Φράνκενσταϊν: Η σκοτεινή αλήθεια πίσω από τον μύθο

Τον Ιανουάριο του 1818 εκδόθηκε στην Αγγλία ένα βιβλίο με τον τίτλο Φράνκενσταϊν ή Ο Σύγχρονος Προμηθέας, δίχως το όνομα του συγγραφέα, το οποίο περιέγραφε τα πειράματα ενός νεαρού επιστήμονα στην προσπάθεια να δώσει ζωή σ’ έναν νεκρό.

Ένα γοτθικό μυθιστόρημα που προκάλεσε μεγάλη εντύπωση στο αναγνωστικό κοινό και πρόσφερε κύματα τρόμου και φρίκης. Λίγα χρόνια αργότερα επανεκδόθηκε, αλλά αυτή τη φορά με το όνομα της συγγραφέως του, της Μαίρης Σέλλεϋ, η οποία έγραψε στον πρόλογο ότι η ιδέα της ήρθε «σε όνειρο που είδα όντας ξύπνια».

Από τότε το «τέρας» του Φράνκενσταϊν, το πλάσμα, έγινε η αρχετυπική μορφή όλων των δημιουργημάτων του ανθρώπου κατά την προσπάθειά του να νικήσει τον θάνατο, αλλά και να φτάσει στο επίπεδο του Θεού.

Η ίδια η Σέλλεϋ έγραψε για το έργο της: «η εφευρετικότητα δεν σημαίνει να δημιουργείς από το κενό, αλλά από το χάος, δηλαδή να υπάρχουν τα υλικά, σκοτεινά κι άμορφα, και να μπορείς να τους δώσεις μορφή», γι’ αυτό κι εμείς θα προσπαθήσουμε να ρίξουμε μια ματιά στο θολό και σκοτεινό χάος απ’ όπου ανέσυρε τα υλικά/αληθινά γεγονότα για να γράψει το αθάνατο μυθιστόρημά της.

Ήδη μια δεκαετία πριν τη συγγραφή του βιβλίου είχαν γίνει γνωστά τα πειράματα του Λουίτζι Γκαλβάνι, ο οποίος με τη βοήθεια του ηλεκτρισμού κινούσε τα μέλη νεκρών βατράχων. Από την εποχή που δημοσίευσε τα αποτελέσματα των πειραμάτων του μια φρενίτιδα κατέκλυσε την Ευρώπη με ανθρώπους που κινούσαν τα νεκρά μέλη διάφορων ζώων. Παντού, σε κάθε πανεπιστήμιο, εργαστήριο ακόμα και σε θέατρα, νεκρά ζώα «χόρευαν» σύμφωνα με τις ηλεκτρικές εντολές που έδιναν διάφοροι επιστήμονες. Αυτή η ανακάλυψη, ότι δηλαδή με τον ηλεκτρισμό δίνουμε ζωή στο νερό και το παράλυτο, έκανε τους ανθρώπους να πιστέψουν ότι βρήκαν την πηγή της ζωής. Επιστήμονες, αλχημιστές, αποκρυφιστές δόθηκαν στον αγώνα να το επιτύχουν και δεν άργησαν να περάσουν από τα ζώα στους ανθρώπους.

Σκοτεινές φρικιαστικές ιστορίες απλώθηκαν πάνω από την Ευρώπη για μυστικά πειράματα και τρομακτικά αποτελέσματα. Ο φόβος μεταφέρθηκε παντού, ειδικά όταν άρχισαν να κυκλοφορούν οι αληθινές ιστορίες ότι κάποιοι δεν πειραματίζονταν μονάχα με τα σώματα των νεκρών εγκληματιών, αλλά ξέθαβαν πτώματα από τάφους. Οι βραδιές των Ευρωπαίων πλημμύρισαν με αγωνία.

Ο ίδιος ο ανιψιός του Γκαλβάνι, ο Τζιοβάνι Αλντίνι, παρουσίαζε τα πειράματά του σε σώματα νεκρών εγκληματιών μέσα σε θέατρα, σε όλη σχεδόν την Ευρώπη. Εκατοντάδες επιστήμονες στον ρόλο του Φράνκενσταϊν πειραματίστηκαν με τον ηλεκτρισμό στην προσπάθεια να δώσουν ζωή ή να αναστήσουν τους νεκρούς, πολλοί από τους οποίους ξεπέρασαν τα όρια και κατηγορήθηκαν από την Εκκλησία για μάγοι, προκαλώντας νέο κύμα τρόμου στους αδαείς Ευρωπαίους.

