Έρπης ζωστήρας: Επιπλοκές και αντιμετώπιση – Πώς μεταδίδεται

Ο έρπης ζωστήρας είναι ένα επώδυνο εξάνθημα που αποτελείται από μικρές φυσαλίδες, οι οποίες συνήθως ξεφλουδίζουν σε 7 έως 10 ημέρες.

Συνήθως προκαλεί έντονο κνησμό (φαγούρα) και αναπτύσσεται στη μία πλευρά του προσώπου ή του σώματος.

Χρειάζονται όμως δύο έως τέσσερις εβδομάδες έως ότου εξαφανιστούν πλήρως.

«Πολλοί ενήλικες ασθενείς που επισκέπτονται παθολογικά ιατρεία έχουν απορίες σχετικά με την εμφάνιση έρπητα ζωστήρα και όλοι έχουν να διηγηθούν κάποια δυσάρεστη ιστορία που έχουν ακούσει σχετικά με την ασθένεια αυτή», αναφέρει η παθολόγος-λοιμωξιολόγος Λίλιαν Ατσάλη, αναπληρώτρια διευθύντρια της Γ΄ Παθολογικής Κλινικής του νοσοκομείου Metropolitan General.

Όπως εξηγεί, πολλές ημέρες πριν εκδηλωθεί το εξάνθημα οι ασθενείς αναφέρουν ότι νιώθουν πόνο, κνησμό ή μυρμήγκιασμα. Μπορεί επίσης να έχουν πυρετό.

Ο έρπης ζωστήρας προκαλείται από τον ιό της ανεμευλογιάς ζωστήρα (VZV). Είναι ο ίδιος ιός που προκαλεί ανεμευλογιά. Μετά την ανάρρωση από τη νόσο της παιδικής ηλικίας, ο ιός δεν «φεύγει» από το σώμα. Παραμένει σε αυτό (συγκεκριμένα, στα γάγγλια των νεύρων) σε λανθάνουσα κατάσταση (ανενεργός).

Χρόνια αργότερα ο ιός μπορεί να επανεργοποιηθεί, προκαλώντας έρπητα ζωστήρα. Μάλιστα το εξάνθημα αναπτύσσεται στη δερματική περιοχή που έχει αισθητηριακή νεύρωση από το νεύρο στο οποίο έχει ενεργοποιηθεί ο ιός.

Μετάδοση

Οι ασθενείς με έρπητα ζωστήρα μπορούν να μεταδώσουν τον ιό σε ανεμβολίαστα άτομα. Αυτό γίνεται:

• Με άμεση επαφή με το υγρό των φυσαλίδων
• Με αναπνοή αερολύματος από τις φυσαλίδες

Στον ανεμβολίαστο ασθενή που επιπλέον δεν έχει νοσήσει από ανεμευλογιά, θα προκληθεί η νόσος. Γι’ αυτό τον λόγο συνιστάται στους ασθενείς με έρπητα να έχουν πάντοτε καλυμμένο το φυσαλιδώδες εξάνθημα μέχρι την επούλωσή του, επισημαίνει η ειδικός.

Επιπλοκές

Ο έρπης ζωστήρας μπορεί να έχει ποικίλες επιπλοκές. Η συχνότερη είναι ένας βασανιστικός, επίμονος πόνος στη θέση κατανομής του εξανθήματος (μεθερπητική νευραλγία). Ο πόνος μπορεί να διαρκέσει για μήνες ή και χρόνια μετά την αποδρομή του έρπητα και οδηγεί τους ασθενείς στη λήψη πολλών φαρμάκων για να τον αντέξουν.

Ο ασθενής μπορεί ακόμα να παρουσιάσει απώλεια όρασης, εάν προσβληθεί ο οφθαλμικός κλάδος του τριδύμου νεύρου. Σε τέτοια περίπτωση, το δερματικό εξάνθημα θα αναπτυχθεί στο μέτωπο, γύρω από το μάτι.

Επιπλέον, στο πλαίσιο ιαιμίας (είσοδος του ιού στο αίμα) που μπορεί να συνυπάρχει κατά την επανενεργοποίηση του ιού, ενδέχεται να αναπτυχθούν:

• Πνευμονίτιδα
• Μηνιγγοεγκεφαλίτιδα
• Ηπατίτιδα (σπανιότερα)

Μπορεί επίσης να παρατηρηθούν βακτηριακές λοιμώξεις των εξανθημάτων – ελκών (πληγών) στο δέρμα.

Παράγοντες κινδύνου

Ο έρπης ζωστήρας εκδηλώνεται κυρίως σε άτομα με έκπτωση της άμυνας του οργανισμού. Η μεγάλη ηλικία και το γήρας αποτελούν την πρώτη και κύρια αιτία πτώσης της άμυνας του οργανισμού.

