Η πανδημία του Covid -19 ευνοεί την μονοπολική κατάθλιψη και ο Αρχιμανδρίτης πατέρας Πολύκαρπος

Η Πανδημία του Covid -19 ευνοεί την μονοπολική κατάθλιψη και ο Αρχιμανδρίτης πατέρας Πολύκαρπος

Στο κάδρο της σημερινής συζήτησης βρίσκεται ένας επιστήμονας Ψυχίατρος, μεγάλου Νοσοκομείου των Αθηνών, ένας ιερέας με το αξίωμα του Αρχιμανδρίτη που τον βλέπουμε μέσω του καναλιού You Tube του Ι. Ναού Αγίου Δημητρίου Πειραιώς, με το όνομα Πατέρας Πολύκαρπος και κάπου στη βάση του ένας γεροντάκος με το μπαστουνάκι του σε στάση ευχαριστιών μπροστά στον σεβάσμιο Κληρικό.

Ο πρώτος έστειλε ένα email στον συντάκτη του άρθρου με τίτλο: «Τομές στην ομοφυλοφιλική κατρακύλα: Δαρβινισμός και βιβλικός Δημιουργισμός» απαντώντας επιστημονικά και ταξινομώντας την πάθηση της γυναίκας εκείνης που εγκατέλειψε τον άνδρα της και έφυγε, όταν αυτός για πολλοστή φορά έπεφτε στο έδαφος και παρέλυαν τα κάτω άκρα του. Όπως αργότερα αποδείχθηκε υφίστατο αλλεπάλληλα εγκεφαλικά επεισόδια.

Η γυναίκα του τα είχε χαμένα. Δεν εκδήλωνε απλά έναν πανικό αλλά, κατά τον αξιότιμο κ. Ψυχίατρο, ήταν εκδήλωση μονοπολικής Κατάθλιψης, την περιγραφή της οποίας, ας μου επιτραπεί, λόγω της ευρείας ωφελιμότητας, να δημοσιοποιήσω περαιτέρω. Στην ίδια απάντηση-μελέτη ο Γιατρός μας μιλάει και για μονοπολική κατάθλιψη που παρουσιάζουν όχι μόνο γυναίκες αλλά και άνδρες προχωρημένης ηλικίας. Και ακριβώς πάνω σε αυτήν την περίπτωση αρχίζει η περιπέτεια του γεροντάκου που χάρη στο κήρυγμα του πατέρα Πολύκαρπου τελικά δεν έθεσε τέλος στη ζωή του.

Αλλά όλα τα γεγονότα πάνε με τη σειρά τους. Και πρώτα, να διαβάσουμε προσεκτικά τις παρατηρήσεις του καλού μου Ψυχίατρου που επιθυμεί, κατά δική του παράκληση, την ανωνυμία

Τι είναι αυτή η κατάθλιψη;

Η μείζων καταθλιπτική διαταραχή (παλαιότερα ταξινομήθηκε ως μονοπολική κατάθλιψη) είναι η πιο κοινή διαταραχή της διάθεσης στον ενήλικο πληθυσμό. Είναι κυρίως γυναίκες που πάσχουν από αυτό, πιθανώς λόγω ορμονικής προδιάθεσης. Η διαταραχή μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά γενικά ξεκινά συχνότερα μεταξύ των ηλικιών 25 και 48.

Η μείζων καταθλιπτική διαταραχή είναι μια χρόνια ασθένεια που τείνει να παραμένει καθόλη τη διάρκεια της ζωής, αλλά χαρακτηρίζεται από εναλλασσόμενες περιόδους ευεξίας και φάσεις επιδείνωσης των καταθλιπτικών συμπτωμάτων, οι οποίες τείνουν να υποχωρούν αυθόρμητα και στη συνέχεια επανεμφανίζονται μετά από λίγο.

Ο αριθμός και η διάρκεια των καταθλιπτικών επεισοδίων είναι εξαιρετικά μεταβλητές και απρόβλεπτες. Μερικοί άνθρωποι βιώνουν μόνο ένα ή μερικά καταθλιπτικά επεισόδια στη διάρκεια της ζωής τους. Άλλοι μπορεί να βιώσουν πολλά σε σύντομο χρονικό διάστημα το ένα ύστερα από το άλλο.

Εάν όμως δεν αντιμετωπιστεί σωστά, και στην ώρα του, κάθε έξαρση μπορεί να διαρκέσει από μερικές εβδομάδες έως αρκετούς μήνες ή ακόμη και χρόνια.

