Αλλαντίαση: Τι ακριβώς είναι – Όλοι οι τύποι και τα συμπτώματα

Η αλλαντίαση μπορεί να είναι θανατηφόρα στο 5 έως 10% των περιπτώσεων.

Η τροφιμογενής αλλαντίαση είναι μια σοβαρή, δυνητικά θανατηφόρα ασθένεια. Ωστόσο, είναι αρκετά σπάνια. Είναι μια δηλητηρίαση που συνήθως προκαλείται από την κατάποση ισχυρών νευροτοξινών, των τοξινών αλλαντίασης, που σχηματίζονται σε μολυσμένα τρόφιμα. Δεν υπάρχει μετάδοση της αλλαντίασης από άτομο σε άτομο.

Τα σπόρια που παράγονται από το βακτήριο Clostridium botulinum είναι ανθεκτικά στη θερμότητα και υπάρχουν ευρέως στο περιβάλλον, όπου σε συνθήκες έλλειψης οξυγόνου φυτρώνουν, αναπτύσσονται και στη συνέχεια εκκρίνουν τοξίνες.

Υπάρχουν 7 διακριτές μορφές αλλαντοτοξίνης, οι τύποι A–G:

• Τέσσερις από αυτές (τύποι A, B, E και σπάνια F) προκαλούν ανθρώπινη αλλαντίαση.
• Οι τύποι C, D και E προκαλούν ασθένειες σε άλλα θηλαστικά, πτηνά και ψάρια.

Οι τοξίνες αλλαντίασης προσλαμβάνονται μέσω ακατάλληλα επεξεργασμένης τροφής στην οποία επιβιώνουν τα βακτήρια ή τα σπόρια, στη συνέχεια αναπτύσσονται και παράγουν τις τοξίνες. Αν και είναι κυρίως τροφική δηλητηρίαση, η ανθρώπινη αλλαντίαση μπορεί επίσης να προκληθεί από εντερική μόλυνση με C. botulinum σε βρέφη, μολύνσεις τραυμάτων και με εισπνοή.

Τροφιμογενής αλλαντίαση: Συμπτώματα

Οι τοξίνες αλλαντίασης είναι νευροτοξικές και ως εκ τούτου επηρεάζουν το νευρικό σύστημα. Η τροφιμογενής αλλαντίαση χαρακτηρίζεται από φθίνουσα, χαλαρή παράλυση που μπορεί να προκαλέσει αναπνευστική ανεπάρκεια.

Τα συμπτώματα δεν προκαλούνται από το καθαυτό το βακτήριο, αλλά από την τοξίνη που παράγει.

Τα πρώιμα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• έντονη κόπωση
• αδυναμία
• ίλιγγο
• θολή όραση
• ξηροστομία
• δυσκολία στην κατάποση
• δυσκολία στην ομιλία
• Μπορεί επίσης να εμφανιστούν:
• έμετοι
• διάρροια
• δυσκοιλιότητα
• κοιλιακό πρήξιμο

Η ασθένεια μπορεί να εξελιχθεί σε αδυναμία στον αυχένα και στα χέρια, μετά την οποία επηρεάζονται οι αναπνευστικοί μύες και οι μύες του κάτω μέρους του σώματος. Δεν υπάρχει πυρετός και απώλεια συνείδησης.

Τα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως εντός 12 έως 36 ωρών (εντός ελάχιστου και μέγιστου εύρους 4 ωρών έως 8 ημερών) μετά την έκθεση. Η συχνότητα εμφάνισης αλλαντίασης είναι χαμηλή, αλλά το ποσοστό θνησιμότητας είναι υψηλό εάν χωρίς έγκαιρη διάγνωση και κατάλληλη, άμεση θεραπεία (πρώιμη χορήγηση αντιτοξίνης και εντατική αναπνευστική φροντίδα). Η αλλαντίαση μπορεί να είναι θανατηφόρα σε 5 έως 10% των περιπτώσεων.

Αλλαντίαση: Έκθεση και μετάδοση

Τροφιμογενής αλλαντίαση

Το C. botulinum είναι ένα αναερόβιο βακτήριο, που σημαίνει ότι μπορεί να αναπτυχθεί μόνο εν απουσία οξυγόνου. Η τροφιμογενής αλλαντίαση εμφανίζεται όταν το C. botulinum αναπτύσσεται και παράγει τοξίνες στα τρόφιμα πριν από την κατανάλωση. Το C. botulinum παράγει σπόρια και υπάρχουν ευρέως στο περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένου του εδάφους, του ποταμού και του θαλασσινού νερού.

Η ανάπτυξη των βακτηρίων και ο σχηματισμός τοξίνης συμβαίνουν σε προϊόντα με χαμηλή περιεκτικότητα σε οξυγόνο και ορισμένους συνδυασμούς θερμοκρασίας αποθήκευσης και συντηρητικών ουσιών. Αυτό συμβαίνει συχνότερα σε ελαφρώς διατηρημένα τρόφιμα και σε ανεπαρκώς επεξεργασμένα, κονσερβοποιημένα στο σπίτι ή σε εμφιαλωμένα τρόφιμα.

