Eπιστήμονες καταγγέλλουν τις κυβερνήσεις για τον κορωνοϊό: «Θα πεθάνουν αμέτρητοι άνθρωποι από τα μέτρα που πήρατε»

O κορωνοϊός είναι σίγουρα ένας ιός ο οποίος απειλεί χιλιάδες ζωές αλλά δικαιολογεί αυτό το κλείσιμο όλων των οικονομιών του πλανήτη που θα έχει ως αποτέλεσμα την οικονομική εξαθλίωση δισεκατομμυρίων ανθρώπων;

Είναι τόσο φονικός ώστε να ξεπερνάει την γρίπη, τις καρδιακές παθήσεις, τον καρκίνο, την πείνα και άλλες αιτίες που σαφώς προκαλούν περισσότερα ή τα ίδια θύματα;

Μάλιστα αν αναλογιστούμε πόσοι άνθρωποι πεθαίνουν από ασιτία, τότε γίνεται αντιληπτό πως η πείνα είναι πολύ πιο φονική και… μεταδοτική.

Κι όμως παγκοσμίως οι χώρες επέλεξαν να «παγώσουν» τις οικονομίες τους και μιλάμε ιδιαίτερα για τις αναπτυγμένες χώρες που αποτελούν και τις οικονομικές «ατμομηχανές».

Για να αιτιολογήσουν τις αποφάσεις τους οι κυβερνήσεις εμφανίζουν επιστήμονες που λένε πως δεν υπήρχε άλλη επιλογή. Τα δε ΜΜΕ αγνοούν επιστήμονες που λένε τα ακριβώς αντίθετα.

Ιδού οι 12 διάσημοι για το έργο τους (ο καθένας στον τομέα του) επιστήμονες οι οποίοι απορρίπτουν τα μέτρα απαγόρευσης και καραντίνας που έχουν λάβει οι περισσότερες κυβερνήσεις μεταξύ των οποίων και η ελληνική που έχει επιβάλλει τα πιο σκληρά μέτρα που ακροβατούν στα όρια της συνταγματικής νομιμότητας αν δεν τα έχουν υπερβεί:

Dr. DAVID KATZ: Αμερικανός γιατρός. Ιδρυτής και διευθυντής του Κέντρου Ερευνών και Πρόληψης του Πανεπιστημίου Yale.

«Είμαι βαθύτατα προβληματισμένος από το γεγονός ότι οι κοινωνικές, οικονομικές και δημόσιες συνέπειες αυτής της σχεδόν ολικής κατάρρευσης των σχολείων και των επιχειρήσεων, και η απαγόρευση των συναναστροφών, θα είναι μακρόχρονες και καταστροφικές, ενδεχομένως σοβαρότερες από τις άμεσες επιπτώσεις του ίδιου του ιού. Η χρηματιστηριακή αγορά θα ορθοποδήσει με την πάροδο του χρόνου, αλλά πολλές επιχειρήσεις ποτέ δεν θα μπορέσουν να ανακάμψουν ποτέ. Η ανεργία, η φτώχεια και η απελπισία που θα προκύψουν, θα αποτελέσουν πρώτης τάξεως δεινά για τη δημόσια υγεία».

«Είναι ο αγώνας μας κατά του κορωνοϊού χειρότερος από τη νόσο;», New York Times, 20 Μαρτίου 2020

Dr. YORAMLASS: Ισραηλινός γιατρός, πολιτικός και πρώην Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Υγείας. Ήταν Αναπληρωτής Κοσμήτορας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ και στη δεκαετία του 1980 παρουσίαζε την επιστημονική τηλεοπτική εκπομπή Tatzpit.

«Η Ιταλία είναι γνωστή για την τεράστια νοσηρότητά της σε αναπνευστικά προβλήματα. Έχει περισσότερα από τριπλάσιους ασθενείς με αναπνευστικές νόσους σε σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Στις ΗΠΑ περίπου 40.000 άνθρωποι πεθαίνουν σε κάθε κανονική εποχική γρίπη και μέχρι στιγμής (22/03/2020) 40-50 άνθρωποι έχουν πεθάνει από τον κορωνοϊό, οι περισσότεροι από αυτούς σε γηροκομείο στο Kirkland της Ουάσιγκτον…

Σε κάθε χώρα, περισσότεροι άνθρωποι πεθαίνουν από εποχική γρίπη σε σύγκριση με αυτούς που πεθαίνουν από τον κορωνοϊό.

