Déjà Vu: Γιατί μας συμβαίνει και πότε είναι σύμπτωμα νευρολογικού προβλήματος;

Υπολογίζεται ότι το 97% των ανθρώπων έχει βιώσει déjà vu τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του. Αυτή η κατάσταση, που στα γαλλικά μεταφράζεται περίπου σε “το έχω ξαναδεί”, είναι μια παροδική αίσθηση ότι έχετε ήδη ζήσει στο παρελθόν μια εντελώς πανομοιότυπη κατάσταση με αυτή που εκτυλίσσεται αυτήν τη στιγμή.

Γιατί όμως συμβαίνει το déjà vu; Υπάρχει ιατρική εξήγηση για αυτό; Ο νευρολόγος δρ. Jean Khoury, παραθέτει κάποιες πληροφορίες γι’ αυτό το φαινόμενο και τι μπορεί να σημαίνει για την υγεία σας.

Τι είναι το déjà vu

Πιθανότατα αυτό κάτι θα σας… θυμίζει: Βρίσκεστε στην μέση μιας συζήτησης ή μιας δραστηριότητας όταν, ξαφνικά, σας κυριεύει η αίσθηση ότι έχετε κάνει ακριβώς το ίδιο πράγμα στο παρελθόν. Μόνο που ξέρετε ότι αυτό είναι αδύνατον.

“Το Déjà vu είναι μια ψευδής αίσθηση οικειότητας”, λέει ο δρ. Khoury. “Ο εγκέφαλος δημιουργεί μια αίσθηση σαν να έχετε ζήσει μια συγκεκριμένη κατάσταση στο παρελθόν, αλλά δεν μπορείτε να την ανακτήσετε από την μνήμη σας και δεν μπορείτε να προσδιορίσετε την πραγματική κατάσταση”.

Πώς νιώθει κανείς σε μία στιγμή déjà vu;

Το 1983 ο δρ. Vernon Neppe όρισε το déjà vu ως μια “υποκειμενικά ακατάλληλη εντύπωση οικειότητας μιας παρούσας εμπειρίας με ένα απροσδιόριστο παρελθόν”. Με απλά λόγια, αυτό σημαίνει ότι όταν έχετε déjà vu, νιώθετε ότι βιώνετε κάτι που σχεδόν σίγουρα δεν θα μπορούσατε να έχετε βιώσει παλιότερα.

Δεν είναι σαν να παίρνετε την ίδια διαδρομή με το λεωφορείο κάθε μέρα και να αναγνωρίζετε το τοπίο: αυτό είναι εξοικείωση. Το Déjà vu από την άλλη πλευρά είναι όταν αισθάνεστε ότι είχατε την ίδια ακριβώς συζήτηση ή είχατε βιώσει αυτό το πολύ συγκεκριμένο σενάριο στο παρελθόν, ενώ ταυτόχρονα γνωρίζετε ότι δεν μπορεί να έχει συμβεί ποτέ στο παρελθόν.

Τι προκαλεί το déjà vu να συμβεί

Όταν βιώνουμε μια φάση déjà vu, ο εγκέφαλος δημιουργεί ουσιαστικά μια ψευδαίσθηση. Αυτό πιστεύεται ότι συμβαίνει όταν υπάρχει μια σύντομη “κακή επικοινωνία” μεταξύ δύο τμημάτων του εγκεφάλου.

“Το Déjà vu προκαλείται από δυσλειτουργικές συνδέσεις μεταξύ των τμημάτων του εγκεφάλου, που παίζουν ρόλο στην ανάκληση μιας μνήμης και τις πληροφορίες που μας είναι ήδη οικείες”, εξηγεί ο δρ. Khoury.

Έχουμε δύο κροταφικούς λοβούς, έναν σε κάθε πλευρά του κεφαλιού, ακριβώς πάνω από τους κροτάφους. Παίζουν σημαντικό ρόλο στα εξής:

• ανάκληση λέξεων από μνήμης
• ανάκληση αναμνήσεων από μέρη που έχετε επισκεφτεί
• αναγνώριση ανθρώπων
• κατανόηση της γλώσσας
• ερμηνεία των συναισθημάτων των άλλων

Σε κάθε κροταφικό λοβό υπάρχει ένας ιππόκαμπος, ο οποίος συμβάλλει σε πολλές από αυτές τις λειτουργίες και είναι υπεύθυνος για την αποθήκευση των βραχυπρόθεσμων αναμνήσεων. Περιστασιακά, όπως κατά τη διάρκεια ορισμένων τύπων επιληπτικών κρίσεων, ο ιππόκαμπος και ο περιβάλλοντας εγκεφαλικός ιστός μπορεί να ενεργοποιηθούν, κάτι που σας κάνει λανθασμένα να αισθάνεστε ότι ανακαλείτε μια μνήμη.

