Χαλκός: Οφέλη για την υγεία & πιθανοί κίνδυνοι – Σε ποιες τροφές θα τον βρείτε

Ο χαλκός όπως θα έχετε ακουστά, είναι ένα απαραίτητο ιχνοστοιχείο για την καλή υγεία.

Βρίσκεται σε όλους τους ιστούς του σώματος και παίζει ρόλο στη δημιουργία ερυθρών αιμοσφαιρίων και στη διατήρηση των νευρικών κυττάρων και του ανοσοποιητικού συστήματος.

Ο χαλκός βοηθά επίσης το σώμα να σχηματίσει κολλαγόνο και να απορροφήσει σίδηρο και παίζει ρόλο στην παραγωγή ενέργειας. Ο περισσότερος χαλκός στο σώμα βρίσκεται στο ήπαρ, τον εγκέφαλο, την καρδιά, τα νεφρά και τους σκελετικούς μύες.

Τόσο ο η ανεπάρκεια, όσο και η υπερβολική λήψη χαλκού μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου. Οι βλάβες έχουν συνδεθεί με τις νόσους Menkes, Wilson και Alzheimer. Η ανεπάρκεια χαλκού είναι σπάνια, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε καρδιαγγειακές παθήσεις και άλλα προβλήματα.

Σε αυτό το άρθρο εξετάζουμε τα οφέλη του χαλκού για την υγεία, τις πηγές και τυχόν πιθανούς κινδύνους για την υγεία.

Χαλκός: Οφέλη για την υγεία

Ο χαλκός είναι ένα απαραίτητο θρεπτικό συστατικό για τον οργανισμό. Μαζί με τον σίδηρο, επιτρέπει στο σώμα να σχηματίσει ερυθρά αιμοσφαίρια. Βοηθά στη διατήρηση υγιών οστών, αιμοφόρων αγγείων, νεύρων και ανοσοποιητικής λειτουργίας και συμβάλλει στην απορρόφηση του σιδήρου. Ο επαρκής χαλκός στη διατροφή μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων και της οστεοπόρωσης.

Καρδιαγγειακή υγεία

Τα χαμηλά επίπεδα χαλκού έχουν συνδεθεί με υψηλή χοληστερόλη και υπέρταση. Μια ομάδα ερευνητών έχει προτείνει ότι ορισμένοι ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να ωφεληθούν από τα συμπληρώματα χαλκού.

Μελέτες σε ζώα έχουν συνδέσει τα χαμηλά επίπεδα χαλκού με την καρδιαγγειακή νόσο, αλλά παραμένει ασαφές, εάν μια ανεπάρκεια χαλκού έχει τον ίδιο αντίκτυπο στους ανθρώπους.

Ανοσολογική λειτουργία

Η ανεπάρκεια χαλκού μπορεί να οδηγήσει σε ουδετεροπενία (neutropenia). Πρόκειται για ανεπάρκεια λευκών αιμοσφαιρίων (ουδετερόφιλων), που καταπολεμούν τις μολύνσεις. Ένα άτομο με χαμηλό επίπεδο ουδετερόφιλων είναι πιο πιθανό να νοσήσει από μολυσματική ασθένεια.

Οστεοπόρωση

Η σοβαρή ανεπάρκεια χαλκού σχετίζεται με χαμηλότερη οστική πυκνότητα και υψηλότερο κίνδυνο οστεοπόρωσης.

Απαιτείται περισσότερη έρευνα για το πώς η οριακή ανεπάρκεια χαλκού μπορεί να επηρεάσει την υγεία των οστών και πώς τα συμπληρώματα χαλκού μπορεί να βοηθήσουν στην πρόληψη και τη διαχείριση της οστεοπόρωσης.

Παραγωγή κολλαγόνου

Ο χαλκός παίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση του κολλαγόνου και της ελαστίνης, τα κύρια δομικά συστατικά του σώματός μας. Οι επιστήμονες έχουν υποθέσει ότι ο χαλκός μπορεί να έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες και ότι, μαζί με άλλα αντιοξειδωτικά, τα υγιή επίπεδα χαλκού μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της γήρανσης του δέρματος.

Χωρίς επαρκή χαλκό, το σώμα δεν μπορεί να αντικαταστήσει τον κατεστραμμένο συνδετικό ιστό, ή το κολλαγόνο, που αποτελεί την βασική δομή για τα οστά.

Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά προβλημάτων, συμπεριλαμβανομένης της δυσλειτουργίας των αρθρώσεων, καθώς οι ιστοί του σώματος αρχίζουν να καταστρέφονται.

Αρθρίτιδα

Μελέτες σε ζώα έχουν δείξει ότι ο χαλκός μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη, ή την καθυστέρηση της αρθρίτιδας. Ωστόσο, καμία ανθρώπινη μελέτη δεν το έχει επιβεβαιώσει.

Αντιοξειδωτική δράση

Ο χαλκός μπορεί επίσης να έχει αντιοξειδωτική λειτουργία. Μπορεί να βοηθήσει στην μείωση της παραγωγής ελεύθερων ριζών.

Οι ελεύθερες ρίζες μπορούν να βλάψουν τα κύτταρα και το DNA, οδηγώντας σε καρκίνο και άλλες ασθένειες.

Πόσο χαλκό χρειάζεστε

Η συνιστώμενη ημερήσια δόση (RDA) είναι περίπου 900 μικρογραμμάρια (mcg) την ημέρα για εφήβους και ενήλικες. Το ανώτατο όριο για ενήλικες ηλικίας 19 ετών και άνω είναι 10 mg (ή 10.000 mcg) την ημέρα.

ΠΡΟΣΟΧΗ: Μια πρόσληψη πάνω από αυτό το επίπεδο μπορεί να αποδειχτεί τοξική!

Χαλκός: Τι συμβαίνει σε περίπτωση ανεπάρκειας

Αν και η έλλειψη χαλκού είναι σπάνια, ορισμένες παθήσεις υγείας και άλλοι παράγοντες μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο.

Τέτοιοι παράγοντες είναι:

• γενετικά ελαττώματα του μεταβολισμού του χαλκού
• προβλήματα απορρόφησης
• πολύ υψηλή πρόσληψη συμπληρωμάτων ψευδαργύρου, ή βιταμίνης C
• ορισμένες παθήσεις, όπως απομυελίνωση του κεντρικού νευρικού συστήματος, πολυνευροπάθεια, μυελοπάθεια και φλεγμονή του οπτικού νεύρου

Δεδομένου ότι ο χαλκός αποθηκεύεται στο ήπαρ, οι ελλείψεις αναπτύσσονται αργά με την πάροδο του χρόνου.

Ψευδάργυρος και βιταμίνη C

Η υψηλή πρόσληψη ψευδαργύρου (150 mg ημερησίως ή παραπάνω) και βιταμίνης C (πάνω από 1.500 mg την ημέρα) μπορεί να προκαλέσει ανεπάρκεια χαλκού, επειδή ανταγωνίζονται την απορρόφησή του στο έντερο.

Χαλκός: Επιπτώσεις ανεπάρκειας

Τα χαμηλά επίπεδα χαλκού μπορεί να οδηγήσουν σε:

• αναιμία
• χαμηλή θερμοκρασία σώματος
• κατάγματα οστών
• οστεοπόρωση
• απώλεια της μελάγχρωσης του δέρματος
• προβλήματα θυρεοειδούς

Οι μεταβολικές ασθένειες μπορούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο το σώμα απορροφά βιταμίνες και μέταλλα.

Χαλκός: Ο ρόλος του στην λειτουργία του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος

Η ανεπάρκεια, ή η υπερεπάρκεια χαλκού μπορεί να βλάψει τον εγκεφαλικό ιστό.

Στους ενήλικες, έχει παρατηρηθεί νευροεκφυλισμός ως αποτέλεσμα ανισορροπίας χαλκού. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε πρόβλημα με τους μηχανισμούς που εμπλέκονται στον μεταβολισμό του χαλκού για χρήση στον εγκέφαλο.

Τα υψηλά επίπεδα χαλκού μπορεί να οδηγήσουν σε οξειδωτική βλάβη στον εγκέφαλο. Στη νόσο του Wilson, για παράδειγμα, υψηλά επίπεδα χαλκού συγκεντρώνονται στο ήπαρ, τον εγκέφαλο και σε άλλα ζωτικά όργανα.

Πιθανή σύνδεση με τη νόσο Αλτσχάιμερ

Η υπερβολική συσσώρευση χαλκού έχει επίσης συσχετιστεί με τη νόσο Αλτσχάιμερ.

