Βιταμίνη D: Ποιες καταστάσεις αυξάνουν τον κίνδυνο ανεπάρκειας

H βιταμίνη D ή “η βιταμίνη του ήλιου”, είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη, η σύνθεση της οποίας εξαρτάται από την έκθεση του δέρματος στην ηλιακή ακτινοβολία (90%), ενώ μικρό μέρος για την κάλυψη των ημερήσιων αναγκών προέρχεται από τις τροφές (10%).

Η βιταμίνη D είναι σημαντική για υγιή οστά, μαζί με άλλα θρεπτικά συστατικά όπως το ασβέστιο, το μαγνήσιο και η βιταμίνη Κ. Επιπλέον, υποστηρίζει την υγιή λειτουργία του ανοσοποιητικού, κάτι που είναι σημαντικό κατά τους χειμερινούς μήνες. Η διατήρηση των βέλτιστων επιπέδων βιταμίνης D μπορεί επίσης να συμβάλει σε μια συνολική αίσθηση ευεξίας.

Ωστόσο, στην πράξη, γνωρίζουμε ότι η λήψη αρκετής ποσότητας αυτής της βιταμίνης είναι πολύ πιο περίπλοκη από ό,τι φαίνεται. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, οι εποχές, οι συνθήκες (όπως ο κίνδυνος καρκίνου του δέρματος), ακόμη και η τοποθεσία σας παίζουν μεγάλο ρόλο στο πόση βιταμίνη D λαμβάνετε πραγματικά κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Λοιπόν, πώς μπορεί κάποιος να γνωρίζει εάν παίρνει αρκετή βιταμίνη D και πότε θα ήταν καλό να λάβει ένα συμπλήρωμα;

Παράγοντες που επηρεάζουν τα επίπεδα βιταμίνης D

Η βιταμίνη D είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη που προάγει την απορρόφηση του ασβεστίου στο έντερο και σας βοηθά να διατηρήσετε υγιή, δυνατά οστά. Η λήψη επαρκούς ποσότητας βιταμίνης D μπορεί επίσης να βοηθήσει στη μείωση της φλεγμονής στο σώμα.

Ωστόσο, εκτιμάται ότι το 22% των ανθρώπων έχουν μέτρια ανεπάρκεια βιταμίνης D, σύμφωνα με ένα άρθρο του 2022 στο Frontiers in Nutrition. Επιπλέον, περίπου το 41% ​​ έχουν ανεπάρκεια βιταμίνης D. Το δέρμα μας μπορεί να συνθέσει βιταμίνη D3 μέσω της έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία UVB, αλλά διάφοροι παράγοντες όπως η περιεκτικότητα σε μελανίνη του δέρματος, η ατμοσφαιρική ρύπανση, οι καιρικές διακυμάνσεις, η χρήση αντηλιακού και η γεωγραφική θέση, μεταξύ άλλων, μπορούν να επηρεάσουν την ποσότητα που παράγουμε.

Ένας άλλος τρόπος για να λάβετε βιταμίνη D είναι μέσω τροφών, όπως λιπαρά ψάρια, κρόκοι αυγών, μανιτάρια που εκτίθενται στην υπεριώδη ακτινοβολία, εμπλουτισμένα δημητριακά και γάλα. Επειδή αυτή η συγκεκριμένη λίστα τροφίμων είναι περιορισμένη, η λήψη αρκετής βιταμίνης D κατά τη διάρκεια της εβδομάδας μπορεί να είναι δύσκολη για πολλούς. Οι περισσότεροι δεν καταναλώνουν μεγάλη ποσότητα από αυτές τις τροφές, γεγονός που μπορεί να δυσκολέψει τη λήψη αρκετής βιταμίνης D μόνο από τα τρόφιμα.

