Επιπεφυκίτιδα: Ποιοι ασθενείς χρειάζονται αντιβιοτικά κολλύρια – Οι κίνδυνοι από την κατάχρηση

Τα αντιβιοτικά κολλύρια και αλοιφές χορηγούνται ευρέως, παρότι η κατάχρησή τους ενέχει κινδύνους.

Δεν επιταχύνουν την ανάρρωση από την επιπεφυκίτιδα στους περισσότερους ασθενείς, ούτε τους προφυλάσσουν από τυχόν επιπλοκές.

Πρόσφατη μελέτη σε 44.793 παιδιά και εφήβους, ηλικίας 1 έως 17 ετών, έδειξε ότι στο 69% από αυτά χορηγήθηκαν τοπικά αντιβιοτικά μέσα σε μία ημέρα από την ανάπτυξη των συμπτωμάτων τους. Ανάμεσά τους συμπεριλαμβανόταν το 28% των παιδιών με ιογενή επιπεφυκίτιδα, στην οποία είναι φύσει αδύνατον να προσφέρουν κάτι τα αντιβιοτικά.

Όπως έγραψαν οι ερευνητές στην ιατρική επιθεώρηση JAMA Ophthalmology, η χορήγηση αντιβιοτικών ήταν πολύ σπανιότερη από τους οφθαλμιάτρους (34% των ασθενών) έναντι ιατρών άλλων ειδικοτήτων (72% των ασθενών).

Ανεξάρτητα όμως από τη χρήση ή όχι τοπικής αντιβιοτικής θεραπείας, το ποσοστό των παιδιών που επέστρεψαν για επανέλεγχο στους γιατρούς ήταν πολύ μικρό. Έφτασε στο μόλις 4% των περιστατικών, γεγονός που υποδηλώνει ότι η μη χορήγηση των φαρμάκων δεν αύξησε τον κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών, ούτε παρέτεινε τη λοίμωξη των ματιών.

Δεδομένου ότι τα αντιβιοτικά δεν βελτιώνουν τις εκβάσεις στην επιπεφυκίτιδα αλλά κρύβουν και κινδύνους, πρέπει να γίνουν προσπάθειες «για να μειωθεί η υπερθεραπεία της οξείας λοιμώδους επιπεφυκίτιδας», τονίζουν οι ερευνητές στο άρθρο τους.

Πόσο συχνή είναι

Η οξεία επιπεφυκίτιδα είναι πολύ συχνή, αναφέρει ο χειρουργός οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Σχεδόν ένας στους οκτώ ανηλίκους παθαίνει επιπεφυκίτιδα κάθε χρόνο. Επιπλέον, το 1% των επισκέψεων μικρών και μεγάλων σε γιατρούς πρωτοβάθμιας φροντίδας ετησίως οφείλονται σε αυτήν.

«Αν και η Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας (AAO) από χρόνια έχει ξεκαθαρίσει ότι η αποφυγή της τοπικής αντιβιοτικής αγωγής είναι ασφαλής και αποτελεσματική για τα περισσότερα περιστατικά, πολλοί γιατροί εξακολουθούν να την χορηγούν σε όλους τους ασθενείς τους», τονίζει.

Ποιες είναι οι πιθανές αιτίες

Η οξεία επιπεφυκίτιδα μπορεί να έχει μία από τρεις αιτίες. Τα αντιβιοτικά μπορεί να αποδώσουν ή όχι αναλόγως με την αιτία της. Οι τρεις πιθανές αιτίες είναι:

• Λοίμωξη από ιό
• Λοίμωξη από βακτήριο
• Αλλεργική αντίδραση

Και στις τρεις περιπτώσεις το κύριο σύμπτωμα είναι κοκκίνισμα των ματιών. Αναλόγως με την αιτία αναπτύσσονται πρόσθετα συμπτώματα, όπως:

• Δάκρυσμα των ματιών
• Κνησμός (φαγούρα)
• Αίσθημα καύσου (τσούξιμο)
• Αίσθηση ξένου σώματος στο μάτι
• Πυώδη εκκρίματα
• Πρήξιμο (οίδημα) των βλεφάρων
• Παροδικό θόλωμα της όρασης ή και πόνος

Στην πλειονότητα των περιπτώσεων η οξεία επιπεφυκίτιδα οφείλεται σε ιό, ενώ σε αρκετές άλλες σε αλλεργία, με αποτέλεσμα να μην χρειάζεται αντιβιοτική θεραπεία, κατά τον κ. Κανελλόπουλο. Συνολικά, λιγότερο από το 30% των κρουσμάτων οφείλεται σε βακτηριακή λοίμωξη.

Πόσο διαρκεί

Η ιογενής λοίμωξη συνήθως υποχωρεί μόνη της σε 7-14 ημέρες. Ανάλογο διάστημα χρειάζεται για να υποχωρήσει μόνη της και η βακτηριακή επιπεφυκίτιδα.

