Νέες μελέτες δείχνουν πώς συνδέεται με τα μάτια η κατάσταση της καρδιάς

Αίσθηση προκάλεσε πρόσφατα η είδηση ότι ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης «διαβάζει» στα μάτια τον κίνδυνο που διατρέχει ένας άνθρωπος να υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου.

Λίγες ημέρες νωρίτερα, μία άλλη επιστημονική ανακοίνωση αποκάλυπτε ότι με μια απλή εξέταση των ματιών μπορούμε να μάθουμε και πόσο θα ζήσουμε.

Και στις δύο περιπτώσεις, οι επιστήμονες βάσισαν τα συμπεράσματά τους σε ευρήματα από τον έλεγχο του αμφιβληστροειδούς χιτώνα. Πρόκειται για τον ιστό που καλύπτει το πίσω μέρος των ματιών.

Η εξέταση αυτού του χιτώνα είναι ρουτίνα. Αποτελεί τμήμα και του περιοδικού προληπτικού ελέγχου (τσεκάπ) των ματιών. Ωστόσο η χρήση πρωτοποριακών τεχνικών για να αξιολογηθεί η καρδιαγγειακή υγεία και το προσδόκιμο ζωής είναι κάτι που ακόμα δεν εφαρμόζεται ευρέως.

Στην πρώτη μελέτη, ομάδα επιστημόνων «εκπαίδευσαν» ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης να αναλύει αυτόματα τις απεικονίσεις του αμφιβληστροειδούς και να αναγνωρίζει τα άτομα τα οποία διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφράγματος μέσα στο επόμενο έτος.

Στην δεύτερη μελέτη, άλλη ερευνητική ομάδα δημιούργησε ένα ανάλογο σύστημα το οποίο αξιολογεί με εξίσου μεγάλη ακρίβεια αν ο αμφιβληστροειδής ενός ατόμου είναι πιο «γερασμένος» απ’ ό,τι η αληθινή (χρονολογική) ηλικία του. Αναλόγως με τη διαφορά, προβλέπεται ο κίνδυνος θανάτου εντός της επόμενης δεκαετίας.

Τι είναι, όμως, αυτό που διαθέτει ο αμφιβληστροειδής χιτώνας και παρέχει αυτές τις δυνατότητες; Πώς μπορούν τα μάτια να σχετίζονται με την καρδιά και με το προσδόκιμο επιβίωσής μας; Και γιατί δοκιμάζονται αυτές οι πρωτοποριακές μέθοδοι στα μάτια και όχι σε άλλα όργανα του σώματος;

Μοναδικός ιστός

«Ο αμφιβληστροειδής χιτώνας αποτελείται από φωτοευαίσθητα κύτταρα και έχει τεράστιες ανάγκες σε οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά», λέει ο χειρουργός-οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. «Γι’ αυτό τον λόγο διαθέτει ένα πολύπλοκο δίκτυο μικροσκοπικών (τριχοειδών) αγγείων τα οποία τον τροφοδοτούν με αίμα. Λόγω της θέσης του, το δίκτυο αυτό μπορεί να ελεγχθεί εύκολα, λεπτομερώς και με μη-επεμβατικό τρόπο. Και αυτό είναι σήμερα εφικτό, χάρη στην πρόοδο της οφθαλμιατρικής τεχνολογίας».

Στην πραγματικότητα, «ο αμφιβληστροειδής αποτελεί τον μοναδικό εσωτερικό ιστό του σώματος, ο οποίος δεν βρίσκεται σε κάποια φυσική οπή αλλά μπορεί να εξεταστεί άμεσα, χωρίς να χρειασθεί χειρουργική τομή», συνεχίζει. «Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό, διότι η εξέτασή του είναι ανώδυνη και δεν δημιουργεί ενόχληση στον ασθενή».

Η αγγείωση

Τι σχέση έχουν όλ’ αυτά με την καρδιά; «Οτιδήποτε επηρεάζει την αγγείωση του σώματος, επηρεάζει και αυτή του αμφιβληστροειδούς. Επομένως, κάθε αγγειακή βλάβη στον αμφιβληστροειδή μπορεί να εγείρει υπόνοιες για την κατάσταση του αγγειακού συστήματος σε όλο το σώμα», απαντά.

Το γεγονός αυτό καθιστά τον αμφιβληστροειδή ιδανικό για τη διάγνωση των αγγειακών παθολογιών. Οι παθολογίες αυτές αποτελούν δείκτες γενικότερης αγγειοπάθειας. Ο οφθαλμίατρος συχνά τις εντοπίζει πολλά χρόνια πριν εκδηλωθούν τα πρώτα συμπτώματά τους, είτε αυτά αφορούν τα μάτια είτε άλλα όργανα και ιστούς του σώματος.

