Η ασπιρίνη των αρχαίων και άλλα παυσίλυπα

Ο Ιπποκράτης χρησιμοποιούσε την φλούδα της ιτιάς για την παρασκευή ενός ισχυρού αναλγητικού και αντιπυρετικού φαρμάκου. Και πολύ σωστά, αφού σ’ αυτήν περιέχεται η σαλικίνη από την οποία προήλθε -αιώνες αργότερα- το σαλικυλικό οξύ, η γνωστή μας ασπιρίνη!

Από την εφέδρα, έναν απλό θάμνο έφτιαχναν οι αρχαίοι το φάρμακο, που καταπολεμούσε το άσθμα, το βήχα αλλά και την κατατονία. Όπως και σήμερα, αφού η εφέδρα περιέχει την εφεδρίνη, το κατ΄εξοχήν βρογχοδιασταλτικό. Αλλά και το υπερικό (γνωστό ως βαλσαμόχορτο), που ο Γαληνός και ο Διοσκουρίδης αναφέρουν ως επουλωτικό και αιμοστατικό έχει αναδειχθεί πλέον ως το κατ΄εξοχήν εναλλακτικό αντικαταθλιπτικό! Αν οι αρχαίοι Έλληνες διέπρεψαν στην φιλοσοφία, στα μαθηματικά, στις τέχνες η ιατρική και η φαρμακολογία είναι τομείς, που επίσης έκαναν θαύματα.

Φυτική ήταν η προέλευση των περισσότερων φαρμάκων της αρχαιότητας, ρίζες και βότανα κατά κύριο λόγο, υπήρχαν όμως και ζωικές πρώτες ύλες, μερικές από τις οποίες απρόσμενες, όπως για παράδειγμα ο όρχις κάστορος (για γυναικείες ασθένειες), η ιχθυόκολλα για έμπλαστρα, το δόντι του λιονταριού, οι σκώληκες για την παρασκευή αλοιφών κ. ά. Επίσης πλήθος ορυκτών, με διάσημο εξ αυτών την Λημνία γη, που εξορυσσόταν από την Λήμνο με τελετουργικό τρόπο και αναμειγνυόταν με αίμα ζώων που θυσιάζονταν.

Τα φάρμακα των αρχαίων χρησιμοποιούνταν σε διάφορες μορφές. Όπως οι αλοιφές, κυρίως από χοιρινό λίπος. Τα μύρα φτιαγμένα από διάφορα έλαια, τα έμπλαστρα (κηρωτά ή κηρωτές) με βάση το λάδι και το κερί, τα καταπλάσματα (μαλάγματα) με φυτικές σκόνες. Οι βάλανοι ήταν ένα είδος υπόθετου, τα υποκλύσματα χρησιμοποιούνταν όπως και σήμερα ενώ η σφενδόνη ήταν μια γάζα από πολύ καλά επεξεργασμένο μαλλί προβάτου, που χρησίμευε στην επίδεση των τραυμάτων, ενίοτε μάλιστα εμποτισμένη και με φάρμακο. Για τις ασθένειες των ματιών έβαζαν κολλύρια ενώ φυσικά υπήρχαν και τα καταπότια, οτιδήποτε δηλαδή, λαμβανόταν από το στόμα. Δεν έλειπαν τα αποσμητικά, αρσικάκοσμα όπως λέγονταν αλλά υπήρχαν και πιο παράξενοι τρόποι χορήγησης φαρμάκων, όπως ήταν τα θυμιάματα, μία αγωγή κατά την οποία ο ασθενής καθόταν σε διάτρητο κάθισμα κάτω από το οποίο γινόταν καύση αρωματικών ουσιών σε αναμμένα κάρβουνα.

Οι γιατροί έφτιαχναν μόνοι τους τα φάρμακά τους αλλά την πρώτη ύλη την προμηθεύονταν από τους ριζοτόμους. Βότανα συνέλλεγαν και γυναίκες, οι φαρμακείς ή φαρμακίδες ενώ υπήρχαν και οι φαρμακοπώλαι που τα πουλούσαν είτε ως πλανόδιοι είτε στην αγορά. Οι τελευταίοι όμως είχαν πολύ κακή φήμη γιατί προβάλλονταν οι ίδιοι ως θεραπευτές αλλά και επιπλέον πουλούσαν διάφορα μυστηριώδη φάρμακα, όπως ερωτικά φίλτρα, δηλητήρια κ.ά. Γνώστης τέτοιων περίεργων ουσιών ήταν άλλωστε η Κίρκη, που τα έριχνε μέσα στον κυκεώνα (το περίφημο ποτό των αρχαίων) προσθέτοντας μέλι για καλύψει την πικρή τους γεύση και το προσέφερε στους συντρόφους του Οδυσσέα με τα γνωστά αποτελέσματα.

Ο Ιπποκράτης αναφέρει 236 είδη φυτών με φαρμακευτικές ιδιότητες ικανές να αντιμετωπίσουν κάθε αρρώστια. Ο ίδιος όμως είχε πει και το «Αγαθόν γαρ φάρμακόν εστίν και το μηδέν προσφέρειν». Ρήση εξαιρετική και για τη σημερινή εποχή, που χαρακτηρίζεται από ακόρεστη πολυφαρμακία.

ΠΗΓΗ