Η εξίσωση που υπολογίζει τις πιθανότητες αλήθειας στις θεωρίες συνωμοσίας

Φαρμακευτικές εταιρείες, διαστημικές υπηρεσίες και κρατικοί επιστημονικοί φορείς κρατούν επτασφράγιστα για χρόνια επικίνδυνα μυστικά, με σκοπό να χειραγωγήσουν την κοινή γνώμη ή να εξυπηρετήσουν τα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντά τους.

Αυτός είναι ο κοινός παρανομαστής όλων των θεωριών συνωμοσίας, πολλές από τις οποίες έχουν εμφανισθεί ήδη από τα μέσα του περασμένου αιώνα και καταφέρνουν να επιβιώνουν ακόμη και σήμερα, κερδίζοντας αρκετούς οπαδούς σε όλο τον πλανήτη.

Αν οι θεωρίες αυτές ίσχυαν θα είχαν αποκαλυφθεί εδώ και καιρό, δείχνει η μαθηματική φόρμουλα που ανέπτυξε ερευνητής της Οξφόρδης.

Η εξίσωση που παρουσιάζει ο Δρ Ντέιβιντ Ρόμπερτ Γκράιμς δείχνει ότι, όσο περισσότεροι άνθρωποι εμπλέκονται σε μια συνωμοσία, τόσο μεγαλώνει η πιθανότητα ότι κάποιος από αυτούς θα αποκαλύψει το μεγάλο μυστικό επίτηδες ή κατά λάθος.

Κι αυτό σημαίνει ότι οι συνωμοσίες στις οποίες συμμετέχουν χιλιάδες άνθρωποι είναι απίθανο να παραμείνουν στο σκοτάδι για περισσότερο από μερικά χρόνια.

«Ένας μεγάλος αριθμός θεωριών συνωμοσίας αφορά επιστημονικά θέματα. Το να πιστεύει κανείς ότι οι επανδρωμένες αποστολές στη Σελήνη ήταν στημένες μπορεί να μην είναι βλαβερό, όμως το να πιστεύει την παραπληροφόρηση για τα εμβόλια μπορεί να αποβεί μοιραίο» λέει ο Γκράιμς, φυσικός που ασχολείται με τον καρκίνο.

«Παρόλα αυτά, η πίστη σε μια θεωρία συνωμοσίας δεν είναι απαραίτητα εσφαλμένη. Για παράδειγμα, οι αποκαλύψεις του Έντουαρντ Σνόουντεν επιβεβαιώνουν ορισμένες θεωρίες για τις δραστηριότητες της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ (NSA)» επισημαίνει.

«Είναι σύνηθες το να απορρίπτει κανείς τις θεωρίες συνωμοσίας και τους υποστηρικτές τους, εγώ όμως ήθελα να ακολουθήσω την αντίθετη προσέγγιση και να διαπιστώσω πώς αυτές οι συνωμοσίες θα ήταν δυνατές. Για να το κάνω αυτό, εξέτασα τη βασική απαίτηση μιας βιώσιμης συνωμοσίας: τη μυστικότητα».

Σε πρώτη φάση ο ερευνητής συνέταξε μια εξίσωση που δίνει την πιθανότητα να αποκαλυφθεί εσκεμμένα ή κατά λάθος μια συνωμοσία σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.

Η εξίσωση λαμβάνει υπόψη τον αριθμό των συνωμοτών και την εγγενή πιθανότητα αποκάλυψης του μεγάλου μυστικού από έναν οποιονδήποτε συνωμότη.

Για να υπολογίσει αυτήν την εγγενή πιθανότητα, ο Γκράιμς εξέτασε τρεις πραγματικές συνωμοσίες που τελικά αποκαλύφθηκαν: η πρώτη ήταν το πρόγραμμα παρακολούθησης της NSA, στο οποίο συμμετείχαν το πολύ 36.000 άτομα. Αποκαλύφθηκε από τον πληροφοριοδότη Έντουαρντ Σνόουντεν περίπου έξι χρόνια μετά την έναρξή του.

Η δεύτερη πραγματική συνωμοσία ήταν το διαβόητο πείραμα του Τάσκεγκι στην Αλαμπάμα, μια κλινική μελέτη στην οποία αφροαμερικανοί ασθενείς στερήθηκαν τη θεραπεία για τη σύφιλη. Η υπόθεση, στην οποία εκτιμάται ότι συμμετείχαν μέχρι και 6.700 άνθρωποι, αποκαλύφθηκε έπειτα από 25 χρόνια.

Η τρίτη περίπτωση ήταν η αποκάλυψη ότι οι πρακτικές των εγκληματολογικών εργαστηρίων του FBI ήταν παραπλανητικές και οδήγησαν στην καταδίκη και την εκτέλεση αθώων ανθρώπων. Σύμφωνα με τον Γκράιμς, περίπου 500 άτομα μπορεί να εμπλέκονταν στην υπόθεση, η οποία αποκαλύφθηκε έπειτα από περίπου έξι χρόνια.

Βασιζόμενος στις τρεις αυτές περιπτώσεις, ο ερευνητής υπολογίζει ότι η πιθανότητα αποκάλυψης της συνωμοσίας από έναν οποιονδήποτε συνωμότη είναι τέσσερις στο εκατομμύριο.

Στην επόμενη φάση, ο Γκράιμς εισήγαγε αυτήν την πιθανότητα στη μαθηματική φόρμουλα και υπολόγισε για πόσο χρονικό διάστημα θα μπορούσαν να παραμείνουν μυστικές μερικές διαδεδομένες θεωρίες συνωμοσίας:

Οι επανδρωμένες αποστολές στη Σελήνη δεν συνέβησαν ποτέ: αυτό θα απαιτούσε την εμπλοκή 411.000 εργαζομένων της NASA και θα είχε αποκαλυφθεί σε 3 χρόνια και οκτώ μήνες.

Η κλιματική αλλαγή είναι απάτη: θα απαιτούσε τη σιωπή 405.000 επιστημόνων και θα είχε αποκαλυφθεί σε 3 χρόνια και 9 μήνες.

Τα εμβόλια προκαλούν αυτισμό: θα απαιτούσε 736.000 άτομα σε υπηρεσίες υγείας και φαρμακοβιομηχανίες και θα είχε αποκαλυφθεί σε 3 χρόνια και δύο μήνες.

Οι φαρμακοβιομηχανίες αποκρύπτουν τη θεραπεία για τον καρκίνο: θα απαιτούσε 714.000 συνωμότες και θα είχε αποκαλυφθεί σε 3 χρόνια και τρεις μήνες.

Όπως σχολιάζει ο Δρ Γκράιμς, «όσοι πιστεύουν σε κάποια συνωμοσία δεν είναι απαραίτητα παράλογοι ή απερίσκεπτοι. Ελπίζω ότι δείχνοντας πόσο ακραία απίθανες είναι κάποιες φερόμενες συνωμοσίες, ελπίζω ότι κάποιοι άνθρωποι θα επανεξετάσουν τις αντιεπιστημονικές πεποιθήσεις τους».

Αναγνωρίζει όμως ότι πολλοί θα μείνουν αμετάπειστοι, αφού υπάρχουν ενδείξεις ότι η πίστη σε θεωρίες συνωμοσίας έχει συχνά ιδεολογική και όχι λογική βάση.

Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση PLoS ONE.