Το χωριό της Κρήτης με τον γηραιότερο πλάτανο του κόσμου (φωτό)

Το μικρό, ορεινό Κράσι δεν θα το βρείτε στους γνωστούς και πιο τουριστικούς προορισμούς της Κρήτης. Αλλά η κεντρική του πλατεία φιλοξενεί ένα αξιοθέατο με ιδιαίτερη αξία, καθώς εκεί στέκεται ο γηραιότερος πλάτανος του κόσμου.

Το Κράσι βρίσκεται στην κεντρική Κρήτη, 46 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 600 μέτρων στους πρόποδες του όρους Σελένα και μετρά 147 μόνιμους κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011.

Είναι δε προορισμός με πολλές βουνίσιες ομορφιές, καθώς από τη μία πλευρά περιβάλλεται από πλούσιο δάσος με αζιλάκους (αριές), σφενδάμια και σπάνιους πρίνους, ενώ στα πόδια του έχει ένα μικρό μα πολύ εύφορο οροπέδιο. Χάρη στις εκεί καλλιέργειες και στην κτηνοτροφία, το χωριό είναι αυτάρκες σε μεγάλο βαθμό ως προς τις διατροφικές του ανάγκες.

Ένας κυκλικός, θολωτός τάφος στη θέση Αρμί δείχνει ότι η περιοχή του σημερινού χωριού ήταν κατοικημένη ήδη από τα προϊστορικά (πρωτομινωικά) χρόνια. Το Κράσι, ωστόσο, δείχνει να ιδρύεται κατά τον Μεσαίωνα, στα χρόνια της βυζαντινής κυριαρχίας της Κρήτης. Η πρώτη του εμφάνιση σε γραπτές πηγές ανάγεται στο 1280 και ξέρουμε ότι ήταν ακόμα ανθηρό το 1583, συνεχίζοντας να διατηρεί τον χριστιανικό του, ελληνόφωνο πληθυσμό σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Έγινε τμήμα της Ελλάδας το 1913.

Ο πλάτανος στην κεντρική πλατεία του χωριού μπορεί να είναι έως και 2400 ετών

Ο γηραιότερος πλάτανος στον κόσμο
Στην κεντρική πλατεία του χωριού βρίσκονται τρεις αιωνόβιοι πλάτανοι, όμως αυτός που κλέβει την παράσταση είναι ο μεγαλύτερος σε μέγεθος, τον οποίον οι ντόπιοι αποκαλούν χαϊδευτικά «γερο-πλάτανο», καθώς θεωρείται το γηραιότερο πλατάνι σε όλον τον κόσμο.

Πολλοί εκτιμούν ότι μπορεί να είναι 1800 ή και 2400 ετών, αν και δεν υπάρχουν ασφαλή επιστημονικά τεκμήρια για να το πιστοποιήσουν. Σίγουρα πάντως είναι πάνω από 1000 χρονών, ενώ με περίμετρο ριζικού κορμού τα 24 μέτρα είναι ένα τα 5 μεγαλύτερα δέντρα της Ευρώπης –όπως έχει επιβεβαιώσει και ο Ολλανδός δασολόγος Jeroen Pater.

Ο Δήμος Μαλλίων τον προστατεύει κλαδεύοντας τα ξερά κλαδιά και ραντίζοντάς τον τέσσερις φορές τον χρόνο, προς αποφυγή ασθενειών. Εκτός δε από σήμα κατατεθέν του χωριού, είναι και ο κύριος λόγος που έρχονται εδώ επισκέπτες από όλον τον κόσμο (συνήθως τα καλοκαίρια), προκειμένου να τον δουν από κοντά. Από το 2011 και μετά χαρακτηρίζεται «διατηρητέο μνημείο φύσης», ύστερα από προεδρικό διάταγμα.

Ο πλάτανος στο Κράσι είναι πόλος έλξης πολλών επισκεπτών κάθε καλοκαίρι.
Ένας από τους επιφανέστερους θαυμαστές του ήταν και ο Νίκος Καζαντζάκης, ο οποίος μεταξύ 1910 και 1920 συνήθιζε να παραθερίζει στο Κράσι, καθώς ήταν το χωριό της συζύγου του Γαλάτειας. Μάλιστα, ο ξακουστός πλάτανος φιγουράρει σε κάμποσες σκηνές του βιβλίου «Καπετάν Μιχάλης» (1953). Σύμφωνα με μαρτυρίες των παλιότερων, στον σπουδαίο μας λογοτέχνη άρεσε να μελετά και να γράφει στη σκιά του, ενώ κατά καιρούς κάλεσε εκεί κι άλλους ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών, συγκροτώντας τη λεγόμενη «λογοτεχνική συντροφιά του Κρασίου».

Η ιστορική παρουσία της τελευταίας έπαιξε σημαντικό ρόλο για την ίδρυση ενός Σπιτιού της Λογοτεχνίας στο Κράσι (2009), ύστερα από συνεργασία των τοπικών αρχών με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μετάφρασης. Είναι το δεύτερο που λειτουργεί στη χώρα μας –το άλλο βρίσκεται στις Λεύκες της Πάρου– και ένα από τα 13 ανάλογα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Στεγάζεται στο κτήριο του παλιού σχολείου (χτίστηκε το 1882, εγκαταλείφθηκε το 1975) και λειτουργεί ως ξενώνας. Ωστόσο μπορούν να τον χρησιμοποιήσουν μόνο συγγραφείς και μεταφραστές, έκαστος ένοικος για διάστημα δύο εβδομάδων το πολύ.

Πέρα από τον πλάτανο, σημαντικό αξιοθέατο στο Κράσι είναι και η λεγόμενη Μεγάλη Βρύση.

Οι γούρνες της Κάτω Βρύσης ήταν τόπος συνάντησης των γυναικών του χωριού, στα παλιότερα χρόνια.

Η Μεγάλη Βρύση
Με το όνομα «Μεγάλη Βρύση» είναι γνωστό ένα λιθόδμητο υδραγωγείο στο ψηλότερο σημείο του χωριού, το οποίο θεωρείται από τα ωραιότερα συγκροτήματα ύδρευσης στην Κρήτη. Κατασκευάστηκε το 1890 με κοινοτικές δαπάνες, χάρη στις οποίες ήρθαν στο Κράσι οι περίφημοι Μοχιανοί μάστορες της εποχής (από το γειτονικό χωριό Μοχός, περίπου 8 χιλιόμετρα πιο πέρα). Στις μέρες μας η πηγή εξακολουθεί να διατηρεί άφθονα νερά ερχόμενα από το όρος Σελένα, που χρησιμοποιούνται για την άρδευση καρποφόρων δέντρων (καρυδιές, κατά κύριο λόγο).

Ωστόσο το όνομα αυτό κρίνεται λίγο παραπλανητικό, καθώς οι βρύσες είναι δύο –οι ντόπιοι τις αποκαλούν συνήθως «πάνω» και «κάτω» βρύση. Αμφότερες είναι θολωτές, δίπλα μάλιστα στην Κάτω Βρύση διακρίνονται και αρκετές πέτρινες γούρνες. Τα παλιότερα χρόνια ήταν ο καθιερωμένος τόπος συνάντησης των γυναικών του χωριού, αφού εκεί μαζεύονταν για το πλύσιμο των ρούχων.