Επιληψία: Τα 9+1 πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε

Ως επιληψία ορίζεται μια εγκεφαλική πάθηση που χαρακτηρίζεται από την περιστασιακή ή συχνή εμφάνιση επιληπτικών κρίσεων με τις επακόλουθες ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις.

1. Ετυμολογία

Η λέξη «επιληψία» προέρχεται από το ελληνικό ρήμα επιλαμβάνειν, που σημαίνει «καταλαμβάνω, προσβάλλω αιφνίδια» και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε γαλλικό κείμενο τον 16ο αιώνα.

2. Περίπου 50 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο πάσχουν από επιληψία.

Η συχνότητά της είναι γύρω στο 1% και αποτελεί, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, την πιο συχνή πρωτοπαθή διαταραχή του εγκεφάλου. Η επιληψία παρουσιάζει μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης στα παιδιά και στους ηλικιωμένους. Επίσης, εμφανίζει μεγαλύτερη επίπτωση στις αναπτυσσόμενες σε σύγκριση με τις ανεπτυγμένες χώρες, πιθανότατα λόγω της αυξημένης συχνότητας εγκεφαλικών λοιμώξεων και της πλημμελούς υγειονομικής φροντίδας.

3. Η παλαιότερη περιγραφή επιληπτικής κρίσης τοποθετείται στο 2000 π.Χ.

Βρίσκεται σε κείμενο της Ακκαδικής γλώσσας, που χρησιμοποιούνταν στην αρχαία Μεσοποταμία. Η αρχαιότερη λεπτομερής περιγραφή της επιληψίας γίνεται σε Βαβυλωνιακό ιατρικό κείμενο του 11ου π.Χ. αιώνα, στο οποίο καταγράφονται με λεπτομέρεια τα χαρακτηριστικά πολλών τύπων κρίσεων και αποδίδονται σε κατάληψη από κακά πνεύματα.

4. Για πολλούς αιώνες η επιληψία αποδιδόταν σε υπερφυσικά αίτια.

Θεωρούνταν κατάρα, σεληνιασμός ή δαιμονισμός και προκαλούσε το φόβο και την αποστροφή, ενώ για την αντιμετώπισή της χρησιμοποιούνταν πνευματικές ή θρησκευτικές μέθοδοι, όπως ο εξορκισμός.

Πρώτος ο Ιπποκράτης, γύρω στο 400 π.Χ., στο έργο του Περί ιερής νόσου, υποστήριξε ότι η επιληψία δεν έχει θεϊκή προέλευση, αλλά πρόκειται για διαταραχή που πηγάζει από τον εγκέφαλο. Παρόλ’ αυτά χρειάστηκε να μεσολαβήσουν πολλοί αιώνες για να εδραιωθεί, ακόμα και στους ιατρικούς κύκλους, η άποψη αυτή. Τομή αποτέλεσε το έργο του Άγγλου John Hughlings Jackson, ο οποίος τον 19ο αιώνα διατύπωσε τον ορισμό της επιληπτικής κρίσης ως «αιφνίδια υπέρμετρη ταυτόχρονη εκφόρτιση κυττάρων της φαιάς ουσίας του εγκεφάλου».

5. Η επιληπτική κρίση δεν είναι ταυτόσημη με την επιληψία.

10% των ατόμων μπορεί σε κάποια στιγμή της ζωής τους να εμφανίσουν μια επιληπτική κρίση. Το 25% περίπου των κρίσεων έχουν ξεκάθαρη, προσωρινή ή αναστρέψιμη αιτία (π.χ. λήψη φαρμακευτικών ουσιών, μεταβολική διαταραχή). Αυτές χαρακτηρίζονται ως οξείες συμπτωματικές ή προκλητές κρίσεις και δεν υποτροπιάζουν εκτός αν επανέλθει η κατάσταση που τις πυροδότησε. Αντιθέτως, ως επιληψία ορίζεται η παρουσία τουλάχιστον δύο απρόκλητων κρίσεων (οι οποίες δεν έχουν διακριτή οξεία αιτία).

6. Υπάρχουν πολλοί τύποι επιληπτικών κρίσεων.

