Πρόσωπα
O Τζιμ Μόρισον, ένας από τους θρύλους της αμερικανικής ροκ μουσικής πέθανε το 1971 σε ηλικία μόλις 28 ετών από καρδιακή προσβολή που προήλθε από υπερβολική δόση ηρωίνης.
Ο λιτός τάφος του, στο κοιμητήριο Pere Lachaise του Παρισιού, εκτός από το πλήρες ονοματεπώνυμο του και το έτος γέννησης και θανάτου, φέρει με κεφαλαία γράμμα τα στα ελληνικά, μια φράση: «ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΔΑΙΜΟΝΑ ΕΑΥΤΟΥ».
Τι σημαίνει η συγκεκριμένη φράση και γιατί τοποθετήθηκε στο μνήμα του λαοφιλούς τραγουδιστή των Doors;
Ο Μόρισον ήταν ένας από τους πιο χαρισματικούς ερμηνευτές και στιχουργούς της δεκαετίας του 1960. Το περιοδικό Rolling Stone τον κατατάσσει στην 47η θέση της λίστας των 100 καλύτερων τραγουδιστών όλων των εποχών. Ήταν εξαιρετικά ιδιοφυής αλλά και ιδιότροπος ως χαρακτήρας. Ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της σύντομης ζωής του, θα το βιώσει σε ηλικία μόλις 6 ετών.
Του κινούσαν το ενδιαφέρον η λογοτεχνία, η φιλοσοφία και οι «καταραμένοι ποιητές»
Στην εφηβεία του ανακάλυψε τα γραπτά του Γερμανού φιλοσόφου Φρίντριχ Νίτσε, ενώ του κινούσαν έντονα το ενδιαφέρον οι επονομαζόμενοι «καταραμένοι ποιητές» του 18ου και του 19ου αιώνα. Παρεμπιπτόντως, έτσι αποκαλούνταν οι ποιητές που διήγαν το βίο τους έξω από το κοινωνικό πλαίσιο της εποχής τους ή στρέφονταν ενάντια σε αυτό.
Τυπικά σημεία ενός «καταραμένου ποιητή» ήταν η κατάχρηση αλκοόλ, η χρήση ναρκωτικών, η τρέλα, το έγκλημα, η βία, και γενικά κάθε μη αποδεκτή κοινωνική πράξη, αλλά και ο πρόωρος θάνατος, στοιχεία που σε μεγάλο βαθμό θα αποκτούσε και ο Μόρισον. Συν τοις άλλοις έγραφε και ο ίδιος ποιήματα.
Όταν επιχείρησε να τα κυκλοφορήσει ευρέως, αδυνατούσε να βρει πρόθυμο εκδότη. Έτσι, εξέδωσε μόνος του δυο λεπτούς τόμους το 1969, τους «Κυρίους» και «Τα νέα πλάσματα». Και τα δυο έργα ήταν αφιερωμένα στην αγαπημένη του Πάμελα Κούρσον, επίσης Αμερικανίδα τραγουδίστρια, τρία χρόνια μικρότερή του.
Το τελευταίο βράδυ του Τζιμ Μόρισον
Το βράδυ της 2ας Ιουλίου 1971 έμελε να είναι και το τελευταίο του. Σύμφωνα με την σύντροφό του, είχε πάει σινεμά, επέστρεψε σπίτι, έφαγε, άκουσε μουσική και κατανάλωσε ουσίες. Κάποια στιγμή τα ξημερώματα ένιωσε αδιαθεσία και σηκώθηκε από το κρεβάτι. Έκανε ένα ζεστό μπάνιο για να συνέλθει και κατέληξε από υπερβολική δόση ηρωίνης. Το σώμα του βρέθηκε περίπου στις 06:00 το πρωί από την ίδια στην μπανιέρα του διαμερίσματος, με μια ξεραμένη σταγόνα αίματος κάτω απ’ τη μύτη.
Επίσημη αιτία θανάτου του ήταν η καρδιακή προσβολή. Ο ιατροδικαστής δεν εντόπισε σημάδια που να υποδεικνύουν αυτοτραυματισμό, αυτοκτονία ή εγκληματική ενέργεια. Ωστόσο, το γεγονός ότι οι φανατικοί θαυμαστές του δεν είδαν το νεκρό σώμα του και δεν έγινε νεκροψία, επειδή κάτι τέτοιο δεν απαιτούνταν από τη γαλλική νομοθεσία, έδωσε λαβή για πολλές εικασίες σχετικά με την αιτία θανάτου.