Το C. botulinum δεν θα αναπτυχθεί σε όξινες συνθήκες (pH μικρότερο από 4,6) και επομένως η τοξίνη δεν θα σχηματιστεί σε όξινα τρόφιμα. Συνδυασμοί χαμηλής θερμοκρασίας αποθήκευσης και περιεκτικότητας σε αλάτι ή/και pH χρησιμοποιούνται επίσης για την πρόληψη της ανάπτυξης των βακτηρίων ή του σχηματισμού της τοξίνης.

Η βοτουλινική τοξίνη έχει βρεθεί σε μια ποικιλία τροφίμων, όπως:

• λαχανικά με χαμηλή περιεκτικότητα σε οξύ: πράσινα φασόλια, σπανάκι, μανιτάρια, παντζάρια
• ψάρια: τόνος σε κονσέρβα, παστά και καπνιστά
• προϊόντα κρέατος: ζαμπόν και λουκάνικα

Περιστασιακά, εντοπίζεται και σε εμπορικά παρασκευασμένα τρόφιμα.

Αν και τα σπόρια του C. botulinum είναι ανθεκτικά στην θερμότητα, η τοξίνη που παράγεται από βακτήρια που αναπτύσσονται από τα σπόρια υπό αναερόβιες συνθήκες καταστρέφεται με τον βρασμό (για παράδειγμα, σε εσωτερική θερμοκρασία μεγαλύτερη από 85°C για 5 λεπτά ή περισσότερο).

Επομένως, τα έτοιμα προς κατανάλωση τρόφιμα σε συσκευασία χαμηλής περιεκτικότητας σε οξυγόνο εμπλέκονται συχνότερα σε περιπτώσεις τροφιμογενούς αλλαντίασης.

Βρεφική αλλαντίαση

Η βρεφική αλλαντίαση εμφανίζεται κυρίως σε βρέφη ηλικίας κάτω των 6 μηνών. Είναι διαφορετική από την τροφιμογενή αλλαντίαση που προκαλείται από την κατάποση προσχηματισμένων τοξινών στα τρόφιμα. Η βρεφική αλλαντίαση εμφανίζεται όταν τα βρέφη καταπίνουν σπόρια C. botulinum, τα οποία αναπτύσσονται σε βακτήρια που αποικίζονται στο έντερο και απελευθερώνουν τοξίνες.

Στους περισσότερους ενήλικες και παιδιά άνω των 6 μηνών, αυτό δεν θα συνέβαινε, επειδή οι φυσικές άμυνες που αναπτύσσονται στο έντερο με την πάροδο του χρόνου εμποδίζουν τη βλάστηση και την ανάπτυξη του βακτηρίου.

Το C. botulinum στα βρέφη προκαλεί:

• δυσκοιλιότητα
• απώλεια όρεξης
• αδυναμία
• κλάμα διαφορετικό από το σύνηθες
• μεγάλη απώλεια ελέγχου της κεφαλής

Αν και υπάρχουν πολλές πιθανές πηγές μόλυνσης για βρεφική αλλαντίαση, το μολυσμένο με σπόρους μέλι έχει συσχετιστεί περισσότερο με την πάθηση. Ως εκ τούτου, οι γονείς και οι κηδεμόνες προειδοποιούνται να μην ταΐζουν μέλι σε βρέφη που δεν έχουν κλείσει τουλάχιστον το πρώτο έτος της ζωής τους.

Αλλαντίαση πληγής

Η αλλαντίαση ενός τραύματος είναι σπάνια και εμφανίζεται όταν τα σπόρια εισχωρούν σε ανοιχτή πληγή στο δέρμα και μπορούν να αναπαραχθούν σε αναερόβιο περιβάλλον.

Τα συμπτώματα είναι παρόμοια με την τροφιμογενή αλλαντίαση, αλλά μπορεί να χρειαστούν έως και δύο εβδομάδες για να εμφανιστούν.

Αλλαντίαση από εισπνοή τοξινών σε αερολύματα

Η αλλαντίαση με εισπνοή είναι σπάνια και δεν εμφανίζεται φυσικά. Για παράδειγμα σχετίζεται με τυχαία ή σκόπιμα συμβάντα που έχουν ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση τοξινών σε μορφή αερολύματος.

Η αλλαντίαση με εισπνοή παρουσιάζει παρόμοιο κλινικό αποτύπωμα με την τροφιμογενή αλλαντίαση. Η διάμεση θανατηφόρα δόση για τον άνθρωπο έχει υπολογιστεί σε 2 νανογραμμάρια αλλαντοτοξίνης ανά κιλό σωματικού βάρους. Αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 3 φορές μεγαλύτερη δόση απ’ ό,τι στις περιπτώσεις τροφιμογενούς μετάδοσης.

