Αλλαντίαση: Τι ακριβώς είναι – Με ποια τρόφιμα σχετίζεται και πως εκδηλώνεται

Αίσθηση έχει προκαλέσει η είδηση ότι μία γυναίκα από το Κιάτο έχασε τη ζωή της από πιθανή αλλαντίαση από κατανάλωση μολυσμένης  τροφής και ότι η μητέρα της νοσηλεύεται για τον ίδιο λόγο σε κρίσιμη κατάσταση στην εντατική.

Η αλλαντίαση είναι μία σοβαρή αλλά σπάνια νόσος που οδηγεί σε παράλυση των μυών. Προκαλείται από την ομώνυμη τοξίνη, την οποία παράγει συνήθως το βακτήριο κλωστηρίδιο της αλλαντίασης (clostridium botuiinum).

Η τοξίνη αυτή επιτίθεται στα νεύρα και είναι ένα από τα ισχυρότερα γνωστά δηλητήρια. Ένα γραμμάριό της μπορεί να σκοτώσει 10 εκατομμύρια ανθρώπους.

Το χρονικό διάστημα 2004-2020 καταγράφηκαν στη χώρα μας τέσσερα περιστατικά αλλαντίασης. Το πρώτο ήταν το 2009 και αφορούσε ένα βρέφος ηλικίας 3,5 μηνών από την περιφέρεια Πελοποννήσου. Τα επόμενα ήταν δύο επίσης επιβεβαιωμένα περιστατικά, σε αγοράκια ηλικίας 3 και 2 μηνών από την Αττική και την Πελοπόννησο, αντιστοίχως.

Το τέταρτο περιστατικό ήταν ενδεχόμενο και καταγράφηκε πάλι το 2017. Επρόκειτο για μία 59χρονη γυναίκα από την Κεντρική Μακεδονία.

Τρόποι μετάδοσης και γενικά συμπτώματα

Αν και η αλλαντίαση είναι πολύ σπάνια, οι σπόροι του βακτηρίου που την προκαλεί είναι πολύ συχνοί. Εκ φύσεως βρίσκονται στο χώμα και έτσι μπορεί εύκολα να περάσουν στην τροφική αλυσίδα ή να μας μολύνουν με άλλους τρόπους. Στην πραγματικότητα, η νόσος μπορεί να προκληθεί από την κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων, από έναν τραυματισμό, ακόμα και από την εισπνοή της τοξίνης.

Όπως αναφέρει ο Εθνικός Οργανισμός Δημοσίας Υγείας (ΕΟΔΥ), σε γενικές γραμμές τα συμπτώματα της αλλαντίασης συμπεριλαμβάνουν:

• Διπλωπία (ο ασθενής βλέπει διπλά είδωλα)
• Θολή όραση
• Βλεφαρόπτωση
• Βραδυγλωσσία (αργή ομιλία)
• Δυσκολίες στην κατάποση (δυσκαταποσία)
• Ξηροστομία
• Μυϊκή αδυναμία

Ειδικά τα βρέφη με αλλαντίαση παρουσιάζουν:

• Αδύναμο κλάμα
• Αδύναμο μυϊκό τόνο
• Αδυναμία λήψης τροφής
• Λήθαργο

Η νόσος προκαλεί συμμετρική παράλυση στο σώμα και παράλυση των αναπνευστικών μυών. Όλες οι μορφές αλλαντίασης μπορεί να είναι θανατηφόρες και χρειάζονται άμεση θεραπεία.

Τα επικίνδυνα τρόφιμα

Τα σπόρια του κλωστηριδίου συνήθως δεν προκαλούν νόσο, ακόμα κι αν καταναλωθούν. Υπό ορισμένες συνθήκες, όμως, μπορεί να αναπτυχθούν και να παραγάγουν την αλλαντική τοξίνη. Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου & Προλήψεως των Ασθενειών (CDC) των ΗΠΑ, το ιδανικό περιβάλλον για την παραγωγή της τοξίνης έχει:

1. Λιγοστό έως καθόλου οξυγόνο (αναερόβιο)
2. Χαμηλή οξύτητα
3. Χαμηλή περιεκτικότητα σε αλάτι και ζάχαρη
4. Ορισμένες θερμοκρασίες
5. Ορισμένη ποσότητα νερού

Η τοξίνη που προκαλεί αλλαντίαση παράγεται συνήθως σε τρόφιμα ακατάλληλα παρασκευασμένα ή κονσερβοποιημένα. Παράγεται επίσης σε παστεριωμένα ή ελαφρώς μαγειρεμένα τρόφιμα που δεν έχουν καταψυχθεί, ειδικά όταν βρίσκονται σε αεροστεγή συσκευασία (π.χ. καπνιστά ψάρια, προϊόντα κρέατος, σάλτσες κ.ά.).

