Ληγμένα φάρμακα: Tι μπορείτε να πάθετε αν τα καταναλώσετε

Η αναγραφή της ημερομηνίας λήξεως στα φάρμακα είναι υποχρεωτική από τις αρμόδιες ρυθμιστικές Αρχές. 

Όταν η ημερομηνία αυτή παρέλθει, «τα φάρμακα μπορεί να καταστούν αναποτελεσματικά ή ακόμα και επιβλαβή για την υγεία», αναφέρει γενικός ιατρός από το παράρτημα της Cleveland Clinic στο Λονδίνο.

Πρακτικά αυτό σημαίνει πως ένα φάρμακο μπορεί να αποδυναμωθεί και να μην αντιμετωπίζει πλέον αποτελεσματικά το πρόβλημα για το οποίο χορηγείται. Ή ενδέχεται να αναπτύξει επιβλαβή μικρόβια, επειδή έχουν διασπαστεί τα συντηρητικά που περιέχει. Ή πάλι μπορεί να συμβάλλει σε άλλα προβλήματα (όπως η ανάπτυξη ανθεκτικών μικροβίων), επειδή δεν είναι πλέον επαρκώς αποτελεσματικό.

«Η ημερομηνία λήξεως δεν αναγράφεται τυχαία, αλλά για την προστασία μας», τονίζει ο ειδικός. «Όταν παρέλθει αρκετός χρόνος, τα συστατικά σε όλα τα φάρμακα διασπώνται και χάνουν την ποιότητά τους. Επομένως σε γενικές γραμμές δεν πρέπει να λαμβάνουμε ληγμένα φάρμακα».

Σημαντικό είναι βέβαια και το πότε έληξε ένα φάρμακο. Άλλο είναι την περασμένη εβδομάδα και άλλο πριν από πολλούς μήνες. Όσο απομακρύνεστε από την ημερομηνία λήξεως, τόσο το χειρότερο, προσθέτει.

Χάπι έναντι υγρού

Υπάρχουν, όμως, και περιπτώσεις στις οποίες χρειαζόμαστε τώρα τα φάρμακά μας και δεν έχουμε πρόσβαση σε φαρμακείο. Τι μπορεί να πάθουμε αν πάρουμε ένα ληγμένο χάπι ή μία κουταλιά από το ληγμένο σιρόπι;

«Αν το ληγμένο φάρμακο είναι ένα απλό παυσίπονο χάπι, λογικά δεν θα συμβεί κάτι. Αν όμως είναι μια ληγμένη ινσουλίνη για τον διαβήτη ή νιτρογλυκερίνη για την στηθάγχη, τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά», απαντά ο ειδικός.

Αν δεν έχετε άλλη επιλογή και χρειάζεστε οπωσδήποτε φάρμακο για σοβαρή πάθηση, «επικοινωνήστε με τον γιατρό σας και εξηγήστε του την κατάσταση», συνιστά. «Εκείνος θα σας πει τι πρέπει να κάνετε. Πάντως, η ινσουλίνη και η νιτρογλυκερίνη είναι δύο φάρμακα που διασπώνται γρήγορα όταν περάσει η ημερομηνία λήξης τους. Επιπλέον, η λήψη λανθασμένης δόσης από αυτά τα φάρμακα μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες».

Ρόλο παίζει επίσης η μορφή που έχουν τα ληγμένα φάρμακα. Τα σκευάσματα σε μορφή υγρών τείνουν να αναπτύσσουν πιο εύκολα βακτήρια, απ’ ό,τι τα δισκία και οι ταμπλέτες. Τα κολλύρια για μάτια και αυτιά, καθώς και τα αντιβιοτικά σιρόπια είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα φαρμάκων που δεν είναι ασφαλή για χρήση μετά την ημερομηνία λήξεως.