Υπάρχει ένα πολύ καλό παράδειγμα που όλοι το ξεχνάμε: η γρίπη των χοίρων του 2009. Ήταν ένας ιός που έφτασε στον κόσμο από το Μεξικό και μέχρι σήμερα δεν υπάρχει εμβόλιο εναντίον του. Αλλά εκείνη την εποχή δεν υπήρχε Facebook (ή εκεί που ίσως υπήρχε, βρισκόταν ακόμα στα σπάργανα). Αντιθέτως, ο σημερινός κορωνοϊός είναι ένας ιός με δημόσιες σχέσεις.

Όποιος πιστεύει ότι οι κυβερνήσεις θα ξεμπερδέψουν με τους ιούς κάνει μεγάλο λάθος.»

Συνέντευξη στο Globes , 22 Μαρτίου 2020

Dr. ΙΩΑΝΝΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ: Καθηγητής Έρευνας και Πολιτικής Υγείας και της Επιστήμης Βιοϊατρικών Δεδομένων, στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Stanford. Καθηγητής Στατιστικής στη Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών, στο ίδιο πανεπιστήμιο.

Διευθυντής του Κέντρου Ερευνών Πρόληψης του Στάνφορντ και συν-διευθυντής του Κέντρου Καινοτομίας Meta-Research(METRICS). Είναι αρχισυντάκτης της Ευρωπαϊκής Επιθεώρησης Κλινικής Έρευνας.

Έχει διατελέσει πρόεδρος του Τμήματος Υγιεινής και Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και αναπληρωτής καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Tufts. Ως γιατρός, επιστήμονας και συγγραφέας έχει συνεισφέρει στην Ιατρική και την Επιδημιολογία που βασίζεται στην επιστήμη των δεδομένων και σε κλινική έρευνα.

Επιπλέον, είναι πρωτοπόρος στον τομέα της μετα-έρευνας και έχει αποδείξει ότι ένα μεγάλο μέρος των δημοσιευμένων μελετών δεν πληρούν τα επιστημονικά αποδεικτικά στάνταρντ.

Μεταξύ των ασθενών που έχουν εξεταστεί για το SARS-CoV-2 είναι δυσανάλογα πολλοί εκείνοι που είχαν σοβαρά συμπτώματα και κακή έκβαση. Καθώς τα περισσότερα συστήματα υγείας έχουν περιορισμένη ικανότητα κάλυψης των ασθενών, η κατάσταση μπορεί ακόμη και να επιδεινωθεί στο εγγύς μέλλον…

Η μόνη περίπτωση που δοκιμάστηκε ένας ολόκληρος κλειστός πληθυσμός ήταν το κρουαζιερόπλοιο Diamond Princess που όλοι οι επιβάτες του μπήκαν σε καραντίνα. Το ποσοστό θνησιμότητας σ’ αυτή την περίπτωση ήταν 1,0%. Και επρόκειτο για ένα πληθυσμό ηλικιωμένων στους οποίους ο θάνατος από την Covid-19 είναι πολύ υψηλότερος…

Μπορεί το ποσοστό θνησιμότητας των περιπτώσεων Covid-19 να είναι τόσο χαμηλό; Όχι, λένε κάποιοι, δείχνοντας το υψηλό ποσοστό των ηλικιωμένων. Ωστόσο, ακόμη και μερικοί από τους λεγόμενους κορωνοϊούς που είναι ήπιοι ή συνήθεις και τους γνωρίζουμε εδώ και δεκαετίες, μπορούν να εμφανίσουν ποσοστά θνησιμότητας έως 8% όταν μολύνουν τους ηλικιωμένους σε νοσηλευτικά ιδρύματα…

Εάν δεν γνωρίζαμε ότι υπάρχει ένας νέος ιός και δεν είχαμε ελέγξει τα άτομα με δοκιμές PCR, ο αριθμός των συνολικών θανάτων που οφείλονται σε μια “ασθένεια που μοιάζει με γρίπη” δεν θα φαινόταν ασυνήθιστος φέτος. Το πολύ-πολύ, ίσως να παρατηρούσαμε ότι η γρίπη αυτή τη σεζόν φαίνεται να είναι κάπως χειρότερη από τον μέσο όρο.

