Η αρχαία λίμνη της Εθνικής Οδού που ελάχιστοι γνωρίζουν

Μόλις λίγα χιλιόμετρα μακριά από την πολυσύχναστη πρωτεύουσα, δίπλα στο εθνικό οδικό δίκτυο, μια λίμνη παραμένει σχεδόν άγνωστη στους περισσότερους οδηγούς – η λίμνη Κουμουνδούρου.

Πρόκειται για μια λίμνη που περιγράφεται ως ένα… υγρό φάντασμα στα όρια των δήμων Χαϊδαρίου και Ασπροπύργου, μέσα από την οποία καθημερινά περνούν χιλιάδες οδηγοί. Παρόλα αυτά, μόνο λίγοι δίνουν σημασία σε αυτό το ξεχασμένο φυσικό στοιχείο, αν και έχει πλούσια ιστορία και αρχαιολογική σημασία.

Η λίμνη αποτελεί ουσιαστικά λιμνοθάλασσα, καθώς βρίσκεται στο επίπεδο της θάλασσας και είναι πολύ κοντά στις βορειοανατολικές ακτές του κόλπου της Ελευσίνας. Σήμερα, χωρίζεται από αυτές μέσω της εθνικής οδού Αθηνών-Κορίνθου, και το νερό της είναι υφάλμυρο, καθώς υπάρχει εισχώρηση θαλασσινού νερού.

Στην αρχαιότητα, η λίμνη είχε την ονομασία Ρειτός, που προήλθε από την αρχαία πηγή Ρειτά – την πηγή του νερού της. Πιθανώς σχηματίστηκε τεχνητά, κατά την κλασική περίοδο, όταν η διάνοιξη ενός αρχαίου δρόμου έφραξε τη δίοδο των νερών των παρακείμενων πηγών προς τη θάλασσα. Κατά τον Παυσανία, η λίμνη Κουμουνδούρου ήταν αφιερωμένη στην Περσεφόνη, ενώ δίπλα της υπήρχε και η λίμνη Κεφαλάρι, αφιερωμένη στη μητέρα της Περσεφόνης, τη θεά Δήμητρα.

Κάτοικοι της περιοχής του Σκαραμαγκά αναφέρουν πως και οι δύο λίμνες υπήρχαν μέχρι και τη δεκαετία του 1950.

Σύμφωνα με πηγές, στο κέντρο της λίμνης, ο μεγάλος αρχιτέκτονας και αρχαιολόγος, Ιωάννης Τραυλός, εντόπισε έναν μακρύ τοίχο που πιθανώς αποτελούσε μέρος του φράγματος που συγκρατούσε τα ύδατα και διαμόρφωνε τη λίμνη.

Η σύγχρονη ονομασία της, «Κουμουνδούρου», είτε προήλθε από το όνομα οικογένειας γαιοκτημόνων που κυριάρχησε στην περιοχή κατά τον 19ο αιώνα, είτε από τον πρωθυπουργό Αλέξανδρο Κουμουνδούρο (1817-1883), όταν κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1860 πραγματοποιήθηκαν έργα επιχωμάτωσης και οδοποιίας μεταξύ της ακτής του Σκαραμαγκά και της λίμνης.