«Τα υγρά μολύνονται εύκολα. Κάθε φάρμακο που βάζετε στο μάτι ή στο αυτί σας πρέπει να είναι αποστειρωμένο. Τα δε φάρμακα που καταπίνετε, όπως τα αντιόξινα σιρόπια και τα αντιβιοτικά σε υγρή μορφή, ενέχουν αυξημένο κίνδυνο γρήγορης φθοράς των συστατικών τους μετά την ημερομηνία λήξεως», εξηγεί ο ειδικός.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως τα στερεά ληγμένα φάρμακα είναι πάντοτε ασφαλή. Είναι, όμως, μικρότερος ο κίνδυνος να χαλάσουν αμέσως μόλις περάσει η ημερομηνία λήξεως.

Η αποθήκευση

Την φθορά των φαρμάκων μπορεί να επιταχύνουν οι συνθήκες φύλαξής τους. Οι περισσότεροι άνθρωποι φυλάνε τα φάρμακά τους στο μπάνιο – και αυτό είναι μεγάλο λάθος.

«Η ζέστη και υγρασία επηρεάζουν αρνητικά τη σταθερότητα των φαρμάκων», εξηγεί ο ειδικός. «Δεν είναι τυχαίο που τα περισσότερα φάρμακα αναγράφουν «να φυλάσσεται σε δροσερό και ξηρό μέρος»».

Το μέρος αυτό ΔΕΝ πρέπει να είναι το ψυγείο, εκτός κι αν το φάρμακο το αναγράφει ρητώς («να φυλάσσεται στο ψυγείο»). Ειδάλλως, βρείτε έναν χώρο που δεν εκτίθεται στον ήλιο, δεν έχει υδρατμούς και υγρασία, και έχει δροσιά.

Με απλά λόγια: ένα απλό παυσίπονο σε μορφή δισκίου που ήταν σε ένα δροσερό, ξηρό ντουλάπι στο υπνοδωμάτιό σας και έληξε εντός του περασμένου μήνα, πιθανώς μπορείτε να το πάρετε μία φορά. Ένα συνταγογραφούμενο φάρμακο που είχατε στην κουζίνα ή στο μπάνιο και έληξε πριν από 6 μήνες, πρέπει να το πετάξετε αμέσως.

Πότε είναι απαραίτητη η λήψη τους

Σε επιλεγμένες περιπτώσεις, όμως, το να πάρει κάποιος ληγμένα φάρμακα μπορεί να είναι προτιμότερο από το να μην πάρει τίποτε απολύτως, επισημαίνει ο ιατρός.

Αν, λ.χ., παρουσιάσετε σοβαρή αλλεργική αντίδραση και έχετε ληγμένη αδρεναλίνη (ή επινεφρίνη) στο σπίτι, προτιμότερο είναι να την πάρετε παρά να μην κάνετε απολύτως τίποτα, λέει.

Ταυτοχρόνως όμως πρέπει να ενημερώσετε τον γιατρό σας γι’ αυτό και να τρέξετε στο νοσοκομείο. Πάρτε μαζί σας και το ληγμένο φάρμακο για να το δείξετε στους γιατρούς.

Πώς να αποφύγετε αυτού του είδους τα διλήμματα

Ο καλύτερος τρόπος για να μην σπάτε το κεφάλι σας με τα ληγμένα φάρμακα είναι να μην τα έχετε στο σπίτι σας. Πώς θα το επιτύχετε; Ο ειδικός συνιστά τα εξής:

• Φροντίστε να μην αγοράζετε περισσότερα απ’ όσα χρειάζεστε
• Να ανανεώνετε συχνά τις ιατρικές συνταγές σας
• Να ελέγχετε τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο το φαρμακείο σας, για να πετάτε ό,τι έχει λήξει

Σε κάθε περίπτωση, να λαμβάνετε σοβαρά υπ’ όψιν τις ημερομηνίες λήξεως των φαρμάκων. Όπως δεν θα τρώγατε ένα ληγμένο γιαούρτι, έτσι να μην χρησιμοποιείτε τα ληγμένα φάρμακα. Και σε περίπτωση αμφιβολίας, πετάξτε τα αμέσως, καταλήγει.