Μπορεί να είναι αρκετά ήπιες και να εκδηλώνονται απλώς ως «διακοπή συμπεριφοράς» ή αίσθημα δυσάρεστης οσμής, ή μπορεί να είναι θορυβώδεις με έντονους σπασμούς των άκρων και απώλεια συνείδησης. Η ταξινόμηση των κρίσεων γίνεται με βάση τα κλινικά και τα ηλεκτροεγκεφαλογραφικά τους χαρακτηριστικά. Μπορεί να είναι εστιακές (να ξεκινούν δηλαδή από μια συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου, με ή χωρίς επέκταση σε άλλες περιοχές), ή γενικευμένες (όταν συμμετέχουν ταυτόχρονα και τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου).

7. Με βάση την αιτία η επιληψία ταξινομείται ως ιδιοπαθής, δευτεροπαθής ή κρυπτογενής.

Ιδιοπαθής χαρακτηρίζεται η επιληψία που δεν έχει γνωστή αιτία, μπορεί να υπάρχει όμως γενετική προδιάθεση. Δευτεροπαθής ή συμπτωματική επιληψία είναι αυτή που προκαλείται από γνωστή αιτία, όπως κρανιοεγκεφαλική κάκωση, νεοπλασίες του εγκεφάλου, αγγειακά αίτια (π.χ. εγκεφαλικά επεισόδια), απόσυρση από το αλκοόλ, μεταβολικές διατατραχές και εκφυλιστικές παθήσεις (όπως νόσος Alzheimer). Κρυπτογενής θεωρείται η επιληψία για την οποία πιστεύεται ότι υπάρχει μεν συγκεκριμένη αιτία, η οποία όμως δε μπορεί να καθοριστεί με τις διαθέσιμες δυνατότητες διάγνωσης.

8. Ορισμένοι παράγοντες μπορεί να πυροδοτήσουν επιληπτικές κρίσεις σε ανθρώπους με επιληψία.

Τυπικοί τέτοιοι παράγοντες είναι η παράλειψη δόσεων της χορηγούμενης θεραπείας, η έλλειψη ύπνου, το στρες και η συναισθηματική φόρτιση, η παράλειψη γευμάτων, ή οι ορμονικές μεταβολές. Επίσης, η συστηματική νόσος ή ο πυρετός, φάρμακα τα οποία μεταβάλουν τον επιληπτικό ουδό, καθώς και η χρήση απαγορευμένων ουσιών μπορεί να δράσουν εκλυτικά. Τέλος, φώτα που αναβοσβήνουν ή ακόμα και το έντονο φως του ήλιου μπορεί να πυροδοτήσουν κρίσεις σε πάσχοντες από φωτοευαίσθητη επιληψία.

9. Υπάρχουν πολλά διαθέσιμα φάρμακα, αλλά και επεμβατικές θεραπείες για την αντιμετώπιση της επιληψίας.

Η ανακάλυψη της αντιεπιληπτικής δράσης φαρμάκων (που ξεκίνησε με την φαινοβαρβιτάλη το 1912),

αλλά και της δυνατότητας καταγραφής ηλεκτρικής δραστηριότητας από τον εγκέφαλο με το

ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (Hans Berger, 1920), έδωσαν σημαντικές επιλογές στην αντιμετώπιση της

επιληψίας. Σήμερα, έχουμε στη διάθεσή μας πληθώρα φαρμάκων ενδεικτικών για κάθε τύπο επιληψίας.

Ωστόσο, υπάρχουν επιληψίες ανθεκτικές στην φαρμακευτική αγωγή. Σε ορισμένες τέτοιες περιπτώσεις

εφαρμόζονται και χειρουργικές θεραπείες για τον έλεγχο των κρίσεων.

10. Τι μπορείτε να κάνετε για να φροντίσετε κάποιον που εκδηλώνει επιληπτικούς σπασμούς.

Παραμείνετε ήρεμοι και περιμένετε να περάσει η κρίση (συνήθως διαρκεί λιγότερο από 5 λεπτά).

Προστατέψτε από τραυματισμό, τοποθετώντας τον ασθενή στο πάτωμα και απομακρύνοντας αιχμηρά αντικείμενα. Τοποθετείστε κάτι μαλακό κάτω από το κεφάλι του.

Μην τοποθετήσετε τίποτα στο στόμα του. Δεν κινδυνεύει να καταπιεί τη γλώσσα του!

Γυρίστε τον μαλακά στο πλάι.

Μετά την κρίση μιλήστε ήρεμα και καθησυχαστικά. Μην εγκαταλείψετε τον ασθενή μέχρι να επανέλθει η διαύγειά του.