8 καταστάσεις που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο ανεπάρκειας βιταμίνης D

Γήρανση
Καθώς μεγαλώνετε, υποβάλλεστε σε μια διαδικασία απώλειας οστικής πυκνότητας και μάζας. Πριν από την ηλικία των 25 ετών, η οστική πυκνότητα ενός ατόμου θα αυξηθεί και στη συνέχεια θα παραμένει αρκετά σταθερή μεταξύ των ηλικιών 25 και 50. Ωστόσο, μετά την ηλικία των 50 ετών, η μείωση της οστικής μάζα; θα συμβεί πιο γρήγορα, επομένως επαρκής ποσότητα βιταμίνης D και ασβεστίου για την ενίσχυση των οστών είναι ζωτικής σημασίας.

Χωρίς την κατάλληλη ποσότητα αυτών των θρεπτικών συστατικών, οι σκελετικές αλλαγές λόγω μειωμένης απορρόφησης ασβεστίου μπορεί να οδηγήσουν σε υψηλότερο κίνδυνο πτώσεων και τραυματισμών.

Όμως η παραγωγή και ο μεταβολισμός της βιταμίνης D αλλάζουν καθώς μεγαλώνετε και οι ηλικιωμένοι είναι λιγότερο πιθανό να εκτεθούν στον ήλιο που απαιτείται. Έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2022 στο Endocrine δείχνει ότι, σε αυτήν την περίπτωση, οι ηλικιωμένοι μπορεί να ωφεληθούν από τη χαμηλή δόση συμπληρωμάτων βιταμίνης D (περίπου 25 μικρογραμμάρια την ημέρα).

Οστεοπόρωση και οστεοπενία
Το σώμα σας διασπάται συνεχώς και αναδομεί νέα οστά καθώς μεγαλώνετε. Εάν όμως δεν μπορεί να συμβαδίσει με τη δημιουργία νέων οστών, τότε αυξάνεται ο κίνδυνος οστεοπόρωσης- μια κατάσταση όπου τα οστά σας είναι πολύ εύθραυστα και αδύναμα, αυξάνοντας τον κίνδυνο καταγμάτων. Αν και δεν είναι τόσο σοβαρή όσο η οστεοπόρωση, η οστεοπενία, η οποία είναι η απώλεια της οστικής πυκνότητας, κάνει τα οστά πιο αδύναμα.

Η βιταμίνη D είναι δημοφιλής για την υποστήριξη της υγείας των οστών μας και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία παθήσεων, όπως η οστεοπόρωση και η οστεοπενία. Διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ομοιοστατικής ισορροπίας σημαντικών δομικών μετάλλων, ασβεστίου και φωσφόρου.

Νευρολογικά νοσήματα
Μια ανασκόπηση του 2023 στο Biomedicine & Pharmacotherapy επισημαίνει πώς η βιταμίνη D λειτουργεί ως νευροστεροειδές στο σώμα, κάτι που είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη και τη λειτουργία του εγκεφάλου. Τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D έχουν συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο νευρολογικών παθήσεων όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ, η νόσος του Πάρκινσον, η επιληψία και η σκλήρυνση κατά πλάκας.

Διαταραχές δυσαπορρόφησης
Ορισμένες διαταραχές δυσαπορρόφησης, όπως η κυστική ίνωση, η κοιλιοκάκη, το σύνδρομο βραχέος εντέρου και η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε σοβαρή ανεπάρκεια βιταμίνης D. Αυτές οι συνθήκες καθιστούν δύσκολη την πέψη και την απορρόφηση ορισμένων θρεπτικών συστατικών. Εξαιτίας αυτού, τα άτομα με διαταραχές δυσαπορρόφησης μπορεί να χρειαστούν συμπληρώματα για να λάβουν επαρκή ποσότητα βιταμίνης D και να αποτρέψουν άλλες καταστάσεις που σχετίζονται με ανεπάρκεια.

Παθήσεις των νεφρών και του ήπατος
Οι παθήσεις των νεφρών και του ήπατος έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση των ενζύμων που απαιτούνται για τη μετατροπή της βιταμίνης D σε μια μορφή που μπορεί να χρησιμοποιήσει το σώμα.

