί να κατευθυνθεί σε χώρες που τη χρειάζονται περισσότερο.

Εκπρόσωποι των κύριων φορέων που διαχειρίζονται τη χρηματοδότηση για το κλίμα για την Ιαπωνία, τη Γερμανία, τη Γαλλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες δήλωσαν ότι εξετάζουν το ύψος του χρέους που έχει ήδη μια χώρα όταν αποφασίζουν αν θα προσφέρουν δάνεια ή επιχορηγήσεις.

Παρά τα υποτιθέμενα οφέλη, η προσφορά δανείων με επιτόκια της αγοράς και οι όροι που τίθενται για τη χρηματοδότηση σημαίνουν ότι τα χρήματα που προορίζονται για τις αναπτυσσόμενες χώρες επιστρέφονται στις πλούσιες.

Οι αναλυτές επισημαίνουν ότι οι επιχορηγήσεις που απαιτούν από τους αποδέκτες να προσλαμβάνουν προμηθευτές πλούσιων χωρών είναι λιγότερο επιβλαβείς από τα δάνεια με τέτοιους όρους, επειδή δεν απαιτούν αποπληρωμή.

Την ίδια στιγμή, οι αναπτυσσόμενες χώρες αντιμετωπίζουν έναν φαύλο κύκλο: οι πληρωμές του χρέους περιορίζουν την ικανότητά τους να επενδύσουν σε κλιματικές λύσεις, ενώ τα ακραία καιρικά φαινόμενα προκαλούν σοβαρές οικονομικές απώλειες, οδηγώντας σε μεγαλύτερο δανεισμό.

Η Συμφωνία του Παρισιού του 2015 αναφέρει ότι τα έθνη θα πρέπει να κινητοποιήσουν χρηματοδότηση για το κλίμα από διάφορες πηγές.

Ωστόσο, δεν παρέχει λεπτομέρειες σχετικά με το εάν θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στις επιχορηγήσεις έναντι των δανείων ή αν απαγορεύεται στα πλούσια έθνη να επιβάλλουν όρους επωφελείς για τον εαυτό τους.

Αυτό δημιουργεί ασάφεια και δίνει την ευκαιρία στα πλούσια έθνη να επωφεληθούν εις βάρος των αναπτυσσόμενων χωρών.

Εν κατακλείδι, οι πλούσιες χώρες καρπώνονται σημαντικά οφέλη από ένα πρόγραμμα που υποτίθεται ότι έχει σκοπό να βοηθήσει τις φτωχότερες χώρες να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή.

Αντί να εξυπηρετούν τις ανάγκες των αναπτυσσόμενων χωρών, οι πλούσιες χώρες χρησιμοποιούν τη χρηματοδότηση για το κλίμα ως ευκαιρία για οικονομικά κέρδη, υπονομεύοντας τους στόχους της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης και της βιώσιμης ανάπτυξης.