Ωστόσο το εξάνθημα αναπτύσσουν και νεότερα άτομα που βρίσκονται σε συνθήκες άγχους και στρες. Παράγοντας κινδύνου είναι επίσης κάθε νόσημα που συνοδεύεται από ανοσοκαταστολή. Ενδεικτικά αναφέρονται κακοήθη ή αυτοάνοσα νοσήματα, για τα οποία οι ασθενείς υποβάλλονται σε ανοσοτροποποιητικές θεραπείες.

Η ανοσοποίηση των παιδιών με το εμβόλιο της ανεμευλογιάς επίσης μπορεί να οδηγήσει σε επανενεργοποίηση του ιού, διότι πρόκειται για «ζωντανό» εμβόλιο.

Ωστόσο εκτιμάται ότι η εμφάνιση έρπητα ζωστήρα γίνεται σπανιότερα σε όσους έχουν ήδη νοσήσει από ανεμευλογιά και επιπλέον πρόκειται για αδρανοποιημένο ιό. Τα δεδομένα είναι ακόμα ελλιπή σχετικά με τις μεγάλες ηλικίες δεδομένου ότι το εμβόλιο της ανεμευλογιάς εφαρμόζεται μετά το 1995.

Απαραίτητη η άμεση θεραπεία

Τα καλά νέα είναι ότι ο έρπης ζωστήρ μπορεί να αντιμετωπιστεί, αλλά και να προληφθεί. Η αντιμετώπισή του γίνεται με αντιϊικά φάρμακα, που μειώνουν τη διάρκεια του εξανθήματος και τη συχνότητα εμφάνισης μεθερπητικής νευραλγίας.

Απαραίτητη προϋπόθεση γι’ αυτό, όμως, είναι να χορηγηθούν εγκαίρως. Γι’ αυτό τον λόγο «έχει νόημα να ενημερώνουμε το γιατρό μας άμεσα για την εμφάνιση του εξανθήματος, ακόμη κι αν ξέρουμε ότι πρόκειται για ζωστήρα και να μην υποτιμάμε τη σοβαρότητα της νόσου, έτσι ώστε να μπορούμε να έχουμε έγκαιρα πρόσβαση στην κατάλληλη αγωγή» τονίζει η κυρία Ατσάλη.

Η πρόληψη

Εκτός από τη θεραπεία υπάρχουν και δύο εμβόλια που προλαμβάνουν τον έρπητα ζωστήρα. Αυτά μπορούν να χορηγηθούν ακόμα και σε ασθενείς που ήδη έχουν νοσήσει από αυτόν, αρκεί να έχει περάσει η οξεία φάση, συμπληρώνει η ιατρός.

Όπως εξηγεί, το πρώτο εμβόλιο είναι «ζωντανό» από αδρανοποιημένο ιό (zostavax). Αφορά στο γενικό πληθυσμό των ανοσοεπαρκών ασθενών στην Ελλάδα, μετά την ηλικία των 50 ετών. Χορηγείται υποδορίως ή ενδομυϊκά σε μία (1) δόση.

Το δεύτερο είναι γενετικά ανασυνδυασμένο εμβόλιο (shingrix). Αποζημιώνεται μόνο για ασθενείς με συγκεκριμένες καταστάσεις ανοσοκαταστολής, οι οποίες είναι:

• Μεταμόσχευση μυελού
• Ασθενείς με συμπαγείς όγκους πριν ή κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας
• Ασθενείς με αιματολογικές κακοήθειες
• Χρονίως ανοσοκατεσταλμένοι λήπτες νεφρικού μοσχεύματος

Αυτό γίνεται διότι η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών εισηγείται την ένταξη του αδρανοποιημένου, ανασυνδυασμένου εμβολίου έναντι του έρπητα ζωστήρα (RZV) σε πρώτη φάση στα άτομα με ανοσοκαταστολή. Σε αυτή την περίπτωση «καλό είναι να ρωτάμε το θεράποντα ιατρό μας αν δικαιούμαστε το εμβόλιο σε περίπτωση που ανήκουμε σε κάποια από τις ευπαθείς ομάδες», συνιστά η κυρία Ατσάλη.

«Το καινούργιο εμβόλιο είναι ασφαλές και με αρίστη αποτελεσματικότητα που διαρκεί και πάρα πολλά χρόνια. Δίνεται σε δυο δόσεις με απόσταση δυο έως έξι μηνών. Όμως σε περίπτωση που ένας ασθενής πρέπει να αρχίσει κάποια ανοσοτροποποιητική θεραπεία, το διάστημα μπορεί να συμπτυχθεί στον ένα μήνα», τονίζει.

Και καταλήγει: «Τα νέα είναι ελπιδοφόρα για τη νόσο αυτή που προκαλεί φόβο και περιμένουμε σε επόμενη φάση τη γενίκευση εφαρμογής του καινούργιου εμβολίου στον πληθυσμό».