Αγία Αναστασία η Φαρμακολύτρια: Aυτές είναι οι δύο επικρατέστερες εκδοχές για το προσωνύμιό της

H Αγία Αναστασία η Φαρμακολύτρια, αποτελεί μία από τις πιο ευσεβείς γυναικείες μορφές της Παράδοσης της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η αγαπημένη Αγία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας αλλά και η «μελαχρινή κυρά των Τούρκων» κατέχει ξεχωριστή θέση και εορτάζεται κάθε χρόνο, στις 22 Δεκεμβρίου, ενώ η αναφορά του ονόματός της και των θαυμάτων της είναι συχνή στους λαογράφους.

Ξεχωριστή θέση της επιφύλασσε και ο μεγάλος Έλληνας συγγραφέας Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης καθώς έχει δώσει τον τίτλο «Η Φαρμακολύτρια» σε ένα από τα πολλά διηγήματά του το οποίο εκτυλίσσεται με κέντρο τον Ναό της στη Σκιάθο.

• Γιατί ονομάζεται «Φαρμακολύτρια»

Η Αγία Αναστασία η Φαρμακολύτρια, απέκτησε το προσωνύμιο Φαρμακολύτρια καθώς, όπως αναφέρουν οι συναξαριστές στα τέλη του 3oυ μ.Χ. αιώνα, την περίοδο των μεγάλων διωγμών σε βάρος των Χριστιανών, επισκέπτονταν τις φυλακές όπου κρατούνταν και βασανίζονταν Χριστιανοί για να εγκαταλείψουν την πίστη τους στο Θεό και φρόντιζε με φάρμακα τις πληγές τους.

«Εντεύθεν, κρυφίως περιερχομένη τας οικίας των πτωχών και τας φυλακάς των του Χριστού μαρτύρων και προσφέρουσα αυτοίς τα επιτήδια, σπογγίζουσα αυτών τας πληγάς, λύουσα αυτούς των δεσμών και τας οδύνας αυτών θεραπεύουσα, επωμάσθη εκ τούτου φαρμακολύτρια».

Σύμφωνα με τον Τρύφωνα Ευαγγελίδη το επίθετο «Φαρμακολύτρια» της Αγίας έχει δύο έννοιες, μία γενική καί μία ειδική.

Η πρώτη αναφέρεται στο χάρισμά της από τον Θεό στο να λύνει μάγια και να καταστρέφει φάρμακα και δηλητήρια που χρησιμοποιούνται για κακό.

Aπό την άλλη, η δεύτερη έννοια αφορά στην παροχή φαρμάκων και θεραπειών των σωματικών αλλά και ψυχικών ασθενειών.

• Ο σεβασμός των Τούρκων της Μ.Ασίας και των Ελλήνων Μικρασιατών προς το πρόσωπό της

Όπως επισημαίνει ο Δημήτριος Λουκάτος η Αγία Αναστασία η Φαρμακολύτρια ήταν πολύ αγαπητή στη Μικρά Ασία και πως η αγάπη των πιστών στο πρόσωπό της επεκτάθηκε και στην Δυτική πλευρά του Αιγαίου με την έλευση των Μικρασιατών προσφύγων και την εξάπλωση των παραδόσεών τους στον ελλαδικό χώρο.

Σύμφωνα με την λαογράφο της Σμύρνης Ολγα Βατίδου,  η Αγία Αναστασία η Φαρμακολύτρια και το προσκύνημά της στη Σμύρνη (Χοροσκόι) ήταν τόσο ονομαστά που ακόμη και οι Τούρκοι προσέφευγαν για βοήθεια στη χάρη της ζητώντας να τους θεραπεύσει από αρρώστιες.

Παρακάτω δίνεται το σχετικό απόσπασμα από το βιβλίο της:

«Στο πανηγύρι της, που γενότανε μεγαλοπρεπέστατο τρεις φορές το χρόνο (σ.σ. την Κυριακή του Θωμά, της Πεντηκοστής και στις 22 Δεκεμβρίου) συνέρρεε πλήθος κόσμου, από τη Σμύρνη και τα περίχωρα.

[…] Ανάμεσα στους προσκυνητές υπήρχε και σημαντικός αριθμός Τούρκων, οι οποίοι ονόμαζαν την Αγία Αναστασία «Καρά Κιζ», δηλαδή Μαύρη Κόρη.

Θυμούμαστε τελευταία την επίκληση ενός τυφλού Μουσουλμάνου, που στάθηκε στο κατώφλι του νάρθηκα, φωνάζοντας: «Καρά Κιζ, σουγιού βέρινιζ» (Δώστε μου νερό από τη Μαύρη Κόρη»). Ζητούσε δηλαδή αγίασμα της Αγίας, για να βρέξει και να γιατρέψει μ ’αυτό τα σβησμένα του μάτια.

Άλλοι πάλι θυμούνται μια Τουρκάλα από την Μενεμένη που, ταμένη στην «Καρά Κιζ», να λυτρωθεί από νόσημα που την βασάνιζε.

Αφού παρέμεινε σαράντα μέρες στα κελιά της εκκλησιάς (σ.σ. και αισθάνθηκε καλύτερα), έφυγε αφιερώνοντας στην εικόνα της αγίας ένα περιδέραιο από ντούμπλες (χρυσά μεγάλα φλωριά) που φορούσε στα στήθη της».

(Όλγα Βατίδου, «Η χριστιανικότητα των Τούρκων και οι Έλληνες της Μ. Ασίας»).