Μετά την εισπνοή της τοξίνης, τα συμπτώματα γίνονται ορατά μεταξύ 1-3 ημερών, με μεγαλύτερους χρόνους έναρξης για χαμηλότερα επίπεδα δηλητηρίασης. Τα συμπτώματα προχωρούν με παρόμοιο τρόπο με την κατάποση βοτουλινικής τοξίνης και καταλήγουν σε μυϊκή παράλυση και αναπνευστική ανεπάρκεια.

Εάν υπάρχει υποψία έκθεσης στην τοξίνη μέσω εισπνοής αερολύματος, πρέπει να αποτραπεί η πρόσθετη έκθεση του ασθενούς και άλλων σε αυτήν. Τα ρούχα του ασθενούς πρέπει να αφαιρούνται και να φυλάσσονται σε πλαστικές σακούλες μέχρι να μπορούν να πλυθούν καλά με σαπούνι και νερό. Ο ασθενής πρέπει να κάνει ντους και να απολυμανθεί αμέσως.

Άλλοι τύποι μετάδοσης

Η υδατογενής αλλαντίαση θα μπορούσε θεωρητικά να προκύψει από την κατάποση της προσχηματισμένης τοξίνης. Ωστόσο, καθώς οι συνήθεις διαδικασίες επεξεργασίας του νερού (όπως το βράσιμο και η χλωρίωση) καταστρέφουν την τοξίνη, οπότε αυτός ο κίνδυνος θεωρείται εξαιρετικά χαμηλός.

Η αλλαντίαση απροσδιόριστης προέλευσης συνήθως περιλαμβάνει περιπτώσεις ενηλίκων όπου δεν μπορεί να εντοπιστεί πηγή τροφής ή πληγής. Αυτές οι περιπτώσεις είναι συγκρίσιμες με τη βρεφική αλλαντίαση και μπορεί να εμφανιστούν όταν η φυσιολογική χλωρίδα του εντέρου έχει αλλοιωθεί ως αποτέλεσμα χειρουργικών επεμβάσεων ή αντιβιοτικής θεραπείας.

Αλλαντίαση από μπότοξ

Το βακτήριο C. botulinum είναι το ίδιο βακτήριο που χρησιμοποιείται για την παραγωγή botox, του φαρμακευτικού προϊόντος που χορηγείται με σε ενέσιμη μορφή για κλινική και καλλυντική χρήση. Οι θεραπείες με μπότοξ χρησιμοποιούν μια καθαρισμένη και πολύ αραιωμένη νευροτοξίνη αλλαντίασης τύπου Α. Η θεραπεία χορηγείται σε ιατρικό περιβάλλον, προσαρμοσμένη στις ανάγκες του ασθενούς και είναι συνήθως καλά ανεκτή αν και παρατηρούνται περιστασιακές παρενέργειες.

Εντούτοις, εάν η επέμβαση γίνει σε αμφιβόλου ασφάλειας περιβάλλον και κυρίως με αμφιβόλου ποιότητας υλικό, τότε υπάρχει μεγάλος κίνδυνος αλλαντίασης από μια “απλή” επέμβαση μπότοξ.

Αλλαντίαση: Διάγνωση και θεραπεία

Η διάγνωση βασίζεται συνήθως στο κλινικό ιστορικό και την κλινική εξέταση που ακολουθείται από εργαστηριακή επιβεβαίωση, συμπεριλαμβανομένης της απόδειξης της παρουσίας αλλαντοτοξίνης στον ορό, στα κόπρανα ή στα τρόφιμα, ή σε καλλιέργεια του C. botulinum από κόπρανα, πληγές ή τροφές.

Κάποιες φορές γίνεται λανθασμένη διάγνωση της αλλαντίασης, καθώς συχνά συγχέεται με το εγκεφαλικό επεισόδιο, το σύνδρομο Guillain-Barré ή την μυασθένεια Gravis.

Η αντιτοξίνη θα πρέπει να χορηγείται το συντομότερο δυνατό μετά την κλινική διάγνωση. Η έγκαιρη χορήγηση είναι αποτελεσματική στην μείωση των ποσοστών θνησιμότητας. Οι σοβαρές περιπτώσεις αλλαντίασης απαιτούν υποστηρικτική θεραπεία, ειδικά μηχανικό αερισμό, ο οποίος μπορεί να είναι απαραίτητος για εβδομάδες ή και μήνες. Δεν απαιτούνται αντιβιοτικά (εκτός από την περίπτωση της αλλαντίασης τραύματος). Εμβόλιο κατά της αλλαντίασης υπάρχει αλλά χρησιμοποιείται σπάνια, καθώς η αποτελεσματικότητά του δεν έχει αξιολογηθεί πλήρως και έχει επιδείξει αρνητικές παρενέργειες.