Με αυτές τις ταυτότητες θα ταξιδεύουμε πλέον στην ΕΕ – Τα κύρια χαρακτηριστικά τους

Έρχονται νέες ταυτότητες για τη μεταφορά των πολιτών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στόχος του μέτρου, μεταξύ άλλων, η καταπολέμηση της διασυνοριακής απάτης και της παράνομης μετανάστευσης.

Ταυτότητες με τη σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κοινά χαρακτηριστικά ασφαλείας σε μέγεθος πιστωτικής κάρτας, πρόκειται να αντικαταστήσουν, το αργότερο σε 24 μήνες, τα ταξιδιωτικά έγγραφα που χρησιμοποιούν 500 εκατ. Ευρωπαίοι πολίτες για να ταξιδεύουν εντός της ΕΕ. Με σκοπό την ενίσχυση της ελεύθερης κυκλοφορίας εντός του χώρου Σένγκεν, την προστασία των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, την καταπολέμηση της διασυνοριακής απάτης και της παράνομης μετανάστευσης, έλαβαν χώρα εκτενείς και μυστικές «τριμερείς» διαβουλεύσεις μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τη Δευτέρα 11 Μαρτίου η Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (LIBE) του ΕΚ Στρασβούργο ψήφισε το τελικό κείμενο της πρότασης Κανονισμού.

Σύμφωνα με εν λόγω έγγραφο στο οποίο κατέληξαν τα δύο νομοθετικά όργανα της ΕΕ, ήτοι το Συμβούλιο (μετέχουν οι αρμόδιοι υπουργοί των κρατών – μελών) και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι νέες ευρωπαϊκές ταυτότητες θα πρέπει να έχουν μορφή πιστωτικής κάρτας, τύπου «ID-1», να περιλαμβάνουν έναν ειδικό κωδικό, αναγνώσιμο από μηχανήματα σάρωσης που θα βρίσκονται τοποθετημένα σε αεροδρόμια, λιμάνια και ενδεχομένως σε σιδηροδρομικούς σταθμούς και να τηρούν τα ελάχιστα πρότυπα ασφαλείας. Θα πρέπει επίσης να συμπεριλάβουν μια φωτογραφία και δύο δακτυλικά αποτυπώματα του κατόχου της κάρτας, αποθηκευμένα σε ψηφιακή μορφή, σε ένα τσιπ χωρίς επαφή. Επίσης στο δελτίο ταυτότητας θα πρέπει να αναγράφεται ο διεθνής κωδικός του κράτους – μέλους (δύο κεφαλαία γράμματα – στην περίπτωση της Ελλάδας «GR») εντός της σημαίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δηλαδή σε ένα πλαίσιο δώδεκα κίτρινων αστεριών σε μπλε ορθογώνιο φόντο. Το έγγραφο θα πρέπει να φέρει την ένδειξη «ταυτότητα» (identity card) στην επίσημη ή τις επίσημες γλώσσες του κράτους- μέλους και σε τουλάχιστον άλλη μια από τις 24 επίσημες γλώσσες της ΕΕ. Τα κράτη – μέλη δεν είναι υποχρεωμένα προς το παρόν να εκδώσουν πανομοιότυπες ταυτότητες (κάτι που η συμφωνία ορίζει ότι θα εξεταστεί σε μελλοντικό χρόνο) ενώ οι εθνικές αρχές θα έχουν την ευχέρεια να επιλέξουν εάν στο έγγραφο θα αναγράφεται το φύλο του πολίτη. Σε περίπτωση που αυτό θα αναγράφεται, οι πολίτες θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να επιλέξουν ανάμεσα σε τρία φύλα. «Αρσενικό», «θηλυκό» και «τρίτο φύλο» (F’, ‘M’ ή ‘X’/'<‘).

