1984: Οι 8+4 «αλήθειες» του «Μεγάλου Αδελφού»

Πιο επίκαιρος από ποτέ, ο Τζορτζ Όργουελ, ο συγγραφέας του «Μεγάλου Αδελφού» έχει αναφερθεί όσο κανένας άλλος τους τελευταίους μήνες εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού.

Συγγραφέας, δημοσιογράφος, οπαδός της δικαιοσύνης και της δημοκρατίας. Αυτός ήταν ο Τζορτζ Όργουελ, δημιουργός του «1984», της «Φάρμας των ζώων» και αρκετών ακόμα σημαντικών έργων. Γεννήθηκε στις 25 Ιουνίου του 1903, στο Λονδίνο. Όμως το έργο του έφυγε πολύ από τα σύνορα του νησιού. Έζησε -και έγραψε γι’ αυτό- τον Ισπανικό εμφύλιο, έζησε και την κατάντια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, δίνοντας του αρκετό υλικό για τις δύο πιο διάσημες νουβέλες του.

Αν και πάντα το όνομα του Όργουελ είχε «καπαρωθεί» από την αριστερά, ο ίδιος ήταν δηλωμένος αντικομμουνιστής, συγκρούστηκε μάλιστα μαζί τους και κατά την διάρκεια του εμφυλίου.

Μια προσωπικότητα που σίγουρα δεν πέρασε απαρατήρητη άφησε πίσω του ένα έργο που πρέπει να το διαβάσει κάποιος, το 1984. Δημοσιεύτηκε λίγο πριν τον θάνατο του (1950) και λίγο μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (1945). Από το 1949, μέχρι και σήμερα – 71 χρόνια μετά – παραμένει επίκαιρο και ριζοσπαστικό.

Ας δούμε όμως μερικές προφητείες του Άγγλου συγγραφέα:

