Σωστή προπόνηση: Πότε σε κάνει να πεινάς λιγότερο;

Η ιδέα του σπριντ έχει διαισθητικό και εξελικτικό νόημα, αναφέρει ο καθηγητής Παθολογίας Τζ. Ζ. Λονγκ. «Αν τρέχετε να ξεφύγετε από ένα ρινόκερο ή κάποια άλλη απειλή, το αυτόνομο νευρικό σύστημα φωνάζει στον εγκέφαλο να διακόψει την πέψη και κάθε άλλη μη απαραίτητη διαδικασία». 

Σε μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 15 Ιουνίου στο Nature, μια διεθνής ομάδα επιστημόνων υποστηρίζει ότι η απάντηση βρίσκεται εν μέρει στις δράσεις ενός μόνο μορίου που παράγεται μετά την άσκηση και μειώνει την πείνα.

Το μόριο –που βρέθηκε στο αίμα ποντικιών, ανθρώπων και αλόγων κούρσας– εμφανίστηκε σε πολύ μεγαλύτερη ποσότητα έπειτα από επίπονες προπονήσεις από ό,τι ύστερα από ήπιες, γεγονός που υποδηλώνει ότι η σκληρή άσκηση θα μπορούσε να είναι το «κλειδί» για τον έλεγχο του πόσο τρώμε μετά.

Μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που αρχίζουν να γυμνάζονται χωρίς παράλληλα να διαχειρίζονται τη θερμιδική τους πρόσληψη συνήθως χάνουν λίγα ή και καθόλου κιλά με την πάροδο του χρόνου και ενδέχεται ακόμη και να πάρουν βάρος. Πολλοί παράγοντες παίζουν ρόλο σε αυτό το αποτέλεσμα, συμπεριλαμβανομένης της τρέχουσας φυσικής κατάστασης, της μάζας σώματος, της διατροφής, ακόμη και της ώρας.

Θέμα όρεξης

Η όρεξη έχει επίσης σημασία. Αν αισθάνεστε πεινασμένοι μετά την προπόνηση, εύκολα μπορεί να καταλήξετε να καταναλώνετε περισσότερες θερμίδες από όσες κάψατε. Αλλά το τι μας κάνει να νιώθουμε πεινασμένοι –ή όχι– μετά την άσκηση ήταν ένα μικρό μυστήριο.

Εδώ και δεκαετίες, οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι διάφορες ουσίες, όπως οι ορμόνες λεπτίνη και γκρελίνη, μεταβιβάζονται στον εγκέφαλο και μας ωθούν να έχουμε περισσότερη ή λιγότερη όρεξη για φαγητό.

Μελέτες δείχνουν ότι η άσκηση μεταβάλλει τα επίπεδα αυτών των ουσιών, αλλά το ίδιο ισχύει και για τη διατροφή και τις συνήθειες ύπνου.

Επιστήμονες από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, την Ιατρική Σχολή του Μπέιλορ, το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης και άλλα ιδρύματα χρησιμοποίησαν πρόσφατα ανεπτυγμένες τεχνικές για να αναζητήσουν μόρια που εμφανίζονται σε μεγαλύτερη ποσότητα στο αίμα μετά την άσκηση.

Ξεκίνησαν με ποντίκια, βάζοντάς τα σε μικροσκοπικούς διαδρόμους να τρέχουν με αυξανόμενες ταχύτητες μέχρι να εξαντληθούν. Πήραν αίμα πριν και μετά και συνέκριναν τα επίπεδα χιλιάδων μορίων στο αίμα των τρωκτικών.

Ένα μόριο ξεχώριζε και αυξανόταν περισσότερο. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι αυτό το μόριο –ένα μείγμα γαλακτικού οξέος και του αμινοξέος φαινυλαλανίνη– δημιουργήθηκε προφανώς ως απάντηση στα υψηλά επίπεδα γαλακτικού οξέος που απελευθερώνονται κατά τη διάρκεια της άσκησης και το ονόμασαν lac-phe.

Οι ερευνητές υπέθεσαν ότι το lac-phe μπορεί να έχει σχέση με την ισορροπία της ενέργειας μετά την άσκηση, καθώς τα κύτταρα –στο αίμα και αλλού– που το δημιουργούν σχετίζονται ευρέως με την πρόσληψη ενέργειας και με τη μάζα σώματος. Ισως, σκέφτηκαν, να επηρεάζει την όρεξη.

Για να το διαπιστώσουν, έδωσαν μια μορφή lac-phe σε παχύσαρκα ποντίκια, τα οποία συνήθως τρώνε με ευχαρίστηση. Η πρόσληψη τροφής μειώθηκε κατά περισσότερο από 30%. Προφανώς ήταν λιγότερο πεινασμένα με το επιπλέον lac-phe.