Πρόκειται για ένα εν εξελίξει φιάσκο; Καθώς η πανδημία του κορωνοϊού σταθεροποιείται, εμείς παίρνουμε αποφάσεις χωρίς να διαθέτουμε αξιόπιστα δεδομένα.

Stat News, 17 Μαρτίου 2020

Dr. WOLFGANGWODARG: Γερμανός γιατρός, ειδικός πνευμονολόγος. Πολιτικός και πρώην πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης. Το 2009 ζήτησε να διεξαχθεί έρευνα για την ύπαρξη σύγκρουσης συμφερόντων σχετικά με την αντίδραση της ΕΕ στην πανδημία της γρίπης των χοίρων.

«Οι πολιτικοί καθοδηγούνται από επιστήμονες, για τους οποίους το πιο σημαντικό είναι να αποσπάσουν χρήματα για τα ιδρύματά τους. Επιστήμονες που απλά ακολουθούν την κυρίαρχη τάση και θέλουν να πάρουν το μερτικό τους […] Με αποτέλεσμα να τους λείπει τώρα ένας ορθολογικός τρόπος να προσεγγίζουν τις καταστάσεις. Σ’ αυτούς θα πρέπει να τους θέτουμε καίριες ερωτήσεις, όπως “Πώς ανακαλύψατε ότι ο ιός είναι επικίνδυνος;”, “Πώς ήταν ο ιός πριν;”, “Δεν είχαμε το ίδιο πράγμα πέρυσι;”, “Είναι κάτι καινούριο;”. Αυτό είναι που λείπει».

Dr. JOELKETTNER: Καθηγητής Κοινοτικών Επιστημών Υγείας και Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο Manitoba, πρώην Υπεύθυνος Δημόσιας Υγείας στην επαρχία Manitoba και Ιατρικός Διευθυντής του Διεθνούς Κέντρου για τις Λοιμώξεις.

«Δεν έχω δει ποτέ και πουθενά κάτι που να μοιάζει μ’ αυτό που συμβαίνει σήμερα. Δεν μιλώ για την πανδημία, επειδή έχω δει 30 τέτοιες, μία κάθε χρόνο, που ονομάζονται επιδημίες γρίπης. Για άλλους ιούς που προκαλούν αναπνευστικές ασθένειες, δεν γνωρίζουμε πάντα τι είναι. Αλλά δεν έχω δει ποτέ μια τέτοια αντίδραση και προσπαθώ να καταλάβω γιατί…

Ανησυχώ για το μήνυμα που εκπέμπεται στους ανθρώπους: για τον φόβο να έρθουν σε επαφή, να βρίσκονται στον ίδιο χώρο και να συναντώνται με άλλους ανθρώπους ή για τον φόβο να τείνουν τα χέρια τους σε χειραψία. Ανησυχώ για τις πολλές, πάρα πολλές συνέπειες που σχετίζονται με αυτό…

Στην επαρχία Hubei της Κίνας, όπου σημειώθηκαν τα περισσότερα κρούσματα και θάνατοι, ο πραγματικός αριθμός των κρουσμάτων που αναφέρθηκαν είναι 1 ανά 1000 άτομα και ο πραγματικός αριθμός των θανάτων που αναφέρθηκαν είναι 1 ανά 20.000. Έτσι ίσως αυτό θα βοηθήσει να βάλουμε τα πράγματα σε τάξη.»

Dr. PIETROVERNAZZA: Ελβετός γιατρός ειδικός στις λοιμώδεις νόσους στο Καντονικό Νοσοκομείο St. Gallen και καθηγητής της Πολιτικής Υγείας.

«Έχουμε αξιόπιστα στοιχεία από την Ιταλία και μια μελέτη επιδημιολόγων, που έχει δημοσιευθεί στο γνωστό επιστημονικό περιοδικό Science, η οποία εξέτασε την εξάπλωση του ιού στην Κίνα και διαπίστωσε ότι:

• Περίπου το 85% όλων των λοιμώξεων έχουν συμβεί χωρίς κανένας να παρατηρήσει τη μόλυνση.

• Το 90% των νεκρών είναι αποδεδειγμένα άνω των 70 ετών και 50% άνω των 80 ετών.

