Γιατί δημιουργούνται οι όζοι θυρεοειδούς και ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου

Έως την ηλικία των εξήντα ετών το 50% του πληθυσμού εμφανίζει τουλάχιστον έναν όζο θυρεοειδούς.

Ωστόσο μόνο ένας στους δέκα ασθενείς, περίπου, παρουσιάζει κακοήθεια, σύμφωνα με την επίκουρη καθηγήτρια Ενδοκρινολογίας, στην Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ Λίνα Πάσχου.

Η κληρονομικότητα, η ανεπάρκεια ιωδίου, το ιστορικό ακτινοβόλησης της περιοχής του τραχήλου, αλλά όπως φάνηκε τελευταία και η υπερβαρότητα και η παχυσαρκία σχετίζονται με ανάπτυξη όζων και καρκίνου θυρεοειδούς, αναφέρει μεταξύ άλλων η κυρία Πάσχου, η οποία μιλά αναλυτικά για τα ύποπτα συμπτώματα, την παρακέντηση, το χειρουργείο και τις επιλογές ενός ασθενούς, είτε χειρουργηθεί είτε όχι.

Όσον αφορά την επίδραση του κορωνοϊού στη λειτουργία του θυρεοειδούς, η κυρία Πάσχου διευκρινίζει ότι «η νόσηση με κορωνοϊό έχει συσχετιστεί με προβλήματα του θυρεοειδούς, όχι τόσο όμως ανατομικά όπως είναι οι όζοι, αλλά κυρίως λειτουργικά, όπως είναι η εκδήλωση θυρεοειδίτιδας».

 Τι είναι ο όζος θυρεοειδούς; Για ποιο λόγο δημιουργείται;

Ο όρος αυτός χαρακτηρίζει οποιαδήποτε μορφολογική περιοχή που είναι ακτινολογικά διαφορετική από το υπόλοιπο φυσιολογικό παρέγχυμα του θυρεοειδούς αδένα. Από παθοφυσιολογικής άποψης, ο όζος του θυρεοειδούς αντιπροσωπεύει ανώμαλη ανάπτυξη θυρεοειδικών συνήθως κυττάρων που σχηματίζουν μια ξεχωριστή μάζα εντός του αδένα. Η αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα Hashimoto σχετίζεται με αυξημένη εμφάνιση όζων καθώς επίσης και η ανεπάρκεια ιωδίου. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι η συντριπτική πλειονότητα των όζων του θυρεοειδούς είναι καλοήθεις. Μόνο 7-15%, δηλαδή 1 στους 10 περίπου, των ασθενών με όζους θυρεοειδούς παρουσιάζουν κακοήθεια.

Πόσο συχνοί είναι οι όζοι;

Οι όζοι του θυρεοειδούς αποτελούν πολύ συχνή ενδοκρινολογική διαταραχή. Επιδημιολογικές μελέτες έχουν καταδείξει συχνότητα για ψηλαφητούς όζους περίπου 5%. Η συχνότητα τυχαίας απεικονιστικής ανεύρεσης όζου είναι όμως πολύ μεγαλύτερη. Υπολογίζεται ότι μέχρι την ηλικία των 60 ετών περίπου 50% του γενικού πληθυσμού θα εμφανίσει τουλάχιστον έναν όζο θυρεοειδούς.

 Ποιοι είναι οι επιβαρυντικοί παράγοντες;

Τέτοιοι παράγοντες είναι η κληρονομικότητα, η ανεπάρκεια ιωδίου και το ιστορικό ακτινοβόλησης της περιοχής του τραχήλου. Τελευταία, έχει δειχθεί ότι και η υπερβαρότητα ή παχυσαρκία σχετίζεται με ανάπτυξη όζων και καρκίνου θυρεοειδούς.

Πώς πρέπει να γίνεται η διερεύνηση των όζων θυρεοειδούς;

Κάθε φορά που ο ενδοκρινολόγος έχει απέναντί του έναν άνθρωπο με όζο (ή όζους) θυρεοειδούς πρέπει να διερευνήσει δύο βασικά κλινικά ερωτήματα: 1) την πιθανότητα υπερέκκρισης θυρεοειδικών ορμονών από τους όζους και 2) την πιθανότητα κακοήθειας του κάθε όζου ξεχωριστά. Το πιο σημαντικό “εργαλείο” για την αξιολόγηση του πρώτου ερωτήματος είναι η μέτρηση ορμονών στο αίμα. Το σημαντικότερο “εργαλείο” για την απάντηση του δεύτερου ερωτήματος είναι ο υπέρηχος θυρεοειδούς και ακολούθως η παρακέντηση με λεπτή βελόνη, ανάλογα με το αποτέλεσμα του υπερήχου.