Η θεραπεία είναι πάντοτε απαραίτητη και εξασφαλίζει καλό έλεγχο των καταθλιπτικών συμπτωμάτων στη μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων. Οι ασθενείς με σοβαρές μορφές ή με πολύ συχνά επεισόδια θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με εξαιρετική προσοχή λόγω του υψηλού κινδύνου αυτοκαταστροφής και αυτοκτονίας, στον οποίο εκτίθενται.

Για την προέλευση της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής υπάρχουν προδιαθετικοί γενετικοί παράγοντες (κληροομικότητα) και συγκεκριμένες μεταβολές στα εγκεφαλικά κυκλώματα που ελέγχουν τη διάθεση, τη συναισθηματικότητα και ορισμένες θεμελιώδεις βιολογικές λειτουργίες (όρεξη, ύπνος, σεξουαλικότητα κ.λπ.). Αυτές οι μεταβολές συνδέονται κυρίως με αλλαγές στα επίπεδα ορισμένων νευροδιαβιβαστών της κατηγορίας “βιογενής αμίνη”: συγκεκριμένα, σεροτονίνη, νοραδρεναλίνη και ντοπαμίνη.

Στις γυναίκες, σημαντικές αλλαγές στα επίπεδα ορμονών, ειδικά τα οιστρογόνα, μπορούν να ευνοήσουν την έναρξη της κατάθλιψης.

Το μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο τείνει να εμφανίζεται πιο εύκολα ή να επιδεινώνεται σε συγκεκριμένες περιόδους του έτους. Δύο κρίσιμες στιγμές είναι, για παράδειγμα, το φθινόπωρο (πιθανώς, λόγω της μείωσης της ποσότητας του φωτός περιβάλλοντος) και των Χριστουγέννων.

Συμπτώματα και διάγνωση μείζονος κατάθλιψης

Η ταλαιπωρία από μείζονα καταθλιπτική διαταραχή δεν σημαίνει απλώς «να είσαι λυπημένος» ή «να πέφτεις σε εθελούσια απομόνωση» κάθε τόσο, αλλά να είσαι σε μια επίμονη και σοβαρή καταθλιπτική κατάσταση, στην οποία κάποιος δεν μπορεί να αντιδράσει, ανεξάρτητα από τη θέληση και την παρουσία κάποιων ανθρώπων που προσπαθούν να είναι κοντά και να εκφράσουν τη θετικότητά τους

Ανάμεσα στα κύρια συμπτώματα που χαρακτηρίζουν το μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο που πρέπει να θυμόμαστε:

*Κατάθλιψη για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, χωρίς κίνητρα από συγκεκριμένους σοβαρούς λόγους.

*Σημαντική απώλεια ενδιαφέροντος για συνηθισμένες δραστηριότητες και αδυναμία απόκτησης ευχαρίστησης από κανονικά διεγερτικές και ευχάριστες περιστάσεις ή καταστάσεις.

*Σημαντική μείωση ή αύξηση της όρεξης, που συχνά σχετίζεται με σημαντική απώλεια βάρους ή αύξηση (άνω των 5 κιλών), που δεν δικαιολογείται από συγκεκριμένες δίαιτες ή ασθένειες.

*Δυσκολία στον ύπνο ή στον ύπνο για αρκετό αριθμό ωρών (επαναλαμβανόμενη αφύπνιση κατά τη διάρκεια της νύχτας ή την αυγή) ή, αντίθετα, αυξημένη ανάγκη για ύπνο, ακόμη και κατά τη διάρκεια της ημέρας.

*Αίσθημα διέγερσης και άγχους ή, αντίθετα, επιβράδυνση των κινήσεων και των αντανακλαστικών.

Εύκολη κόπωση και / ή αδικαιολόγητη έλλειψη ενέργειας.

*Απώλεια αυτοεκτίμησης και εμπιστοσύνης στις ικανότητες κάποιου. επίμονη και αδικαιολόγητη ενοχή.

*Μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης και πνευματική αποτελεσματικότητα (στη μελέτη, στην εργασία κ.λπ.). δυσκολία στη λήψη αποφάσεων που συνήθως δεν περιλαμβάνουν προβλήματα.

*Μειωμένη σεξουαλική επιθυμία.

*Ευερεθιστότητα ή απογοήτευση.

*Επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου, αυτοκτονικές σκέψεις ή απόπειρες αυτοκτονίας.

*Κίνηση χωρίς κίνητρα, μία ή περισσότερες φορές την ημέρα.