Με αυτόν τον τρόπο είναι εφικτή η έγκαιρη διάγνωση σοβαρών προβλημάτων υγείας. Έγκαιρη διάγνωση, όμως, σημαίνει άμεση έναρξη των απαιτούμενων παρεμβάσεων, ώστε να αντιμετωπιστεί η αιτία της αγγειοπάθειας ή έστω να επιβραδυνθεί η εξέλιξή της.

Χρόνια νοσήματα

Στις πιθανές αιτίες αυτών των αγγειοπαθειών συμπεριλαμβάνονται πολλά χρόνια νοσήματα, τα οποία επηρεάζουν άμεσα τον αμφιβληστροειδή. «Το μικροαγγειακό σύστημα αυτού του χιτώνα αναπτύσσεται με τρόπο που εξασφαλίζει την αποτελεσματικότερη δυνατή παροχή αίματος», εξηγεί ο κ. Κανελλόπουλος.

Και συνεχίζει: «Κάθε απόκλιση από αυτή την ιδανική κατάσταση, απεικονίζεται στις εξετάσεις του αμφιβληστροειδούς, αφού προκαλεί πολλές αλλαγές όπως:

• Στη διάμετρο των αρτηριδίων ή των φλεβών του δικτύου
• Στην πυκνότητά τους»

Ποια είναι λοιπόν τα νοσήματα που «φαίνονται» στα μάτια, μέσω των αλλαγών στον αμφιβληστροειδή; Μεταξύ άλλων είναι τα εξής:

• Ο σακχαρώδης διαβήτης. Προκαλεί διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια η οποία μπορεί να οδηγήσει στην τύφλωση
• Η αθηροσκλήρωση. Είναι γενεσιουργός αιτία της στεφανιαίας νόσου
• Η υπέρταση
• Η κολπική μαρμαρυγή. Είναι η πιο συχνή σοβαρή καρδιακή αρρυθμία
• Τα ισχαιμικά εγκεφαλικά επεισόδια. Οφείλονται στην διαταραχή της ροής αίματος προς τον εγκέφαλο

Οι νέες μελέτες

Τις μοναδικές ιδιαιτερότητες του αμφιβληστροειδούς χιτώνα αξιοποίησαν οι ερευνητές που πραγματοποίησαν τις νέες μελέτες. Τα ευρήματά τους ήταν πραγματικά εντυπωσιακά.

Στην πρώτη μελέτη, οι επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Leeds κατάφεραν με το σύστημα τεχνητής νοημοσύνης που ανέπτυξαν, να εντοπίζουν με ακρίβεια 70-80% τους ανθρώπους που κινδύνευαν να υποστούν έμφραγμα μέσα στον επόμενο χρόνο.

Το σύστημα αυτό «θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σαν ένας δεύτερος τρόπος αναγνώρισης και πρόληψης του εμφράγματος, παράλληλα φυσικά με την κατάλληλη εκτίμηση του καρδιαγγειακού συστήματος», εκτιμά ο κ. Κανελλόπουλος.

Αντίστοιχα, στη δεύτερη μελέτη οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι στους μισούς ενήλικες άνω των 40 ετών οι αμφιβληστροειδείς χιτώνες είναι τουλάχιστον 3 χρόνια πιο «γερασμένοι» απ’ ό,τι η χρονολογική τους ηλικία. Στο 28% όμως η διαφορά είναι 5 χρόνια και στο 4,5% φτάνει τα 10 χρόνια.

Σύμφωνα με την μελέτη, όσοι έχουν «γερασμένα» μάτια (δηλαδή αμφιβληστροειδείς) διατρέχουν 49% έως 67% μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου την προσεχή δεκαετία. Αυτό ισχύει ανεξάρτητα από την χρονολογική ηλικία τους.

«Οι απεικονίσεις του αμφιβληστροειδούς αποτελούν καθημερινή ρουτίνα στα οφθαλμολογικά κέντρα και στα εξειδικευμένα ιατρεία των χειρουργών-οφθαλμιάτρων», τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος. «Προς το παρόν, χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση προβλημάτων στα μάτια, όπως η εκφύλιση της ωχράς και οι αγγειακές επιπτώσεις της υπέρτασης και του διαβήτη. Με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης, όμως, θα μπορούσαν στο μέλλον να συμβάλλουν στη διάγνωση και καρδιαγγειακών προβλημάτων, όπως το έμφραγμα του μυοκαρδίου και το εγκεφαλικό επεισόδιο, που απειλούν την ίδια την ύπαρξη των ασθενών».