Ο μυθιστορηματικός χαρακτήρας του νεαρού Φράνκενσταϊν βασίστηκε σε όλα αυτά τα γεγονότα και τις ψιθυριστές ιστορίες. Ωστόσο εκεί όπου πρέπει να επικεντρωθούμε είναι στα αποτελέσματα. Αν και τα πειράματα με τον ηλεκτρισμό είχαν αρχίσει νωρίτερα από την εμφάνιση του βιβλίου, η κυκλοφορία του έδωσε περισσότερη ώθηση στους επιστήμονες να ασχοληθούν και να φέρουν αποτελέσματα. Η σύγχρονη ιατρική συνεχίζει να χρησιμοποιεί σαν μέσο θεραπείας την τεχνική του γαλβανισμού σε παράλυτα μέλη ασθενών, ενώ ταυτόχρονα βλέπουμε ότι το μυθιστόρημα ήταν προφητικό, μιας και οι επιστήμονες καταφέρνουν να επαναφέρουν στη ζωή άτομα που πεθαίνουν μέσω της τεχνικής της απινίδωσης.

Η Σέλλεϋ ωστόσο φάνηκε προφητική και σ’ έναν ακόμη τομέα της σύγχρονης ιατρικής. Ο Φράνκενσταϊν στο βιβλίο δεν προσπαθεί να αναστήσει τους νεκρούς, αλλά να δώσει ζωή σ’ ένα πλάσμα που είναι φτιαγμένο από μέλη και όργανα διαφόρων ανθρώπων, κάτι που εκείνη την εποχή φάνταζε εξωπραγματικό και διαβολικό, ενώ σήμερα οι μεταμοσχεύσεις οργάνων είναι μια καθημερινότητα που δεν μας εκπλήσσει.

Οι σκοτεινές αλήθειες όμως του μυθιστορήματος δεν σταματάνε στον τομέα της ιατρικής, όχι, έχουν και μια άλλη οδό, η οποία γίνεται κατανοητή στον αναζητητή όταν τη συνδέσει με τον τίτλο Φράνκενσταϊν ή Σύγχρονος Προμηθέας. Όλοι γνωρίζουμε από τη μυθολογία ότι ο Προμηθέας ήταν ο Τιτάνας που έσωσε τους ανθρώπους δίνοντάς τους τη φωτιά. Η μορφή του Προμηθέα με την εμφάνιση του μυστικισμού και των μυστικών εταιριών έγινε το πρότυπο της σωτηρίας, αλλά και της εξέλιξης του ανθρώπου. Μιας εξέλιξης που την εποχή της Σέλλεϋ εμποδιζόταν από την επέμβαση της εκκλησίας και των βασιλικών πολιτευμάτων. Τα «δυο κακά» που θέλησαν να αλλάξουν πολλές από τις μυστικές εταιρίες που δρούσαν κρυφά εκείνη την περίοδο.

Μια από τις γνωστότερες και από τις πιο μυστηριώδεις εταιρίες ήταν το τάγμα των Ιλλουμινάτοι. Οι Ιλλουμινάτοι ιδρύθηκαν στο Ίγκολσταντ της Βαυαρίας την 1 Μαΐου το 1776, στην πόλη δηλαδή όπου ο μυθιστορηματικός επιστήμονας Φράνκενσταϊν ξεκινάει τα πειράματά του. Ο ιδρυτής των Ιλλουμινάτοι ήταν ο Άνταμ Βάισχαουπτ, με το όνομα του οποίου, Αδάμ, ονομάζει η Σέλλεϋ το πλάσμα που δημιουργεί ο Φράνκενσταϊν, ο σύγχρονος προμηθέας. Οι Ιλλουμινάτοι και ο ιδρυτής τους είχαν σκοπό την αλλαγή της κοινωνικοπολιτικής κατάστασης στην Ευρώπη, τον περιορισμό της δύναμης της Εκκλησίας και των βασιλέων, κάτι που επετεύχθη σταδιακά και ο κόσμος πήρε τη σημερινή του μορφή.

Ωστόσο οι αλήθειες και τα μυστικά που κρύβει το συγκεκριμένο γοτθικό μυθιστόρημα είναι περισσότερα και θα τα εξετάσουμε σε επόμενο άρθρο μας.