Η αλλεργική επιπεφυκίτιδα προκαλείται από την έκθεση σε αλλεργιογόνα, όπως η γύρη, τα εκκρίματα εντόμων και ζώων (π.χ. από τα ακάρεα της οικιακής σκόνης, τα κατοικίδια), τα καλλυντικά ή και οι φακοί επαφής. Υποχωρεί γρήγορα όταν σταματήσει η έκθεση στο αλλεργιογόνο. Μπορεί επίσης να βελτιωθεί με αντιαλλεργικά κολλύρια και αντισταμινικά χάπια, αλλά όχι με τα αντιβιοτικά.

Επειδή, λοιπόν, οι αιτίες της επιπεφυκίτιδας είναι πολλές, «απαιτείται προσεκτικός έλεγχος των ματιών με σχισμοειδή λυχνία για να εξακριβωθεί που οφείλεται», επισημαίνει ο καθηγητής.

Η σχισμοειδής λυχνία είναι το βασικό εργαλείο του οφθαλμιάτρου, ένα ισχυρό μικροσκόπιο με το οποίο ελέγχει τα μάτια. Όλοι οι ασθενείς ελέγχονται σε αυτήν (είναι η συσκευή που φέρει τη θέση για να ακουμπά το πιγούνι και την οριζόντια πλαστική λωρίδα στην οποία στηρίζεται το μέτωπο).

Προγενέστερη μελέτη, όμως, που δημοσιεύτηκε το 2017 στην ιατρική επιθεώρηση Ophthalmology είχε δείξει ότι οι περισσότεροι ασθενείς δεν απευθύνονται σε οφθαλμιάτρους για την επιπεφυκίτιδά τους. Απευθύνονται σε γιατρούς πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας.

Επιπλέον, σε πολλές περιπτώσεις (σε μία στις πέντε) η αντιβιοτική αγωγή που τους χορηγείται συνδυάζεται με κορτικοστεροειδή (κορτιζόνη). Αυτά όμως αντενδείκνυται στην ιογενή επιπεφυκίτιδα, σύμφωνα με τον καθηγητή.

Οι κίνδυνοι από την κατάχρηση

Η αλήθεια είναι ότι ένας κύκλος τοπικής αντιβιοτικής αγωγής δεν μοιάζει σοβαρός. Η αχρείαστη θεραπεία όμως μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη ανθεκτικών μικροβίων. «Η μικροβιακή αντοχή μπορεί να δυσκολέψει την αντιμετώπιση της βακτηριακής επιπεφυκίτιδας, εάν και όταν αυτή αναπτυχθεί», τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος.

Επιπλέον, τα αντιβιοτικά κολλύρια περιέχουν συντηρητικά τα οποία μπορεί να προκαλέσουν κερατοπάθεια. Η κερατοπάθεια είναι διαταραχή στον κερατοειδή χιτώνα των ματιών που εκδηλώνεται συχνότερα στους ενήλικες, αλλά μπορεί να παρατηρηθεί και σε παιδιά.

Πότε είναι απαραίτητα τα τοπικά αντιβιοτικά

Πότε είναι λοιπόν απολύτως απαραίτητη η τοπική αντιβιοτική θεραπεία για την οξεία επιπεφυκίτιδα; Όταν δεν βελτιώνεται μετά από 2-3 εβδομάδες, απαντά ο κ. Κανελλόπουλος. Το ίδιο και όταν ο ασθενής είναι μωρό, ειδικά αν έχει ηλικία κάτω του μηνός.

Είναι επίσης πιθανό να χρειαστεί τοπική αντιβιοτική θεραπεία σε ασθενείς με εξασθενημένο ανοσοποιητικό ή/και πολύ σοβαρά συμπτώματα.

Τι μπορείτε να κάνετε

Για να αντιμετωπίσετε την επιπεφυκίτιδα χωρίς τοπικά αντιβιοτικά κολλύρια ή αλοιφές, να χρησιμοποιείτε τεχνητά δάκρυα. Να καθαρίζετε επίσης τα βλέφαρά σας με βρεγμένο, καθαρό πανί και να εφαρμόζετε αρκετές φορές την ημέρα ψυχρές ή θερμές κομπρέσες.

Όλες αυτές οι θεραπείες πρέπει να εφαρμόζονται αφού πρώτα σαπουνίσετε καλά και απολυμάνετε τα χέρια σας.

Εάν φοράτε φακούς επαφής ή/και χρησιμοποιείτε καλλυντικά στην περιοχή των ματιών, πρέπει να διακόψετε τη χρήση τους έως ότου αναρρώσετε. Να αντικαταστήσετε επίσης τα καλλυντικά που είχατε πριν εκδηλώσετε την επιπεφυκίτιδα και να απολυμάνετε τους φακούς επαφής.

«Εάν τέλος έχετε ιογενή επιπεφυκίτιδα λόγω μόλυνσης με τον ιό του απλού έρπη, μπορεί να χρειασθείτε αντιϊική θεραπεία», καταλήγει ο κ. Κανελλόπουλος.