• Στην Ιταλία, πεθαίνει 1 στους 10 ανθρώπους απ’ αυτούς που διαγνώστηκαν με Covid-19, πράγμα που στατιστικά σημαίνει 1 στους 1.000 ανθρώπους από αυτούς που έχουν νοσήσει. Η απώλεια κάθε ζωής είναι τραγική, αλλά συχνά –παράγοντες όπως οι ιοί της εποχικής γρίπης– επηρεάζουν κυρίως τους ανθρώπους που βρίσκονται κοντά στο τέλος της ζωής τους.

• Εάν κλείσουμε τα σχολεία, θα εμποδίσουμε τα παιδιά να αποκτήσουν γρήγορα ανοσία.

• Θα πρέπει να ενσωματώσουμε με καλύτερο τρόπο τα επιστημονικά δεδομένα στις πολιτικές αποφάσεις.»

St. Galler Tagblatt , 22 Μαρτίου 2020

Dr. FRANKULRICHMONTGOMERY: Γερμανός ακτινολόγος. Πρώην Πρόεδρος του Γερμανικής Ιατρικού Εταιρείας και Αναπληρωτής Πρόεδρος της Παγκόσμιας Ιατρικής Εταιρείας.

«Δεν είμαι οπαδός του “κλειδώματος”. Όποιος επιβάλλει ένα τέτοιο μέτρο, πρέπει επίσης να μας πει εάν, πότε και πώς έχει ξαναεπιβληθεί στο παρελθόν. Δεδομένου ότι πρέπει να υποθέσουμε ότι ο ιός θα είναι μαζί μας για πολύ καιρό, αναρωτιέμαι πότε θα επιστρέψουμε στη φυσιολογική κατάσταση;

Δεν μπορείτε να κρατήσετε τα σχολεία και τα κέντρα ημερήσιας φροντίδας κλειστά μέχρι το τέλος του έτους και επιπλέον θα χρειαστεί πολύς χρόνος μέχρι να γίνει διαθέσιμο κάποιο φάρμακο ή εμβόλιο.

Η Ιταλία επέβαλε το “κλείδωμα” και έχει τα αντίθετα αποτελέσματα. Οι δομές περίθαλψης ξεπέρασαν σύντομα το όριο των δυνατοτήτων τους, αλλά δεν επιβράδυναν την εξάπλωση του ιού μετά την επιβολή της “κοινωνικής αποστασιοποίησης” και του “εγκλεισμού”».

[ιατρική επιθεώρηση General Anzeiger , 18 Μαρτίου 2020]

Dr.YANIS ROUSSEL: Ο Dr. Rousell και οι συνεργάτες του, ερευνητές από το Institut Hospitalo-universitaire pour Mediterranee Infection και το Institut de Recherche pour le Développement, Assistance Publique-Hôpitaux de Marseille, διεξήγαγαν μια μελέτη (που αξιολογήθηκε από ομότιμους), για τη θνησιμότητα του Coronavirus για λογαριασμό της γαλλικής κυβέρνησης στο πλαίσιο του προγράμματος «Επενδύσεις για το Μέλλον»:

«Το πρόβλημα του SARS-CoV-2 είναι πιθανώς υπερεκτιμημένο, δεδομένου ότι 2,6 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν από αναπνευστικές λοιμώξεις κάθε χρόνο σε σύγκριση με λιγότερο από 4.000 θανάτους για το SARS-CoV-2 κατά τον χρόνο συγγραφής αυτής της μελέτης [19-03-2020]…

• Η μελέτη αυτή συνέκρινε το ποσοστό θνησιμότητας του SARS-CoV-2 στις χώρες του ΟΟΣΑ (1,3%) με το ποσοστό θνησιμότητας των κοινών κορωνοϊών που εντοπίστηκαν σε ασθενείς με AP-HM (0,8%) από 1 Ιανουαρίου 2013 έως 2 Μαρτίου 2020 και η τιμή Ρ ήταν 0,11 (δεν είναι σημαντική)…

• Πρέπει να σημειωθεί ότι οι συστηματικές μελέτες άλλων κορωνοϊών έχουν διαπιστώσει ότι το ποσοστό των ασυμπτωματικών φορέων είναι ίσο ή ακόμη υψηλότερο από το ποσοστό των συμπτωματικών ασθενών.