Η μεταναστευτική και προσφυγική κρίση του 2015 απέδειξε ότι η πλαστογράφηση αστυνομικών ταυτοτήτων συγκεκριμένων κρατών– μελών της ΕΕ που δεν τηρούν τα ελάχιστα πρότυπα ασφαλείας, όπως η Ελλάδα, αποτελούσε μια συνήθη διαδικασία που έθεσε σε δοκιμασία το κεκτημένο της ελεύθερης μετακίνησης των φυσικών προσώπων εντός της ΕΕ. Το 2016 οι υπηρεσίες ασφαλείας σε πολλά αεροδρόμια της Γερμανίας, είχαν εντοπίσει -διαρκώς αυξημένα- περιστατικά παράτυπων και παράνομων μεταναστών, οι οποίοι προσπάθησαν να εισέλθουν στη Γερμανία, με πλαστά έγγραφα, κυρίως πλαστές ελληνικές αστυνομικές ταυτότητες. Το Βερολίνο αλλά και υπηρεσίες των κρατιδίων της Γερμανίας αποφάσισε να θέσει τη χώρα μας σε καραντίνα και η Ελλάδα βρέθηκε για ένα χρονικό διάστημα– τυπικά – εκτός του χώρου Σένγκεν. Σύμφωνα με εκτιμήσεις των αρμόδιων υπηρεσιών ασφαλείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης η κλοπή δελτίων αστυνομικών ταυτοτήτων στα κράτη – μέλη υπολογίζεται ότι κοστίζει περισσότερα από 2 δισ. ευρώ ετησίως, ενώ τουλάχιστον τα τρία τέταρτα των πλαστών εγγράφων που εντοπίστηκαν στα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης, αφορούσαν σε αστυνομικές ταυτότητες κρατών -μελών. Συγκεκριμένα, μέσα στο δεύτερο τρίμηνο του 2016, όπως προκύπτει από έκθεση του Οργανισμού Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex), οι πλέον διαδεδομένες περιπτώσεις πλαστοπροσωπίας αφορούσαν σε ανθρώπους που χρησιμοποιήσουν αυθεντική αστυνομική ταυτότητα ενός Ευρωπαίου πολίτη με τον οποίον παρουσίαζαν εξωτερικές ομοιότητες και η έκδοση δελτίων ταυτότητας με τη χρήση πλαστών πιστοποιητικών γέννησης και γάμου.

Μπροστά στον κίνδυνο να καταργηθεί στην πράξη η ελεύθερη μετακίνηση των Ευρωπαίων πολιτών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε τον Απρίλιο του 2018 πρόταση κανονισμού για την ενίσχυση της ασφάλειας των δελτίων ταυτότητας των πολιτών της Ένωσης και η αυστριακή προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ ξεκίνησε εκτενείς διαβουλεύσεις. Στις14 Νοεμβρίου 2018 η επιτροπή των μονίμων αντιπροσώπων των κρατών – μελών στις Βρυξέλλες (COREPER) ξεκίνησε να διαπραγματεύεται με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Λόγω του περιορισμένου χρόνου που είχαν στη διάθεσή τους τα δύο νομοθετικά όργανα της ΕΕ μέχρι τη λήξη της κοινοβουλευτικής θητείας του παρόντος Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον ερχόμενο Απρίλιο, πραγματοποιήθηκαν τρεις τριμερείς διαβουλεύσεις. Η πρώτη στις 24 Ιανουαρίου, η δεύτερη στις 14 Φεβρουαρίου και η τελευταία στις 19 Φεβρουαρίου 2019, όπου εγκρίθηκε το τελικό συμβιβαστικό κείμενο, λαμβάνοντας υπόψιν τις ενστάσεις των Ευρωβουλευτών.