Επειδή, εξ άλλου, οι σπόροι του μικροβίου βρίσκονται στο χώμα, μπορεί να μολύνουν τα λαχανικά και να επιζήσουν σε ανεπαρκώς αποστειρωμένες κονσέρβες, παρασκευασμένες από αυτά. Ιδιαίτερα επικίνδυνες είναι οι κονσέρβες λαχανικών οικιακής παρασκευής. Οι μολυσμένες κονσέρβες μπορεί να παρουσιάσουν διόγκωση και το περιεχόμενο να είναι αλλοιωμένο.

Ειδικά στα βρέφη, η κατανάλωση μελιού αναφέρεται ως προδιαθεσικός παράγοντας για αλλαντίαση. Γι’ αυτό τον λόγο υπάρχει η οδηγία τα βρέφη να μην καταναλώνουν μέλι μέχρι να ολοκληρώσουν το πρώτο έτος ζωής.

Πως εκδηλώνεται η αλλαντίαση από τρόφιμα

Η αλλαντική τοξίνη καταστρέφεται με τον βρασμό στους 85°C για 5 λεπτά ή περισσότερο. Τα σπόρια του βακτηρίου, όμως, χρειάζονται περισσότερο χρόνο και υψηλότερη θερμοκρασία για να καταστραφούν (10 λεπτά ή περισσότερο και 120° Κελσίου).

Τα συμπτώματα στην τροφιμογενή αλλαντίαση αρχίζουν είτε σύντομα μετά την κατανάλωση μολυσμένης τροφής (μέσα σε 6 ώρες) είτε με καθυστέρηση (έως και 10 ημέρες αργότερα). Κατά μέσον όρο, όμως, μεσολαβούν 18-36 ώρες. Αρχικά οι ασθενείς παρουσιάζουν:

• Αδυναμία
• Ίλιγγο
• Θαμπή όραση
• Ξηροστομία
• Δυσκολία στην κατάποση
• Δυσκολία στην ομιλία

Τα νευρολογικά συμπτώματα είναι αποτέλεσμα της μυϊκής παράλυσης που προκαλείται από την αλλαντική τοξίνη. Περιγράφονται ως «χαλαρή συμμετρική κατιούσα παράλυση».

Η παράλυση των αναπνευστικών μυών μπορεί να είναι θανατηφόρα αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως με μηχανική υποστήριξη της αναπνοής. Δεν παρατηρείται πυρετός ή απώλεια συνείδησης. Η αλλαντίαση, όμως, μπορεί να προκαλέσει και γαστρεντερικές διαταραχές, όπως:

• Ναυτία
• Έμετος
• Δυσκοιλιότητα ή σπανιότερα διάρροια.

Διάγνωση και θεραπεία

Η διάγνωση της τροφιμογενούς αλλαντίασης στηρίζεται στην ανεύρεση:

• Της αλλαντικής τοξίνης στον ορό, στα κόπρανα ή στις γαστρικές εκκρίσεις του ασθενούς και στο τρόφιμο που ενοχοποιείται για τη μόλυνση ή
• Στην ανεύρεση του κλωστηριδίου σε καλλιέργεια γαστρικών εκκριμάτων ή κοπράνων του ασθενούς.

Η ανίχνευση του κλωστηριδίου σε ύποπτο τρόφιμο, δεν είναι αρκετή για να τεθεί η διάγνωση της αλλαντίασης. Και αυτό, διότι οι σπόροι του μικροβίου μπορούν να βρεθούν παντού. Αντιθέτως, η ανίχνευση της αλλαντικής τοξίνης στο ύποπτο τρόφιμο, είναι ισχυρά διαγνωστική

Η τροφιμογενής και τραυματική αλλαντίαση θεραπεύονται με αντιτοξίνη η οποία μπλοκάρει τη δράση της τοξίνης. Όταν η αντιτοξίνη δοθεί πριν ολοκληρωθεί η παράλυση, μπορεί να προλάβει την επιδείνωση και να βραχύνει τον χρόνο αποθεραπείας. Στην τροφιμογενή αλλαντίαση χρήσιμη είναι η απομάκρυνση της μολυσμένης τροφής από το έντερο είτε με υποκλυσμούς είτε με πρόκληση εμέτου.