1. Ο Όργουελ είχε τον «Mεγάλο Aδελφό» να κάνει την δουλειά της προπαγάνδας. Να αλλάζει τις λέξεις, σε λέξεις που έχουν διαφορετικό νόημα. Θέλετε παράδειγμα από την κοινωνία μας; Πλέον δεν υπάρχουν πόλεμοι, αλλά συρράξεις ή θερμά επεισόδια, πλέον ένας άνθρωπος δεν πεθαίνει, αλλά φεύγει, πλέον οι στρατιώτες δεν σκοτώνουν, αλλά εξουδετερώνουν με τα drones. Oι λέξεις έχουν χάσει κάθε συναίσθημα, βυθίζοντας μας σε έναν κόσμο εικόνας.
2. Προπαγάνδα είπαμε. Δεν είναι και λίγα τα εκατομμύρια που δόθηκαν σε ΜΜΕ της χώρας μας από την κυβέρνηση ώστε να «ενημερωνόμαστε» για τον κορωνοϊό, μικρές λεπτομέρειες, όπως μικρές λεπτομέρειες έχει και η ιστορία του Όργουελ, που έχουν την αξία τους. Μιλήσαμε για εικόνα, η νέα γενιά είναι βυθισμένη στα videogames. Videogames που κατά κύριο λόγο εμπεριέχουν σκοτωμούς και βία. Μια βία στην οποία δείχνουμε να είμαστε συνηθισμένοι, μας έκαναν αναίσθητους, όπως και στην Οργουελική κοινωνία, όπου τα παιδιά πρώτα απ’ όλα γίνονταν κατάσκοποι και «έδιναν» τους ίδιους τους γονείς. Videogames όπως το Counterstrike, το LOL, το Fortnite (δεν είμαι και ειδικός σε αυτά) αποχαυνώνουν εκατομμύρια νέους σε μια εικονική πραγματικότητα. Η αθωότητα έχει χαθεί από τα παιδιά μας, τα οποία έχουν μπερδευτεί από τη νέα τάξη πραγμάτων και αντιδρούν είτε υπερβολικά βίαια (όπως βίαιο ήταν και το παιδί που είχε χτυπήσει τον Γουίνστον), είτε έχουν μετατραπεί σε απαθή και άβουλα πλάσματα.
3. Εικονική πραγματικότητα όπως στο 1984. Απλά εμείς το ζούμε μέσω Instagram, Facebook και άλλες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Ένας τρόπος επικοινωνίας, ένας τρόπος αλληλεπίδρασης ελεγχόμενος και παρακολουθούμενος, όπως ακριβώς στο 1984.
4. Ο Γουίνστον (κεντρικός χαρακτήρας του βιβλίου) βρίσκει μια γυναίκα που το δίνει ένα σημείωμα που γράφει ότι «τον αγαπάει». Αδιαφορώντας για τους κατασκόπους του μεγάλου αδελφού, παλεύει να μάθει την αλήθεια… Αλήθεια ε… Μεγάλη κουβέντα αυτή! Φτάνει να ρίξουμε μια ματιά στις τηλεοράσεις μας, να δούμε τους πολιτικούς μας. Κατάλαβες;
5. Μίλησα για αγάπη, ένα ακόμα συναίσθημα, ίσως το μεγαλύτερο συναίσθημα. Αλήθεια. Στην κοινωνία του Όργουελ τέτοια αισθήματα ήταν σχεδόν απαγορευμένα. Ο Γουίνστον αδιαφόρησε για όλα αυτά ζώντας την αγάπη και τον έρωτα με την Τζούλια. Οι δύο ερωμένοι έδωσαν μια γροθιά σε μια κοινωνία που δεν ξέρει να αγαπά. Αλήθεια, η κοινωνία μας αγαπά;
6. Από τον έρωτα θα κάνω ένα μικρό άλμα στην «πορνογραφική» κοινωνία του Όργουελ. Όχι, όσοι δεν το έχετε διαβάσει μην περιμένετε να διαβάσετε σεξουαλικές εικόνες, δεν είναι οι «50 αποχρώσεις του γκρι». Χρησιμοποιώ την λέξη πορνογραφική για να περιγράψω την κοινωνία στην οποία τα πάντα είναι προς πώληση, αρκεί να υπάρχει το απαραίτητο χρηματικό ποσό.
7. Ένα από αυτά που πουλήσαμε, ίσως με φθηνό αντάλλαγμα, είναι η ελευθερία μας. Όπως ελεύθεροι δεν είναι όλοι στην Ωκεανία (έτσι ονομαζόταν η κοινωνία στο 1984). Δεν είσαι ελεύθερος, ψηφίζεις, γράφεις «ελεύθερα» στο διαδίκτυο, αλλά δεν είσαι ελεύθερος. Το εμπέδωσες άλλωστε και πολύ καλά έπειτα από την πρόσφατη καραντίνα. Δεν μπορείς να ΖΗΣΕΙΣ, απλά να επιβιώσεις.
8. Σε φόρτωσαν βλέπεις με το άγχος της ταχύτητας. Μια κοινωνία που καταπολεμά το άγχος της σε «ελαφριά» ναρκωτικά, βυθισμένη σε μια ηλεκτρονική πραγματικότητα. Ένας έλεγχος σκέψης, με μικρές διαφορές απ’ αυτόν του Τζορτζ Όργουελ. Ζούμε σε μια κοινωνία όπου το ντελίβερι φαγητού έρχεται πιο γρήγορα από ένα ασθενοφόρο, μια κοινωνία στην οποία η ίδια η ενημέρωση είναι fast-food, γρήγορη, έτοιμη, χωρίς κανένα σχεδόν φιλτράρισμα.
9. Κάπου εδώ έφτασε η στιγμή να μιλήσω για τα «έξτρα». Μια μάχη ανάμεσα σεξ και έρωτα. Μια μάχη που ο έρωτας χάνει και στο 1984, αλλά και στο 2020. Στο βιβλίο ήταν απαγορευμένο, στην εποχή μας… κάτι παρωχημένο. Δεν είσαι σίγουρος; Ο έρωτας δεν είναι απλά το «παθιασμένο» σεξ. Ίσως να μην ξέρεις καν τι είναι…
10. Στην κοινωνία του Όργουελ δεν υπάρχει διαφυγή, ο Γουίνστον και η Τζούλια δεν μπορούν να φύγουν από την Ωκεανία. Στην ηλεκτρονική κοινωνία, δεν υπάρχει διαφυγή, δεν είναι κάτι που γίνεται μόνο στην Ελλάδα, μόνο στην Ευρώπη, μόνο στην Αμερική. Όχι, ακόμα και στο πιο απομακρυσμένο νησάκι του Ειρηνικού να βρεθείς, η πραγματικότητα θα είναι ίδια. Ο «εκπολιτισμός» πηγαίνει από περιοχή σε περιοχή.
11. Ένα αμερικανικό όνειρο που σβήνει μέρα με την μέρα, όπως σβήνει κάθε προσπάθεια για κάτι ελεύθερο στο 1984. «I have a dream» είχε πει ο Μ.Λ. Κινγκ, πριν από λίγους μήνες το «dream» έγινε συντρίμμια στις φωτιές. Ένα κύμα «οργισμένων» διαδηλωτών κατέστρεψε οργανωμένα οτιδήποτε ιστορικό έχουν οι ΗΠΑ. Στην οργουελική κοινωνία άλλαζαν ή κατέστρεφαν τον Τύπο και τα βιβλία, τώρα… καταστρέφουν τα αγάλματα όλων των ιστορικών προσώπων. Ένα όνειρο για μια ίση και ελεύθερη κοινωνία το οποίο στο πέρασμα του χρόνου εκφυλίστηκε από την «πολιτική ορθότητα», η οποία έχει εισβάλει βίαια τόσο στις τέχνες και στον πολιτισμό, όσο και στην ίδια τη δημοσιογραφία. Ένα όμως θέμα που θα ασχοληθούμε σε άλλο μας άρθρο.
12. Κάτι που πεθαίνει με το «1984» είναι και η «παλιά γλώσσα», η «ηρωική γλώσσα». Αλήθεια, τότε υπήρχαν συγγραφείς -όπως ο Χέμινγουεϊ- που έγραφαν λέξεις όπως «ήρωας», «θυσία», «δόξα», «τιμή» κ.α. Άγνωστες λέξεις στην γενιά που «φλεξάρει»…

Εμείς θα πρέπει να δούμε και κάτι που μας δίδαξε ο Όργουελ, αν θέλουμε να επιστρέψουμε σε μια ελεύθερη κοινωνία, αν θέλουμε να ξανά ζήσουμε, τότε…πρέπει να επιστρέψουμε στα βασικά, στα απλά. Από το 1984, μέχρι το 2020 και το 2050, η λύση είναι και θα είναι αυτή.

Ο Τζορτζ Όργουελ πέθανε (όχι «έφυγε») στις 21 Ιανουαρίου του 1950, έναν χρόνο μετά από την δημοσίευση του έργου του.