Έρευνες έχουν συνδέσει τις χαμηλές συγκεντρώσεις βιταμίνης D στον ορό με πιθανώς αναπτυσσόμενη μη αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατος. Μια μετα-ανάλυση του 2021 που δημοσιεύτηκε στο Frontiers of Pharmacology κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η συμπλήρωση βιταμίνης D θα μπορούσε να θεωρηθεί αποτελεσματική στρατηγική για όσους διαχειρίζονται την αλκοολική λιπώδη νόσο.

Κατάθλιψη
Τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D έχουν συνδεθεί με αυξημένα συμπτώματα διαταραχών της διάθεσης, όπως η κατάθλιψη. Γι’ αυτό και η προσθήκη τροφών πλούσιων σε βιταμίνη D στη διατροφή κάποιου αλλά και ένα συμπλήρωμα μπορεί πολλές φορές να είναι σημαντικά για τις θεραπείας ψυχικής υγείας.

Εγκυμοσύνη
Οι εμβρυϊκές απαιτήσεις σε βιταμίνη D καθιστούν ζωτικής σημασίας για τις έγκυες γυναίκες να λαμβάνουν αρκετή από αυτή τη βιταμίνη. Επανειλημμένες κλινικές έρευνες έχουν δείξει πώς η πρόσληψη βιταμίνης D μπορεί να βελτιώσει την ανάπτυξη του εμβρύου αλλά και να επηρεάσει θετικά την υγεία της μητέρας. Η βιταμίνη D παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του εμβρύου, στην υγεία των οστών και στη λειτουργία του ανοσοποιητικού. Οι έγκυες γυναίκες έχουν συχνά αυξημένες απαιτήσεις για βιταμίνη D για να υποστηρίξουν το αναπτυσσόμενο έμβρυο και να διατηρήσουν τη δική τους υγεία.

Μια ανασκόπηση του 2020 στο Current Opinion in Obstetrics and Gynecology επισημαίνει ότι η λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης D μπορεί να είναι σημαντική κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Γιατί μπορεί να βελτιώσει την ανάπτυξη του εμβρύου, ενώ παράλληλα μειώνει τον κίνδυνο ορισμένων καταστάσεων, όπως η μικρή για την ηλικία κύησης, η προεκλαμψία, ο πρόωρος τοκετός και ο διαβήτης κύησης.

Ραχίτιδα
Αν και τα οστά χτίζονται πιο γρήγορα σε νεαρή ηλικία, εξακολουθεί να υπάρχει η πιθανότητα ασθένειας, γνωστή ως ραχίτιδα, εάν ένα παιδί εμφανίσει σοβαρή ανεπάρκεια βιταμίνης D, σύμφωνα με το NIH. Εάν το παιδί δεν απορροφά αρκετό ασβέστιο και φώσφορο μέσω της τροφής και έχει έλλειψη βιταμίνης D, μπορεί να προκαλέσει μαλακά και εξασθενημένα οστά. Μια διατροφή πλούσια σε βιταμίνη D και μια ρουτίνα συμπληρωμάτων μπορεί να είναι απαραίτητο μέρος της θεραπείας.

Οφέλη από τα συμπληρώματα βιταμίνης D
Ευτυχώς, η λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης D είναι δυνατή και εύκολα προσβάσιμη. Τα συμπληρώματα βιταμίνης D μπορούν να παρέχουν επαρκή ποσότητα D για την ημέρα ή την εβδομάδα. Επειδή όμως η βιταμίνη D είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη-βοηθάει τον οργανισμό να διατηρήσει το ασβέστιο και τον φώσφορο μέσω της απορρόφησης λίπους-δεν φεύγει από το σύστημά σας όταν ουρείτε σαν υδατοδιαλυτή βιταμίνη, πράγμα που σημαίνει ότι μπορείτε να πάρετε μεγαλύτερη ποσότητα βιταμίνης από αυτή που χρειάζεστε, γι αυτό καλό θα είναι να μιλήσετε με έναν γιατρό πριν πάρετε κάποιο συμπλήρωμα.