Πότε βάφουμε τα πασχαλινά αυγά; – Οι μύθοι γύρω από τη «γέννηση» του εθίμου

Από τα έθιμα του Πάσχα που παραμένουν ζωντανά είναι το βάψιμο των αυγών, μια συνήθεια που ανάγεται στα πρώτα χριστιανικά χρόνια και έλκει την καταγωγή της από την Μεσοποταμία.

Από εκεί ταξίδεψε μέσω της ορθόδοξης παράδοσης σε όλη την ανατολική και κεντρική Ευρώπη και τα Βαλκάνια, ενώ εξέχουσα θέση διατηρεί μέχρι σήμερα στην Ελλάδα.

Οι Καθολικοί και Προτεστάντες υιοθέτησαν και αυτοί το έθιμο, το οποίο όμως κατέχει υποδεέστερη θέση στις παραδόσεις τους.

Πότε βάφουμε τα αυγά

Τα πασχαλινά αυγά βάφονται πάντα τη Μεγάλη Πέμπτη, σε ανάμνηση της Σταύρωσης του Χριστού. Τα παλιότερα χρόνια η νοικοκυρές έβαφαν τα αυγά αργά τη νύχτα και το χρώμα τους στην Ελλάδα ήταν πάντα κόκκινο από το αίμα του Θεανθρώπου. Γι’ αυτό και η Μεγάλη Πέμπτη ονομάζονταν και Κοκκινοπέφτη.

Οι μόνοι που δεν συμμετείχαν στο έθιμο ήταν οι οικογένειες που είχαν πένθος. Σε αυτή την περίπτωση το βάρος έπεφτε σε συγγενείς και γείτονες. Πρόσφεραν βαμμένα αυγά στους πενθούντες, οι οποίοι τα τοποθετούσαν μαζί με τα λουλούδια στο μνήμα του αγαπημένου τους ανθρώπου που έφυγε από τη ζωή.

Σε κάποιες περιοχές της Θράκης και της Ανατολικής Μακεδονίας, με το βάψιμο των αυγών συνηθίζονταν να κρεμούν από τα παράθυρα κόκκινα πανιά που έμεναν εκεί για 40 ημέρες και προστάτευαν, σύμφωνα με τις τοπικές δοξασίες, το σπίτι και τους κατοίκους του από το κακό μάτι.

Ο συμβολισμός του αυγού

Τα αυγά αποτελούν διαχρονικό σύμβολο που συναντάμε σε όλη τη Μέση Ανατολή και τη λεκάνη της Μεσογείου. Χρωματιστά αυγά συναντάμε από την αρχαία Αύγυπτο ως τη Ρώμη και τις ρωμαϊκές κτήσεις, ως αναπόσπαστο μέρος θρησκευτικών γιορτών και τελετών για την αναγέννηση της γης, την ευφορία και τη γονιμότητα.

Τα πασχαλινά αυγά στην ορθόδοξη χριστιανική παράδοση «βαρύνονται» με ένα πρόσθετο νόημα. Συμβολίζουν τον τάφο του Χριστού, που κρύβει στα έγκατα το σπέρμα της ζωής, και την προσδοκία της Ανάστασης.

Οι μύθοι γύρω από τη «γέννηση» του εθίμου

Πολλοί είναι οι μύθοι που πλέχτηκαν γύρω από το έθιμο του βαψίματος των αυγών.

Ο πιο διαδεδομένος είναι αυτός στον οποίο πρωταγωνιστεί η Μαγδαληνή. Σύμφωνα με μία παράδοση, η μαθήτρια του Χριστού μετέβη στη Ρώμη όπου απευθύνθηκε στον Αυτοκράτορα Τιβέριο, για να καταγγείλει τις αυθαιρεσίες των Πιλάτου, Άννα και Καϊάφα.

Περιγράφοντας τα γεγονότα έφτασε και στο σημείο της Ανάστασης του Κυρίου. Όμως ο Τιβέριος δεν πείσθηκε από τα λεγόμενά της και, δείχνοντάς της, την υπηρέτρια που περνούσε από μπροστά του με ένα καλάθι γεμάτο αυγά, παρατήρησε: «Αν αυτά τα αυγά γίνουν κόκκινα, τότε μόνο θα πιστέψω ότι ο Χριστός αναστήθηκε».

Τότε Μαγδαληνή πλησίασε την υπηρέτρια και άπλωσε το χέρι της στα αυγά που έγιναν αμέσως κόκκινα, κάνοντας τον Τιβέριο να αναφωνήσει «Χριστός Ανέστη».

Μια άλλη ερμηνεία αποδίδει το έθιμο στην Παναγία. Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή η μητέρα του Χριστού πρόσφερε στους στρατιώτες που φρουρούσαν τους σταυρωμένους ένα καλάθι με αυγά με την ελπίδα με την ελπίδα ότι μπορεί να απαλύνουν το μαρτύριο του γιου της. Όμως καθώς δεν μπορούσε να συγκρατήσει τα δάκρυά της, εκείνα έπεσαν στα αυγά και τα έβαψαν κόκκινα.

Η τρίτη παραλλαγή έχει ως πρωταγωνίστρια μια δύσπιστη γυναίκα, η οποία στο άκουσμα της είδηση της Ανάστασης του Κυρίου δυσανασχέτησε και ζήτησε απτές αποδείξεις. «Όταν τα αυγά που κρατώ θα γίνουν κόκκινα, τότε θα αναστηθεί και ο Χριστός» είπε και, ως διά μαγείας, τα αυγά κοκκίνισαν.