Δεκαπενταύγουστος: Έθιμα και παραδόσεις σε Αιγαίο και Ιόνιο (φώτο)

Η σημερινή ημέρα, χαρακτηρίζεται και ως το «Πάσχα του καλοκαιριού», καθώς αποτελεί τη μεγαλύτερη γιορτή της Ορθοδοξίας, γιατί τιμάται η Κοίμηση της Παναγίας.

Πέρα από τις λατρευτικές εκδηλώσεις, υπάρχουν ήθη και έθιμα που διατηρούν την πίστη μας δυνατή και στηρίζουν την παράδοση αυτού του τόπου.

Σε όλα τα νησιά της χώρας η εορτή της Παναγίας φέρει ένα ιδιαίτερο «χρώμα». Στην Πάτμο, το νησί της Αποκάλυψης, στην Ικαρία, αλλά και στο νησί των Φαιάκων, την πανέμορφη Κέρκυρα, εκκλησίες, ξωκλήσια και ιερές μονές φορούν τα γιορτινά τους. Την παραμονή και ανήμερα της εορτής πλήθος πιστών συμμετέχει με ιδιαίτερη κατάνυξη στη λιτανεία του επιταφίου της Παναγίας.

Ειδικότερα, στην περιοχή Μαντούκι της Κέρκυρας, αναβιώνει ένα έθιμο που ενδυναμώνει την πίστη. Από νωρίς το απόγευμα, γυναίκες κάθε ηλικίας στολίζουν όπως αρμόζει τον επιτάφιο της ενορίας με εκατοντάδες πολύχρωμες κορδέλες, ως σύμβολο της Τιμίας Ζώνης που παρέδωσε η Παναγία στους αποστόλους. Η συγκίνηση, η βαθιά ευλάβεια, αλλά και η ψυχική ανάταση χαρακτηρίζουν το κλίμα λατρείας που επικρατεί.

Στη Νίσυρο εορτάζεται με ιδιαίτερο παραδοσιακό ύφος το «Νιάμερο της Παναγιάς». Μαυροντυμένες «Εννιαμερίτισσες» γυναίκες μένουν από τις 6 Αυγούστου και για εννέα ημέρες στο Μοναστήρι της Παναγίας της Σπηλιανής, όπου ακολουθούν ένα αυστηρό πρόγραμμα νηστείας και κάθε μέρα κάνουν 300 μετάνοιες. Ανήμερα της εορτής της Παναγίας, οι «Εννιαμερίτισσες», κρατώντας δίσκους με κόλλυβα, προπορεύονται της πομπής της λιτάνευσης της ιερής εικόνας από τον κλήρο και αποσύρονται μόνον όταν ξεκινήσει το γλέντι με τον τοπικό χορό της «κούπας».

Ιδιαίτερη τιμή αποδίδουν στη μνήμη της Μεγαλόχαρης στο Κάτω Κουφονήσι, στο εκκλησάκι της Παναγίας, το οποίο είναι χτισμένο στον μώλο πάνω σε αρχαία ερείπια. Ανήμερα της εορτής της, από πολύ νωρίς το πρωί τα καΐκια μεταφέρουν δωρεάν τους πιστούς από το Πάνω Κουφονήσι στο Κάτω, προκειμένου να προσκυνήσουν.

Σύμφωνα με το έθιμο ετών, αμέσως μετά την τέλεση της θείας ευχαριστίας στο εκκλησάκι της Παναγιάς προσφέρονται σε όλους τους πιστούς μεζέδες και γλυκίσματα που έχουν φτιάξει ή έχουν αγοράσει οι ίδιοι. Μάλιστα, τα πρώτα χρόνια προσέφεραν μόνο τυρί και σύκα, αλλά με τα χρόνια οι οικογένειες συνήθισαν να ετοιμάζουν μεγάλα πιάτα με τυριά, ελιές, κεφτέδες, φρούτα, γλυκά, νερά, αναψυκτικά και κρασί. Εν συνεχεία, επιστρέφουν με τα καΐκια στο Πάνω Κουφονήσι, όπου ξεκινά το γλέντι και κορυφώνεται με χορούς, τραγούδια, φαγητό και κρασί για πολλές ώρες.

Στην Αστυπάλαια, το πανηγύρι της Παναγίας της Πορταΐτισσας αρχίζει αμέσως μετά τον εσπερινό, με παραδοσιακούς χορούς και διαρκεί τρεις ημέρες. Ανήμερα, οι ντόπιοι μαγειρεύουν και προσφέρουν στους επισκέπτες τοπικούς μεζέδες και αρνί γεμιστό, ενώ την επόμενη ημέρα οι εκδηλώσεις ολοκληρώνονται με τα «Κουκάνια», που διοργανώνονται στον Πέρα Γιαλό και είναι μια σειρά από παιχνίδια με τη συμμετοχή μικρών και μεγάλων. Το γιαουρτοτάισμα, δηλαδή αλληλοτάισμα γιαουρτιού με κλειστά μάτια, το τράβηγμα του σχοινιού, αγώνες κολύμβησης και αβγομαχίες, αλλά και ο «πετεινός», ένα παιχνίδι όπου προσπαθούν να πιάσουν ένα καλάθι με έναν ψεύτικο κόκορα στην άκρη μιας κολόνας αλειμμένης με γράσο πάνω από τη θάλασσα, είναι κάποια από τα παραδοσιακά και γεμάτα δράση παιχνίδια.

Ενα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα της Ορθοδοξίας είναι στον παλαιοχριστιανικό ναό της Εκατονταπυλιανής στην Παροικιά της Πάρου. Χιλιάδες πιστοί επισκέπτονται κάθε χρόνο το νησί για να προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα του 17ου αιώνα, αλλά και να συμμετάσχουν στις εορταστικές εκδηλώσεις. Δεκάδες καΐκια καταφθάνουν στο λιμάνι, με τους πιστούς μέσα σε αυτά να κρατούν αναμμένα δαδιά.

Ακόμη ένα έθιμο που διατηρείται αιώνες είναι αυτό των καβαλάρηδων προσκυνητών, που λαμβάνει χώρα στη Σιάτιστα. Ανήμερα τον Δεκαπενταύγουστο, οι καβαλάρηδες σχηματίζοντας μεγάλες παρέες με στολισμένα άλογα κατευθύνονται στο Μοναστήρι του Μικροκάστρου, προσκυνούν την εικόνα και επιστρέφουν στο χωριό για γλέντι και χορό έως το πρωί. Το έθιμο αυτό άρχισε την περίοδο της Τουρκοκρατίας από την ανάγκη των σκλαβωμένων να δείξουν τη λεβεντιά και τον πόθο τους για ελευθερία.