Σύμφωνα πάντως με τον φίλο του ζευγαριού, Αλέν Ρονέ, που επισκεπτόταν συχνά τους ενοίκους του διαμερίσματος, ο Μόρισον πέθανε από αιμορραγία αφού πρώτα εισέπνευσε ηρωίνη της Κούρσον νομίζοντας ότι είναι κοκαΐνη, κι ότι εκείνη άθελά της αποκοιμήθηκε, αφήνοντάς τον να πεθάνει αντί να καλέσει άμεσα ιατρική βοήθεια.
Η σορός του θρύλου της ροκ δεν μεταφέρθηκε στην πατρίδα του, τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά ετάφη στο κοιμητήριο Père Lachaise του Παρισιού που στις μέρες μας αποτελεί ένα από τα αξιοθέατα της πόλης καθώς εκεί βρίσκονται επίσης τα μνήματα του Ιρλανδού συγγραφέα Όσκαρ Ουάιλντ, της Γαλλίδας τραγουδίστριας Εντίθ Πιάφ και πολλών άλλων διάσημων του χώρου της τέχνης – και όχι μόνο.
Ο τάφος του Μόρισον τον πρώτο καιρό δεν είχε κάποιο ιδιαίτερο στοιχείο που να τον ξεχωρίζει από όλους τους υπόλοιπους. Μέχρι που τοποθετήθηκε από Γάλλους αξιωματούχους μια αψίδα, η οποία όμως κλάπηκε το 1973. Μάλιστα στο κοιμητήριο ο νεκρός ήταν καταχωρημένος ως «Douglas James Morrison», αντί του σωστού «James Douglas Morrison».
Το 1981, κατά τη δέκατη επέτειο από το θάνατο του καλλιτέχνη, ο Κροάτης γλύπτης Mladen Mikulin τοποθέτησε οικειοθελώς, αφού εξασφάλισε την έγκριση των επιμελητών του κοιμητηρίου, μια μαρμάρινη προτομή του Μόρισον στον τάφο, η οποία όμως βανδαλίστηκε τα επόμενα χρόνια από άγνωστους και τελικά εκλάπη και αυτή το 1988.
Ο Mikulin δεν το έβαλε κάτω. Δημιούργησε μια νέα προτομή του αποθανόντα το 1989 ενώ το 2001 έφτιαξε και μια μπρούτζινη «μάσκα θανάτου», ένα εκμαγείο του προσώπου του. Τίποτα από τα δύο δεν υπάρχει πλέον εκεί.
Η χάλκινη πλάκα με τη φράση στα ελληνικά
Το 1990 όμως ο πατέρας του Μόρισον, κίνησε τις διαδικασίες προκειμένου να φτιαχτεί μια ουδέτερη επιγραφή πάνω στον τάφο, που δεν θα αποθέωνε τον τρόπο ζωής του γιου του αλλά ούτε θα τον κατέκρινε.
Έτσι, συμβουλεύτηκε τον E. Nicholas Genovese, καθηγητή Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του San Diego University. Εκείνος με τις γνώσεις που είχε του έδωσε τη δέουσα συμβουλή. Στο μνήμα τοποθετήθηκε μια επίπεδη λιτή πέτρα, στη μέση της οποίας μπήκε μια χάλκινη πλάκα που φέρει στα ελληνικά την επιγραφή: «ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΔΑΙΜΟΝΑ ΕΑΥΤΟΥ».
Πολλά έχουν ειπωθεί για τη συγκεκριμένη φράση. Από λεξικολογική άποψη, η λέξη «δαίμων» δεν έχει σχέση με τον διάβολο, όπως συμβαίνει σήμερα.
Οι αρχαίοι Έλληνες άλλωστε δεν είχαν διάβολο. «Δαίμων» ήταν αρχικά η θεότητα που κατένειμε στους ανθρώπους τη μοίρα (από το «δαίομαι» που σημαίνει «μοιράζω») και αργότερα έτσι ονομαζόταν οποιαδήποτε θεότητα στην οποία αποδίδονταν τιμές.
«Δαίμων εαυτού» ονομαζόταν η προστάτιδα θεότητα που ζούσε μέσα σε κάθε άνθρωπο από τη γέννηση έως το θάνατό του, η οποία φρόντιζε για την προσωπική εξέλιξη κι ευημερία. Κάτι αντίστοιχο με τον «φύλακα άγγελο» που έχουμε στον χριστιανισμό.
«Πράττω κατά τον δαίμονα εαυτού», ουσιαστικά σημαίνει «πράττω σύμφωνα με αυτό που θεωρεί η συνείδησή μου σωστό», αδιαφορώντας ενδεχομένως για το τί θα πουν οι άλλοι.
Ο πατέρας του Μόρισον ήθελε να περάσει το μήνυμα πως στη σύντομη ζωή ο γιος του, έπραττε ό,τι υπαγόρευε η συνείδησή του, ο «προσωπικός του θεός» και όχι οι επιταγές της κοινωνίας. Και εν πολλοίς έτσι συνέβη.
