H ιστορία πίσω από το τσάι Yaupon – Η εξαφάνιση και η αναγέννησή του

Το Yaupon είναι ένα από τα γνωστότερα φυτά με καφεΐνη της Βόρειας Αμερικής, ενώ το τσάι του αποτελεί ένα υγιεινό ρόφημα με πολλά οφέλη.

Σε μια εποχή όπου το τσάι είναι το ποτό που καταναλώνεται περισσότερο στον πλανήτη μετά το νερό και αναμένεται να γίνει μια παγκόσμια βιομηχανία 81,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων έως το 2026, η πιθανότητα να ζούμε ανάμεσα σε μια ατελείωτη προσφορά έτοιμου προς επιλογή, άγριου τσαγιού μπορεί να φαίνεται ένα μακρινό όνειρο. Αλλά σε μεγάλες περιοχές των νότιων Ηνωμένων Πολιτειών υπάρχει μια τέτοια πραγματικότητα.

Για όσους ξέρουν τι να ψάξουν, αυτό που κάποτε ήταν το πιο ευρέως καταναλώσιμο ποτό με καφεΐνη στην Αμερική προέρχεται από ένα φυτό που αναπτύσσεται σε καθαρή θέα, αγνοείται από τους περισσότερους, αλλά έχει βαθιά ρίζα στην ιστορία και την ίντριγκα, όπως αναφέρει σε δημοσίευμά του το BBC.

Το Yaupon (προφέρεται yō-pon) είναι ένας θάμνος ενδημικός στις νοτιοανατολικές ΗΠΑ και τυχαίνει να είναι το μόνο γνωστό ντόπιο καφεϊνούχο φυτό της Βόρειας Αμερικής. Κάποτε ονομάστηκε «cassina» από τη γηγενή φυλή Timucua που ζούσε στη νότια Τζόρτζια και στη βόρεια Φλόριντα και ονομάστηκε «μαύρο ποτό» από Ισπανούς εξερευνητές (λόγω της σκοτεινής απόχρωσης του τσαγιού). Το φυσικό περιβάλλον του yaupon εκτείνεται στην ακτή του Ατλαντικού από τη Βιρτζίνια ως τη Φλόριντα και κατά μήκος του Κόλπου του Μεξικού μέχρι το δυτικό Τέξας.

Σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε ο δρ Γουίλιαμ Μέριλ, του Smithsonian Institution, ο θάμνος καταναλωνόταν από σχεδόν κάθε φυλή Αμερικανών ιθαγενών που ζούσαν ανάμεσά του. Όταν συλλεχθούν, ψηθούν και βραστούν, τα φύλλα αποδίδουν ένα κίτρινο έως σκούρο πορτοκαλί ελιξίριο με ένα φρουτώδες και γήινο άρωμα και μια απαλή γεύση βύνης. Σαν να ενορχηστρώνεται ειδικά για το μυαλό και το σώμα, το yaupon αφήνει την τέλεια αναλογία διεγερτικών ξανθινών όπως η καφεΐνη, η θεοβρωμίνη και η θεοφυλλίνη, που απελευθερώνονται αργά στο σώμα, παρέχοντας μια νοητική ευκρίνεια χωρίς νευρικότητα και μια ανακούφιση στο στομάχι.

Σήμερα το yaupon, το οποίο διακρίνεται από τα πυκνά, ωοειδή πράσινα φύλλα και τα έντονα κόκκινα μούρα, συνεχίζει να αναπτύσσεται ευρέως σε ολόκληρη την αγροτική και προαστιακή Αμερική, όπου μπορεί να βρεθεί σε δάση, σε παράκτιες περιοχές και να διακοσμεί γειτονιές ως διακοσμητικός θάμνος. Ωστόσο, πολύ λίγοι άνθρωποι γνωρίζουν ότι μπορεί να παρασκευαστεί. Ο ρόλος του yaupon στην ιστορία της Βόρειας Αμερικής είναι κατακερματισμένος, και μόνο μετά από μια ιστορία αιώνων που βυθίζεται στον μυστικισμό και τη διεθνή φήμη, οι άνθρωποι αρχίζουν τώρα να αναγνωρίζουν ότι ζουν ανάμεσα στο ξεχασμένο ιθαγενές τσάι των ΗΠΑ.

Οι πρώτες ρίζες ποτών με καφεΐνη σε όλο τον κόσμο συνδέονται με τον πνευματισμό και την ιατρική. Σύμφωνα με την Τζούντιθ Χόλεϊ, καθηγήτρια Λογοτεχνίας του 18ου αιώνα στο Royal Holloway, Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, ο καφές εξαπλώθηκε από την Αιθιοπία ξεκινώντας τον 9ο αιώνα ως τρόπος για τους θρησκευτικούς οπαδούς του Σουφισμού να παραμείνουν σε εγρήγορση και λατρεία μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Και σύμφωνα με έρευνα του δρος Τσουνγκ Γιανγκ του Πανεπιστημίου Rutgers, το τσάι καταναλώθηκε στην Κίνα για χιλιάδες χρόνια αυστηρά ως φάρμακο, προτού γίνει ένα δημοφιλές ποτό κατά τη διάρκεια των δυναστειών Τανγκ και Σονγκ (περίπου μεταξύ 618 και 1279 μ.Χ.).

Τα τσάι yaupon έπαιξε παρόμοιο ρόλο για τις φυλές των Αμερικανών ιθαγενών, συμπεριλαμβανομένων των Creek, Timucua, Chitimacha, Choctaw, Chickasaw, Cherokee, Apalachee και πολλών άλλων. Τα παλαιότερα γνωστά στοιχεία για την κατανάλωση yaupon προέρχονται από τους Cahokia Mounds στο Ιλινόις, όπου το υπόλειμμα της ελαιόπρινου εντοπίστηκε μέσα σε διακοσμημένα κεραμικά δοχεία που χρονολογούνται από το 1050 μ.Χ. Ενώ αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι το ποτό ήταν σημαντικό για τον πολιτισμό των Αμερικανών ιθαγενών για τουλάχιστον 1.000 χρόνια, οι πιο ευρέως διαδεδομένες περιγραφές της χρήσης του προέρχονται από Ευρωπαίους όπως ο Αλβάρ Νούνιεζ Καμπέθα ντε Βάκα, ο οποίος ταυτοποίησε το yaupon, ενώ εξερευνούσε τις ακτές του Τέξας το 1542, και ο Αγγλοτζαμαϊκανός έμπορος Τζόναθαν Ντίκινσον, ο οποίος παρακολούθησε αρκετές τελετές yaupon στη Φλόριντα αφότου ναυάγησε το 1696. Αν και καταναλωνόταν επίσης ως καθημερινό, αναζωογονητικό ποτό μεταξύ των Αμερικανών ιθαγενών, το yaupon συσχετίστηκε συνήθως με τον καθαρισμό και ενσωματώθηκε σε τελετές μόνο για άνδρες που συχνά περιελάμβανε νηστεία, ποτό και εμετό για να καθαρίσουν το σώμα και το μυαλό.