Ερευνα έδειξε ότι το σπριντ βοηθάει στην αποφυγή της κραιπάλης

Στη συνέχεια οι ερευνητές στράφηκαν ξανά στην άσκηση. Ανέθρεψαν ποντίκια που παρήγαγαν ελάχιστα ή καθόλου lac-phe και τα έβαλαν να τρέχουν σε διαδρόμους πέντε φορές την εβδομάδα για αρκετές εβδομάδες.

Επειτα από κάθε τρέξιμο, τα ζώα είχαν τη δυνατότητα να τρώνε όσες κροκέτες με πολλά λιπαρά ήθελαν. Κανονικά το τρέξιμο βοηθά τα ποντίκια να αποφύγουν την αύξηση του σωματικού βάρους, ακόμη και σε μια δίαιτα υψηλής θερμιδικής αξίας. Ομως τα ζώα που δεν μπορούσαν να παράγουν πολύ lac-phe πάχυναν, καθώς έτρωγαν περισσότερη κροκέτα και πήραν περίπου 25% περισσότερο βάρος.

Το lac-phe, όπως φαίνεται, ήταν το «κλειδί» για το πώς η έντονη άσκηση βοηθούσε τα ποντίκια να αποφύγουν την αύξηση του σωματικού βάρους. Χωρίς αυτό, η ίδια άσκηση οδηγούσε σε υπερκατανάλωση τροφής.

Πειράματα

Οι ερευνητές έλεγξαν για την ύπαρξη lac-phe και σε άλλα πλάσματα. Αρχικά το βρήκαν στο αίμα των αλόγων κούρσας, ενώ στη συνέχεια ζήτησαν από οκτώ υγιείς νεαρούς άνδρες να ασκηθούν τρεις φορές: μία φορά κάνοντας ποδήλατο σε χαλαρό ρυθμό για 90 λεπτά, μία άλλη σηκώνοντας βάρη και μία τρίτη με διάφορα σπριντ 30 δευτερολέπτων σε στατικό ποδήλατο.

Τα επίπεδα του lac-phe στο αίμα κορυφώθηκαν έπειτα από κάθε είδους άσκηση, αλλά ήταν υψηλότερα μετά τα σπριντ, και ακολουθούσε η προπόνηση με βάρη. Η παρατεταμένη, ήπια άσκηση παρήγε τα λιγότερα. Με άλλα λόγια, όσο πιο έντονη ήταν η άσκηση, τόσο περισσότερο lac-phe παραγόταν και, τουλάχιστον στα ποντίκια, τόσο περισσότερο φαινόταν να μειώνεται η όρεξή τους.

«Τα αποτελέσματα είναι συναρπαστικά και δίνουν μια νέα διάσταση στη θεωρία μας σχετικά με την άσκηση και τη ρύθμιση του σωματικού βάρους», δήλωσε ο Ρίτσαρντ Παλμιτέρ, καθηγητής Βιοχημείας στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον στο Σιάτλ και ειδικός στη νευροβιολογία της συμπεριφοράς.

Ανανέωση λίστας

«Γνωρίζαμε πάντα ότι ο σημερινός κατάλογος των μορίων που φαίνεται να ρυθμίζουν την όρεξη και την πρόσληψη τροφής, όπως η λεπτίνη, η γκρελίνη κ.λπ., ήταν ελλιπής και αυτό το νέο μόριο μεταβολίτης/σηματοδότης είναι μια δυνητικά σημαντική προσθήκη σε αυτόν τον κατάλογο», δήλωσε ο Μπάρι Μπράουν, εκτελεστικός διευθυντής του Εργαστηρίου Κλινικών Ερευνών Ανθρώπινης Απόδοσης στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Κολοράντο στο Fort Collins, ο οποίος μελετά την άσκηση και τον έλεγχο του βάρους. Δεν συμμετείχε στη νέα μελέτη.

Υποθέτοντας ότι η διαδικασία αυτή λειτουργεί το ίδιο στους ανθρώπους όπως και στα ποντίκια, η ανακάλυψη του lac-phe προσφέρει ένα χρήσιμο μάθημα. Αν θέλουμε να αποφύγουμε την κραιπάλη μετά μια προπόνηση, ίσως χρειαστεί να αυξήσουμε την ένταση, δήλωσε ο Τζόναθαν Ζ. Λονγκ, καθηγητής Παθολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ και κύριος υπεύθυνος για τη διεξαγωγή της νέας μελέτης.

Η μελέτη του δεν μας λέει, ωστόσο, πώς το lac-phe αλληλοεπιδρά με τα εγκεφαλικά μας κύτταρα για να επηρεάσει την όρεξη ή πόσο έντονη πρέπει να είναι η άσκηση για να αυξηθεί ο σχηματισμός lac-phe ή πόσο διαρκούν οι επιδράσεις του μορίου. Επίσης, οι άνθρωποι που συμμετείχαν ήταν υγιείς νεαροί άνδρες, άρα δεν γνωρίζουμε αν το lac-phe υπάρχει ή λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο σε όλους.