Ειδικοί αναφέρουν, ότι όταν ο χαλκός συσσωρεύεται με ασυνήθιστους τρόπους, αυτό μπορεί να προκαλέσει συσσώρευση αμυλοειδών πλακών σε ένα νευρικό κύτταρο. Η συσσώρευση αμυλοειδών πλακών μπορεί να οδηγήσει σε νόσο Αλτσχάιμερ και σε άλλες νευροεκφυλιστικές διαταραχές.

Χαλκός: Σε ποιες τροφές υπάρχει κυρίως

Ο χαλκός βρίσκεται σε μεγάλη ποικιλία τροφίμων. Οι καλές πηγές είναι:

• στρείδια και άλλα οστρακοειδή
• προϊόντα ολικής αλέσεως
• φασόλια
• πατάτες
• μαγιά
• σκούρα φυλλώδη πράσινα
• κακάο
• αποξηραμένα φρούτα
• μαύρο πιπέρι
• κρέατα οργάνων (π.χ. νεφρά και συκώτι)
• ξηροί καρποί, όπως κάσιους και αμύγδαλα

Τα περισσότερα φρούτα και λαχανικά έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε χαλκό, αλλά υπάρχει στα δημητριακά ολικής αλέσεως, ενώ προστίθεται τεχνητά σε ορισμένα δημητριακά πρωινού και άλλα εμπλουτισμένα τρόφιμα.

Τι πρέπει να ξέρετε για τα συμπληρώματα χαλκού

Υπάρχουν συμπληρώματα χαλκού, αλλά είναι πάντα καλύτερο να προσπαθήσετε πρώτα να λάβετε απαραίτητες βιταμίνες και μέταλλα μέσω της τροφής, προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος ανισορροπίας. Πολύ λίγοι άνθρωποι χρειάζονται να πάρουν συμπλήρωμα χαλκού.

Επιπλέον, τα θρεπτικά συστατικά στα τρόφιμα συνεργάζονται για να δημιουργήσουν ένα αποτέλεσμα που είναι πιο σημαντικό από αυτό που επιτυγχάνεται με την λήψη μεμονωμένων θρεπτικών συστατικών.

Χαλκός: Πιθανοί κίνδυνοι

Τα συμπληρώματα χαλκού μπορούν να αλληλεπιδράσουν με τα ακόλουθα:

• αντισυλληπτικά χάπια και ορμονοθεραπεία
• μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ), όπως η ασπιρίνη και η ιβουπροφαίνη
• πενικιλλαμίνη (χρησιμοποιείται για την μείωση των επιπέδων χαλκού στη νόσο του Wilson)
• αλλοπουρινόλη (θεραπεία για την ουρική αρθρίτιδα)
• σιμετιδίνη (θεραπεία για γαστρικά έλκη και γαστρική παλινδρόμηση οξέος)
• συμπληρώματα ψευδαργύρου

Αυτά τα προϊόντα μπορεί να μειώσουν, ή να αυξήσουν τα επίπεδα χαλκού στο αίμα, οδηγώντας σε ανισορροπία.

Τοξικότητα χαλκού

Δεν έχουν αναφερθεί ανεπιθύμητες ενέργειες από την κανονική διατροφική κατανάλωση χαλκού, αλλά τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν εάν υπάρχει:

• υπερβολική λήψη συμπληρωμάτων
• υψηλά επίπεδα χαλκού στο πόσιμο νερό (όπως νερό πηγαδιών, ή νερό που αποθηκεύεται σε χάλκινους σωλήνες)
• έκθεση σε χημικές ουσίες που περιέχουν υψηλά επίπεδα χαλκού
• χρήση χάλκινων μαγειρικών σκευών

Τα σημάδια της τοξικότητας του χαλκού είναι:

• ναυτία, έμετος, διάρροια και πόνος στο στομάχι
• πονοκέφαλος
• ζάλη
• αδυναμία
• μεταλλική γεύση στο στόμα

Πιο σοβαρές επιδράσεις είναι σπάνιες, αλλά είναι:

• κίρρωση και ίκτερος
• ανωμαλίες στα ερυθρά αιμοσφαίρια και καρδιακά προβλήματα

Τα αυξημένα επίπεδα χαλκού στον ορό έχουν συνδεθεί με υψηλότερο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων.

Το νερό που περιέχει περισσότερα από 6 mg χαλκού ανά λίτρο μπορεί να προκαλέσει στομαχικά προβλήματα.