Τι θα ισχύει για παιδιά και πολίτες άνω ων 70 ετών

Σύμφωνα με το διαβαθμισμένο έγγραφο του Συμβουλίου της ΕΕ τα δελτία ταυτότητας που θα εκδίδουν τα κράτη – μέλη της Ένωσης θα πρέπει να πληρούν τα πρότυπα ασφαλείας του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας που προβλέπει τεχνικές λεπτομέρειες για τα ταξιδιωτικά έγγραφα. Από το μέγεθος και φόντο της φωτογραφίας του πολίτη, μέχρι το κάλυμμα της κεφαλής για θρησκευτικούς ή ιατρικούς λόγους και το μέγεθος της γραμματοσειράς με τα προσωπικά στοιχεία. Ο κανονισμός δεν θα επηρεάζει τη δυνατότητα των κρατών μελών να αποδέχονται και άλλα έγγραφα που δεν είναι ταξιδιωτικά, όπως η άδεια οδήγησης, για σκοπούς αναγνώρισης και ταυτοποίησης των πολιτών. Σύμφωνα με το έγγραφο του Συμβουλίου οι αρχές ασφαλείας των κρατών – μελών δεν θα μπορούν να αποθηκεύουν τα βιομετρικά δεδομένα των πολιτών τους για διάστημα άνω των 90 ημερών και μετά από αυτήν την περίοδο θα πρέπει να καταστρέφονται και να αφαιρούνται από τις βάσεις δεδομένων. Ειδική μέριμνα υπάρχει για τα παιδιά κάτω των 12 ετών που θα μπορούν να εξαιρεθούν από την υποχρέωση λήξης δακτυλικών αποτυπωμάτων, ενώ τα παιδιά κάτω των 6 ετών θα απαλλάσσονται από αυτήν την υποχρέωση. Τα νέα δελτία ταυτότητας που θα εκδίδονται σε 24 μήνες σε ολόκληρη την ΕΕ θα έχουν ελάχιστη διάρκεια ισχύος τα πέντε έτη και μέγιστη τα δέκα. Κατ’ εξαίρεση, διάρκεια ισχύος κάτω των πέντε ετών προβλέπεται για δελτία που χορηγούνται σε ανηλίκους και άνω των δέκα ετών για όσα χορηγούνται σε πολίτες ηλικίας 70 ετών και άνω. Τα δελτία ταυτότητας των Ευρωπαίων πολιτών που δεν πληρούν τα πρότυπα ασφαλείας θα πάψουν να ισχύουν είτε την ημερομηνία λήξης τους, είτε δέκα έτη μετά την εφαρμογή του Κανονισμού, αν η ημερομηνία λήξης υπερβαίνει αυτό το χρονικό διάστημα. Στην Ελλάδα όπου οι ταυτότητες δεν έχουν ημερομηνία λήξης θα ισχύσει η τελευταία πρόβλεψη. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις όταν είτε για ιατρικούς είτε για άλλους λόγους δεν είναι εφικτή η λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων, τότε η ισχύς της ταυτότητας που θα εκδίδει ένα κράτος – μέλος δεν θα ξεπερνά τους δώδεκα μήνες.

Η πρόταση κανονισμού αναφέρει ότι τα κράτη θα πρέπει εφεξής να λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για να διασφαλίσουν ότι τα βιομετρικά δεδομένα αντιστοιχούν στο πρόσωπο στο οποίο εκδίδεται το δελτίο ταυτότητας και σε αυτό το πλαίσιο ζητείται από τις κυβερνήσεις να εξετάσουν την πιθανότητα λήψης φωτογραφιών προσώπου από τις αρμόδιες εθνικές αρχές. Η πρόταση κανονισμού αναφέρει μάλιστα ρητά ότι η έκδοση νέων δελτίων αστυνομικής ταυτότητας δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να χρησιμοποιηθεί από τις κυβερνήσεις ως εισπρακτικό μέτρο, με τους πολίτες να καταβάλλουν δυσανάλογα τέλη και παράβολα, ζητώντας από τα κράτη – μέλη να το έχουν υπόψιν τους πριν την προκήρυξη διαγωνισμού για την έκδοση των νέων τύπου ταυτοτήτων.

Ρόλος θεματοφύλακα για την τήρηση των διατάξεων του Κανονισμού και την ορθή χρήση των προσωπικών δεδομένων των πολιτών προβλέπεται για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το Συμβούλιο της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητούν από την Κομισιόν να υποβάλει εκθέσεις σχετικά με την εφαρμογή των κανόνων και τις πιθανές επιπτώσεις στα θεμελιώδη δικαιώματα των Ευρωπαίων πολιτών, δύο και έντεκα χρόνια μετά την ημερομηνία εφαρμογής του, ενώ έξι χρόνια μετά και κάθε έξι χρόνια το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ σε συνεργασία με τα κράτη – μέλη θα συντάσσει εκθέσεις όπου θα αξιολογεί τα αποτελέσματα του Κανονισμού και θα προτείνει περαιτέρω δράσεις. Στο ενδιάμεσο τα κράτη – μέλη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι αρμόδιες ευρωπαϊκές υπηρεσίες θα πρέπει να συνεργάζονται στενότερα για να διασφαλίσουν τα υψηλά πρότυπα ασφαλείας των ταξιδιωτικών εγγράφων.