“Αυτό προκαλεί διαταραχή των συστημάτων μνήμης-αναγνώρισης και προκαλεί αυτήν την ψευδή αίσθηση ότι αυτό που συμβαίνει στο παρόν σας είναι ήδη οικείο/γνώριμο από το παρελθόν”, λέει ο δρ. Khoury.

Είναι φυσιολογικό το déjà vu;

Δεν είναι ασυνήθιστο ή εγγενώς ανθυγιεινό να βιώνει κανείς περιστασιακά déjà vu. Είναι πιο πιθανό να συμβεί σε άτομα ηλικίας 15 έως 25 ετών και η πιθανότητα να το αντιμετωπίσετε μειώνεται σταδιακά καθώς μεγαλώνετε. Συμβαίνει επίσης πιο συχνά τα βράδια και τα σαββατοκύριακα παρά τις καθημερινές.

Υπάρχουν μερικά άλλα πράγματα που γνωρίζουμε για το déjà vu, αν και οι ερευνητές δεν είναι ακριβώς σίγουροι γιατί. Για παράδειγμα, είστε πιο επιρρεπείς στο φαινόμενο αυτό εάν:

• έχετε υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης
• ταξιδεύετε πολύ
• θυμάστε συχνά τα όνειρα που βλέπετε στον ύπνο σας

“Το Déjà vu είναι ένα σπάνιο φαινόμενο σε υγιή άτομα. Εμφανίζεται συνήθως δύο φορές το χρόνο”, λέει ο δρ. Khoury. “Αν γίνεται συχνότερα ή σχετίζεται με άλλα συμπτώματα, ωστόσο, είναι σημαντικό να το αντιμετωπίσετε”.

Είναι το déjà vu ένας τύπος επιληπτικής κρίσης;

Το να βιώσετε déjà vu δεν σημαίνει ότι έχετε επιληπτική κρίση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο, μπορεί να είναι ένα σύμπτωμα επιληψίας του κροταφικού λοβού: μια διαταραχή επιληπτικών κρίσεων που ξεκινά στην περιοχή του κροταφικού λοβού του εγκεφάλου.

“Ο ιππόκαμπος παίζει ρόλο στην ανάκληση και τη συνειδητή ανάμνηση. Ένα μικρό όργανο που βρίσκεται επίσης στον κροταφικό λοβό, παίζει ρόλο στη διάκριση μεταξύ αναμνήσεων. Όταν τελεί σε κατάσταση επιληψίας, συνήθως υπάρχει μια διακοπή αυτής της σύνδεσης”, εξηγεί ο δρ. Khoury.

Η επιληψία του κροταφικού λοβού μπορεί να συνοδεύεται από άλλου τύπου κρίσεις, που προκαλούν ανεξέλεγκτους σπασμούς και άλλες μυϊκές κινήσεις. Το Déjà vu που σχετίζεται με αυτόν τον τύπο επιληψίας σχετίζεται επίσης συχνά με:

• απώλεια της επίγνωσης
• τρέμουλο
• δάγκωμα γλώσσας
• ακράτεια και διαρροή ούρων
• σύγχυση μετά την κρίση

Συνιστά λόγο ανησυχίας;

Το Déjà vu μπορεί να είναι σημάδι υποκείμενων ανησυχιών για την υγεία.

“Το άγχος και η εξάντληση μπορούν να συμβάλουν στο να συμβεί”, λέει ο δρ. Khoury. “Αλλά μπορεί επίσης να είναι σημάδι διαταραχών επιληπτικών κρίσεων, ημικρανιών και διαταραχών που επηρεάζουν την μνήμη”.

Τα άτομα που έχουν μετωποκροταφική άνοια, για παράδειγμα, συχνά βιώνουν επίμονο déjà vu και τείνουν να προσπαθούν να εκλογικεύσουν την ψευδαίσθηση.

Το να σας συμβαίνει συχνά μπορεί να είναι αντιπροσωπευτικό ενός προβλήματος υγείας, εάν συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα, όπως:

• σύγχυση
• πονοκεφάλους
• απώλεια επίγνωσης
• αδυναμία
• επιληπτικές κρίσεις
• τρέμουλο

Πότε το déjà vu σηματοδοτεί πρόβλημα υγείας

Γενικά είναι μια περιστασιακή εμπειρία που πιθανότατα δεν είναι κάτι που πρέπει να ανησυχεί. Αλλά είναι σώφρον να δείτε έναν γιατρό, εάν το φαινόμενο:

• εμφανίζεται μερικές φορές τον μήνα ή πιο συχνά (αντί για λίγες φορές τον χρόνο)
• ακολουθείται από απώλεια συνείδησης
• συνοδεύεται από μη φυσιολογικές, ονειρικές αναμνήσεις ή οπτικές σκηνές
• συμβαίνει μαζί με συμπτώματα όπως ασυνείδητο μάσημα, ταχυκαρδία ή αίσθημα φόβου

Εάν έχετε οποιαδήποτε αμφιβολία για αυτό που σας συμβαίνει, είναι σημαντικό να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας ή να πάτε κατευθείαν σε έναν νευρολόγο.