• Τα αντίστοιχα δεδομένα για το SARS-CoV-2 μπορεί να είναι διαθέσιμα σύντομα, γεγονός που θα μειώσει περαιτέρω τον σχετικό κίνδυνο που σχετίζεται με αυτή τη συγκεκριμένη παθολογία.»

[«SARS-CoV-2: Φόβος εναντίον των Δεδομένων». / «SARS-CoV-2: fear versus data». International Journal of Antimicrobial Agents, 19 March 2020]

Dr.MICHAELOSTERHOLM: Καθηγητής και διευθυντής του Κέντρου Έρευνας και Πολιτικής Λοιμωδών Νόσων του Πανεπιστήμιο της Μινεσότα.

«Εξετάστε τις συνέπειες της απονέκρωσης των γραφείων, σχολείων, συστημάτων μεταφοράς, εστιατορίων, ξενοδοχείων, καταστημάτων, θεάτρων, συναυλιών, αθλητικών εκδηλώσεων και άλλων χώρων για ένα απροσδιόριστο διάστημα και τον εξαναγκασμό όλων των εργαζόμενων να προσφύγουν στο ταμείο ανεργίας.

Το πιθανό αποτέλεσμα δεν θα ήταν απλώς μια δυσφορία, αλλά μια πλήρης οικονομική κατάρρευση με αμέτρητες μονίμως χαμένες θέσεις εργασίας, πολύ πριν αναπτυχθεί φυσική ανοσία ή καταστεί διαθέσιμο κάποιο εμβόλιο…

Πιθανότατα, η καλύτερη εναλλακτική λύση θα ήταν να συνεχίσουν να εργάζονται τα άτομα «χαμηλού κινδύνου» που δεν έχουν σοβαρές ασθένειες προκειμένου να διατηρηθεί η λειτουργία σημαντικών τομέων της οικονομίας και της κοινωνίας, και να δοθούν συμβουλές στα άτομα υψηλού κινδύνου να προστατευθούν μέσω της φυσικής αποστασιοποίησης, πράγμα που θα αύξανε την ικανότητά μας στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης. Με αυτό το σχέδιο μάχης, θα μπορούσαμε να οικοδομήσουμε σταδιακά την ανοσία, χωρίς να καταστρέψουμε την οικονομική δομή πάνω στην οποία βασίζονται οι ζωές μας.»

[«Αντιμετωπίζοντας την πραγματικότητα του covid-19: Ένα εθνικό ‘κλείδωμα’ δεν αποτελεί θεραπεία». Washington Post, 21 Μαρτίου 2020]

Dr. PETERGOETZSCHE: Καθηγητής Σχεδίασης και Ανάλυσης Κλινικών Ερευνών στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης. Ιδρυτής της Ιατρικής Συνεργασίας Cochrane. Έχει γράψει αρκετά βιβλία σχετικά με τη διαφθορά στον τομέα της ιατρικής και τη δύναμη των μεγάλων φαρμακευτικών εταιρειών.

«Το βασικό μας πρόβλημα είναι ότι ποτέ κανείς δεν θα αντιμετωπίσει τα προβλήματα επιβάλλοντας υπερβολικά δρακόντεια μέτρα. Τα προβλήματα θα αντιμετωπιστούν μόνο αν παρθούν ελάχιστα μέτρα. Αλλά οι πολιτικοί μας και όσοι εργάζονται για τη δημόσια υγεία κάνουν πολύ περισσότερα από όσα πρέπει να κάνουν.

Ποτέ δεν εφαρμόστηκαν τέτοια δρακόντεια μέτρα κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας γρίπης, ούτε σ’ αυτή του 2009 και, προφανώς, δεν μπορούν να εφαρμόζονται κάθε χειμώνα, γιατί χειμώνες θα έχουμε όλο τον χρόνο κάπου στη γη και δεν μπορούμε να “κλειδώσουμε” ολόκληρο τον κόσμο μονίμως.

Εάν η επιδημία υποχωρήσει σύντομα, θα υπάρξει ένα πλήθος ανθρώπων που θα διεκδικήσουν εύσημα για αυτό. Και μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι τα δρακόντεια μέτρα θα εφαρμοστούν ξανά την επόμενη φορά.