*Φυσικά προβλήματα χωρίς αναγνωρίσιμα αίτια και τα οποία συχνά δεν ανταποκρίνονται στις θεραπείες που συνήθως χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπισή τους (πόνος στις αρθρώσεις, πονοκέφαλος, κοιλιακές κράμπες, πεπτικές διαταραχές, ζάλη κ.λπ.).

Σύμφωνα με τα επίσημα κριτήρια, για να μπορέσουμε να κάνουμε διάγνωση μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής, αυτά τα συμπτώματα, συνδυασμένα μεταξύ τους, πρέπει να υπήρχαν για περισσότερο από δύο εβδομάδες, με τέτοια ένταση που να δημιουργεί σοβαρή ψυχολογική και κοινωνική δυσφορία για το άτομο που τα παρουσιάζει.

Όχι μόνο στις γυναίκες αλλά και στους ηλικιωμένους

Στους ηλικιωμένους, η εμφάνιση μιας καταθλιπτικής διαταραχής μπορεί να είναι ιδιαίτερα ανεπαίσθητη, τόσο επειδή τείνει να προκαλεί ήπια και κακώς καθορισμένα συμπτώματα, εύκολα ερμηνευμένα ως μια απλή αντανάκλαση της προχωρημένης ηλικίας (αργή κίνηση, γνωστική μείωση, απώλεια ενδιαφέροντος, μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας, κ.λπ.) ή ως οργανικές διαταραχές που σχετίζονται με διάφορες ασθένειες (πεπτικές δυσκολίες, αϋπνία, μείωση της μυϊκής δύναμης, πόνος σε διάφορα μέρη του σώματος, ζαχαροδιαβήτης κ.λπ.). Από την άποψη της διάθεσης, οι ηλικιωμένοι κατάθλιψη εμφανίζουν δείχνοντας ιδιαίτερα βαριεστημένοι, απαισιόδοξοι, δυσαρεστημένοι, τείνουν να κάνουν τα ίδια πράγματα κάθε μέρα και να αποφεύγουν την κοινωνική αλληλεπίδραση.

Και λίγα λόγια για τη θεραπεία της νόσου.

Η σοβαρή καταθλιπτική διαταραχή δεν πρέπει να υποτιμάται, επειδή η ενίοτε συμβαίνει κατάσταση να βελτιωθεί χωρίς τη βοήθεια ενός γιατρού και χωρίς να καταφύγουμε σε συγκεκριμένες θεραπείες.

Η θεραπεία περιλαμβάνει γενικά φαρμακολογικές και ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις, που συχνά συνδέονται μεταξύ τους και πιθανώς συνοδεύονται από άλλες στρατηγικές υποστήριξης. Σε σοβαρές περιπτώσεις, ενδέχεται να απαιτείται προσωρινή νοσηλεία.

Ψυχοθεραπεία

Υπάρχουν πολλές στρατηγικές ψυχολογικής / ψυχοθεραπευτικής υποστήριξης που μπορούν να σας βοηθήσουν να ξεπεράσετε καλύτερα το καταθλιπτικό επεισόδιο. Όλα περιλαμβάνουν περιοδικές συνεδρίες, άτομο ή ομάδα, κατά τη διάρκεια των οποίων ο ασθενής αναλύει και εκθέτει τα δικά του συναισθήματα και ψυχολογικές, πρακτικές και σχεσιακές δυσκολίες με τη βοήθεια του γιατρού και οποιωνδήποτε άλλων συμμετεχόντων στις συνεδρίες.

Εκτός από το ότι επιτρέπει στους ασθενείς να μάθουν περισσότερα για τη διαταραχή από την οποία υποφέρουν και να την αποδεχθούν όπως κάθε άλλη οργανική ασθένεια, η ψυχοθεραπεία προσφέρει το κλειδί για την εξάλειψη ορισμένων αρνητικών συμπεριφορών φαύλων κύκλων που τείνουν να ενοποιούν και να επιδεινώνουν την κατάθλιψη (για παράδειγμα, η αρχική θλίψη / η κόπωση οδηγεί σε κοινωνική απομόνωση η οποία καθίσταται η ίδια αιτία για περαιτέρω αποθάρρυνση και ψυχολογική αδιαθεσία).

Συνήθως, η ψυχοθεραπεία διαρκεί αρκετούς μήνες ή χρόνια για όσο διάστημα ο γιατρός και ο ασθενής κρίνει.