Πώς γίνεται η παρακέντηση;

Η παρακέντηση πραγματοποιείται με αναρρόφηση κυτταρολογικού υλικού από τους όζους με λεπτή βελόνη και είναι καλύτερο να πραγματοποιείται υπό υπερηχογραφική καθοδήγηση. Η ένδειξη για παρακέντηση εξαρτάται από δύο παραμέτρους: α) τη μέγιστη διάσταση του όζου και β) την παρουσία ύποπτων υπερηχογραφικών χαρακτηριστικών για κακοήθεια. Αφορά δε κάθε έναν όζο ξεχωριστά. Με την παρακέντηση έχουμε τη δυνατότητα να αξιολογηθούν ακριβώς μικροσκοπικά τα κύτταρα του όζου.

Ποια χαρακτηριστικά είναι ανησυχητικά για κακοήθεια;

Έχουν αναφερθεί διάφορα χαρακτηριστικά ύποπτα για κακοήθεια στον υπέρηχο θυρεοειδούς, όπως οι μικροαποτιτανώσεις, τα ανώμαλα όρια και η έντονη κεντρική αγγείωση. Επίσης, μας ενδιαφέρει η συμπεριφορά ενός όζου. Αν δηλαδή αυξάνεται σε μέγεθος, αυτό μας προβληματίζει.

Πότε πρέπει να χειρουργηθεί ένα ασθενής;

Απόλυτη ένδειξη για θυρεοειδεκτομή αποτελεί αποτέλεσμα της παρακέντησης αποδεικτικό για κακοήθεια, ή ύποπτο για κακοήθεια. Σχετική ένδειξη για χειρουργείο μπορεί να υπάρξει σε άτυπα αποτελέσματα της παρακέντησης ή σε επαναλαμβανόμενα μη διαγνωστικά αποτελέσματα ή ακόμα και σε αποτέλεσμα για καλοήθεια, όταν ο όζος έχει μέγιστη διάσταση πάνω από 4 εκατοστά. Χειρουργική είναι κάποιες φορές και η αντιμετώπιση ασθενών με υπερθυρεοειδισμό λόγω τοξικού αδενώματος ή τοξικής οζώδους βρογχοκήλης.

Εάν κάποιος δεν έχει ένδειξη για χειρουργείο, πως πρέπει να παρακολουθείται;

Το πιο σημαντικό “εργαλείο” παρακολούθησης ενός ασθενούς με όζους θυρεοειδούς που δεν έχει ένδειξη για χειρουργείο είναι ο υπέρηχος. Η απεικονιστική αυτή εξέταση μας δίνει πληροφορίες σχετικά με το μέγεθος και τη συμπεριφορά ανάπτυξης του κάθε όζου.

Κάθε πότε πρέπει να γίνεται;

Ο υπέρηχος θυρεοειδούς θα πρέπει να επαναλαμβάνεται αναλόγως σε κάθε ασθενή από 6 μήνες έως και κάθε 2 έτη. Αν παρατηρηθεί αύξηση των διαστάσεων ή του όγκου του όζου, μπορεί να χρειαστεί και διενέργεια ή επανάληψη της παρακέντησης.

Κατά καιρούς έχει αναφερθεί ότι μπορεί ο κορονοϊός να πυροδοτεί θυρεοειδίτιδα. Ισχύει κάτι τέτοιο;

Φαίνεται ότι ισχύει. Η νόσηση με κορονοϊό έχει συσχετιστεί με προβλήματα του θυρεοειδούς, όχι τόσο όμως ανατομικά, όπως είναι οι όζοι, αλλά κυρίως λειτουργικά, όπως είναι η εκδήλωση θυρεοειδίτιδας. Μελέτες έχουν δείξει ότι τόσο η νόσηση από COVID-19 όσο και ο εμβολιασμός έναντι COVID-19 είναι πιθανό να επηρεάσει τη θυρεοειδική λειτουργία.