Αλλά θυμηθείτε το αστείο για τις τίγρεις. -“Γιατί φυσάτε το κόρνο;” (πνευστό μουσικό όργανο που μοιάζει με κέρατο) -“Για να κρατήσουμε τις τίγρεις μακριά”. -“Μα, δεν υπάρχουν τίγρεις εδώ” -“Εκεί, όμως, βλέπετε!”».

“Corona: μια επιδημία μαζικού πανικού”, blog post on Deadly Medicines, 21 Μαρτίου 2020.

Dr. SUCHARITBHAKDI: Μικροβιολόγος. Διετέλεσε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Johannes Gutenberg του Mainz και επικεφαλής του Ινστιτούτου Ιατρικής Μικροβιολογίας και Υγιεινής. Είναι από τους πιο γνωστούς ερευνητές στη Γερμανία.

«Φοβόμαστε ότι 1 εκατομμύριο μολύνσεις με τον νέο ιό θα οδηγήσουν σε 30 θανάτους την ημέρα κατά τις επόμενες 100 ημέρες. Αλλά δεν συνειδητοποιούμε ότι 20, 30, 40 ή 100 ασθενείς θετικοί σε “φυσιολογικούς” κορωνοϊούς ήδη πεθαίνουν καθημερινά.

Τα μέτρα της κυβέρνησης [κατά της COVID-19] είναι γκροτέσκα.

Ο τρομακτικός αντίκτυπος στην παγκόσμια οικονομία απειλεί την ύπαρξη αμέτρητων ανθρώπων.

Οι συνέπειες στην ιατρική περίθαλψη είναι βαθιές. Έχουν ήδη μειωθεί οι υπηρεσίες σε ασθενείς που τις έχουν ανάγκη, πλήθος λειτουργιών συρρικνώνονται, το προσωπικό του νοσοκομείου μειώνεται. Όλα αυτά θα επηρεάσουν βαθιά ολόκληρη την κοινωνία μας.

Όλα αυτά τα μέτρα οδηγούν στην αυτοκαταστροφή και στη συλλογική αυτοκτονία που βασίζεται σε ένα φάντασμα».

Dr. HENDRIKSTREECK: Γερμανός καθηγητής της ιολογίας. Διευθυντής του Ινστιτούτου Ιολογίας και Έρευνας για το HIV, στο Πανεπιστήμιο της Βόννης. Ερευνητής του HIV, επιδημιολόγος και κλινικός ερευνητής.

«Το νέο παθογόνο δεν είναι τόσο επικίνδυνο και, στην πραγματικότητα, είναι λιγότερο επικίνδυνο από το Sars-1. Η ιδιαιτερότητά του έγκειται ότι ο ιός Sars-CoV-2 αναπαράγεται στις ανώτερες περιοχές του αναπνευστικού συστήματος, στην περιοχή του λαιμού, και είναι πιο μεταδοτικός γιατί “πηδάει από τον λαιμό στο λαιμό”, ας το πω έτσι. Αλλά αυτό είναι επίσης και πλεονέκτημα: Επειδή ο Sars-1 αναπαράγεται στις κατώτερες περιοχές του αναπνευστικού, δεν είναι τόσο μεταδοτικός, αλλά προσβάλλει τους πνεύμονες, πράγμα που τον καθιστά πιο επικίνδυνο…

Θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι οι θάνατοι από τον ιό Sars-CoV-2 στη Γερμανία αφορούσαν αποκλειστικά υπερήλικες. Στον Heinsberg, για παράδειγμα, ένας 78χρονος άνδρας με βαριά υποκείμενα νοσήματα, πέθανε από καρδιακή ανεπάρκεια, χωρίς καμιά συμμετοχή του Sars-2 που εντοπίστηκε στους πνεύμονές του. Φυσικά, αυτός ο άνθρωπος, από τη στιγμή που μολύνθηκε από τον νέο κορωνοϊό, εμφανίζεται στις στατιστικές ως θύμα της νόσου Covid-19. Αλλά το ερώτημα είναι εάν θα είχε πεθάνει έτσι κι αλλιώς, ακόμα και χωρίς το Sars-2».

[Frankfurter Allgemeine , 16 Μαρτίου 2020]