Και τώρα ήρθε η σειρά να μιλήσουμε για την ιστορία του γεροντάκου που μου θυμίζει σαιξπηρικό δράμα. Γεννήθηκε φτωχός πάμπτωχος σε προσφυγική γειτονιά στη Νίκαια. Ο πατέρας του ήταν μικροπωλητής, τίμιος και εργατικός. Σπούδασε με στερήσεις σε νυχτερινό γυμνάσιο. Σπούδασε με υποτροφίες. Απόκτησε φήμη και λεφτά. Σε μια στιγμή όμως ήρθε η οικονομική κρίση και από πλούσιος έγινε πάλι φτωχός. Έτσι, «πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν». Σε μια στιγμή, η μερσεντές του κατέθεσε πινακίδες, η βίλα του στα βόρεια προάστια άρχισε να χορταριάζει. Δεν είχε χρήματα να συντηρεί όσα έφτιαξε. Και τότε όλοι τον εγκαταλείπουν, ακόμα και τα πιο αγαπημένα του πρόσωπα, τα παιδιά του και τελευταία μια «κόρη» του. Δεν μπορούσε να κοιμηθεί. Τίποτε δεν τον ευχαριστούσε. Η σκέψη του θανάτου έμπαινε και έβγαινε στο μυαλό του. Δεν είχε τη δύναμη να πηδήξει από τον 4ο όροφο όπου έμενε μόνος. . Πώς θα τον έβλεπε η εγγόνα του στα αίματα, με σπασμένο το κρανίο κάτω στο δρόμο;

Και σε μια στιγμή, ήρθε το θαύμα. Είχε ανοίξει το λάπτοπ του σε ένα κανάλι που αναμετέδιδε την κυριακάτικη Λειτουργία. Κάθισε στο γραφείο του και χάζευε τα δρώμενα. Ώσπου εμφανίζεται κάποιος ιερωμένος, με άσπρα γένια, με σταυρό στο στήθος και επανωκαλύμαυχο και άρχισε το κήρυγμα. Ο γεροντάκος μας έδειχνε σαν να άκουε πρώτη φορά ένα ιερέα να κηρύττει. Όπως αργότερα μου ομολόγησε, νόμιζε πως κάθε λέξη που χρησιμοποιούσε ο ιερωμένος απευθυνόταν μόνο γι΄αυτόν.

Εκείνη τη στιγμή, πιστεύω, ήρθε το φως του Χριστού μέσα του. Ο λόγος του ιερέα έγινε δροσοσταλίδα στην πυρακτωμένη ψυχή του ανθρώπου μας που η απελπισία τον έκαιγε περισσότερο. ¨Μου ήρθε η σκέψη να τρέξω, πάω να τον συναντήσω, να του φυλήσω το χέρι´. Όταν μάλιστα άκουσε πως κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός για το Θεό, ότι ο Θεός μας αγαπάει τόσο που θυσίασε το Γιό Του γιατί θέλει όλοι να σωθούμε και να ευτυχήσουμε, μεταμορφώθηκε, ανάπνευσε, έκανε το σταυρό του. Λυτρώθηκε.

Έκλαιγε σαν μωρό παιδί, από τη χαρά που βρήκε και πάλι τη μάνα που τον αγαπούσε τόσο, όταν ήταν ακόμα παιδ.

Ποιος ήταν ο παπάς που ο Χριστός τον παρουσίασε για να τον φέρει κοντά στην Ελπίδα, κοντά στην Αγάπη;

Από πού άντλησε αυτός ο άνθρωπος τη δύναμη να συχωρέσει σχεδόν αυτόματα όλους όσοι τον είχαν λιθοβολήσει ψυχικά, ακόμα και τις θηλυκές «χριστιανές» Φαρισαίες που τον τραυμάτισαν τις τελευταίες μέρες τόσο άδικα.

Όλα τα θλιβερά και πονεμένα πράγματα άφησε πίσω του. Και όσο ακόμα ζήσει, γονατιστός θα ευχαριστεί το Θεό που του έστειλε, χωρίς να το ζητήσει και χωρίς να το αξίζει τον πατέρα Πολύκαρπο.

Άρα, έχει και ο Θεός μας τους δικούς του ψυχοθεραπευτές, τους δικούς του διαχειριστές της Χάριτος του Αγίου Πνεύματος. Αληθεύει, λοιπόν, για πολλοστή φορά η φράση του Κομφούκιου: «μία λέξη μπορεί να φτειάξει τον κόσμο ή να τον καταστρέψει».

Να ευχηθούμε ο Καλός Θεός να μας στέλνει ακόμα πιο πολλούς πατέρες σαν τον σεβαστό μας π. Πολύκαρπο;

*Ο Αντώνης Ιακώβου Ελευθεριάδης είναι καθηγητής Δρ. Φιλολογίας, Θεολόγος και Συγγραφέας (www eleftheriadis.edu.gr)