Η εμμηνόπαυση συνδέεται με την άνοια;

Τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, μπορούν να αντιμετωπιστούν δια της χορήγησης θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης είναι οι εξάψεις και η κολπική ξηρότητα.

Εντούτοις, έχει διατυπωθεί η άποψη, πως δια της θεραπείας αυτής ενδέχεται να επιτυγχάνεται και μείωση της έντασης των διαταραχών στη διάθεση (π.χ. αγχώδεις διαταραχές, απότομες διακυμάνσεις της διάθεσης, κατάθλιψη), από τις οποίες συχνά γυναίκες υποφέρουν μετά την εμμηνόπαυση, αλλά και των προβλημάτων του ύπνου, που συχνά αναφέρονται τότε και ενίοτε συνδέονται με κάποια διαταραχή της διάθεσης. Επίσης, ως «παράπλευρο όφελος» του συγκεκριμένου είδους θεραπείας έχει αναφερθεί και η πρόληψη της οστεοπόρωσης.

Η χορήγηση θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης σε εμμηνοπαυσιακές γυναίκες με στόχο την βελτίωση της ερωτικής διάθεσης, είναι υπό μελέτη, αλλά τα σχετικά αποτελέσματα είναι μάλλον αντιφατικά.

Τι είναι άνοια;

Η ενδελεχής ανάλυση της άνοιας κείται πέραν του σκοπού του παρόντος πονήματος. Εντούτοις, σε γενικές γραμμές, σύμφωνα με τη σχετική ιστοσελίδα του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των Η.Π.Α. (Centers for Disease Control and Prevention/ CDC), όπως αυτή αναγνώστηκε στις 11/1/2024, με τον όρο άνοια δεν αναφερόμαστε σε κάποιο συγκεκριμένο νόσημα, αλλά εν γένει στην εκδήλωση διαταραχών μνήμης και έκπτωσης των γνωσιακών ικανοτήτων του ατόμου, σε βαθμό, που να επηρεάζεται η ικανότητα λήψης αποφάσεων και ανταπόκρισης στις ανάγκες της καθημερινότητας. Η νόσος του Alzheimer είναι το συνηθέστερο είδος άνοιας και καλύπτει το 60% με 80% του συνόλου των περιπτώσεων. Η άνοια κατά κανόνα αφορά άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και δεν αποτελεί μέρος της κανονικής διαδικασίας της γήρανσης.

Πόσο συχνή είναι η άνοια στην Ελλάδα;

Σε μελέτη του 2018 , στην οποία συμμετείχαν 1792 άτομα με ηλικία ανώτερη των 65 ετών, κατεγράφη ποσοστό άνοιας 5% με των 75,3% των περιπτώσεων να αφορά τη νόσο του Alzheimer. Οι πιθανότητες εκδήλωσης άνοιας αυξάνονταν κατά 15.8% για κάθε έτος ζωής, ενώ μειώνονταν κατά 9,4% για κάθε επιπλέον έτος εκπαίδευσης. Οι συντάκτες της συγκεκριμένης μελέτης δεν παρατήρησαν διαφορές, σε ό,τι αφορά τις πιθανότητες εκδήλωσης άνοιας μεταξύ των δύο φύλων. Τα στοιχεία αυτά είναι σύμφωνα με αντίστοιχα, που προκύπτουν από μελέτες στη Νότια Ευρώπη, ενώ η Ελλάδα κατατάσσεται μεταξύ των χωρών με τα χαμηλότερα ποσοστά άνοιας σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η χρήση θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης αυξάνει τις πιθανότητες εκδήλωσης άνοιας;

Στοιχεία από παλαιότερες μελέτες συνηγορούσαν υπέρ της χορήγησης θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης στα πλαίσια και της μείωσης των πιθανοτήτων εκδήλωσης άνοιας. Δύο όμως μελέτες μία του 2003 και μία του 2004 κατέληξαν στο συμπέρασμα, πως η λήψη τέτοιου είδους θεραπείας δεν έχει προστατευτική δράση έναντι της εκδήλωσης ανοίας, ενώ αντίθετα σχετίζεται με αύξηση των πιθανοτήτων εκδήλωσης της κλινικής αυτής οντότητας, τουλάχιστον όσον αφορά γυναίκες με ηλικία μεγαλύτερη των 65 ετών.

Ερχόμαστε όμως σε νεώτερη μελέτη από τη Δανία, η οποία δημοσιεύθηκε το 2023 (Shumaker και συνεργάτες). Οι συντάκτες της μελέτης αυτής παρακολούθησαν το ιστορικό περισσοτέρων από 60.000 γυναικών μεταξύ των ετών 2000 και 2018, οι οποίες είχαν ηλικία μεταξύ των 50 και των 60 ετών. Εκ των γυναικών αυτών 5.589 γυναίκες εκδήλωσαν άνοια, ενώ 55.890 όχι. Οι γυναίκες, που ελάμβαναν ορμονική θεραπεία υποκατάστασης είχαν 24% περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν άνοια κάποια στιγμή στη ζωή τους. Επιπροσθέτως, οι πιθανότητες εκδήλωσης τέτοιου είδους διαταραχής αυξάνονταν, όσο αυξανόταν και το διάστημα λήψης της συγκεκριμένης θεραπείας. Συγκεκριμένα, ο κίνδυνος εκδήλωσης άνοιας αυξανόταν κατά 21% μετά από ένα χρόνο λήψης της θεραπείας, ενώ η συγκεκριμένη αύξηση έφθανε το 74% μετά από 12 χρόνια λήψης. Επίσης η αύξηση των πιθανοτήτων εκδήλωσης άνοιας ήταν μεγαλύτερη, όσο νωρίτερα ξεκινούσε η θεραπεία. Έτσι αν η έναρξη της θεραπείας τοποθετείτο μεταξύ των 45 και των 50 ετών, η αύξηση αυτή ήταν 26%, ενώ αν η έναρξη τοποθετείτο μεταξύ των 51 και των 60 ετών, το αντίστοιχο ποσοστό έφθανε το 21%.

Οι συντάκτες έτερης μελέτης του 2023 από την Κορέα αυτήν την φορά, στην οποία ελήφθησαν υπόψη τα στοιχεία από το ιστορικό 1.399.256 γυναικών εκ των οποίων οι 387.477 ελάμβαναν θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης κατέληξαν στο συμπέρασμα, ότι η λήψη της θεραπείας αυτής συνδέεται με αύξηση των πιθανοτήτων εκδήλωσης μόνον των μορφών άνοιας, που δεν σχετίζονται με τη νόσο του Alzheimer.

Δηλαδή είναι σίγουρο, πως η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης προκαλεί άνοια;

Οι συντάκτες της ανωτέρω αναφερθείσας μελέτης του 2023 (Shumaker και συνεργάτες) συνιστούν περαιτέρω έρευνα, προκειμένου να ελεγχθεί το ενδεχόμενο συσχέτισης μεταξύ της λήψης θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης και κινδύνου εκδήλωσης άνοιας.

Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθούμε και σε μελέτη του 2013, στην οποία συμμετείχαν 1,326 γυναίκες με ηλικίες, που κυμαίνονταν μεταξύ των 50 και των 55 ετών και είχαν ήδη μπει στην εμμηνόπαυση, οι συγγραφείς της οποίας δεν διαπίστωσαν καμία επιβάρυνση του κινδύνου εκδήλωσης άνοιας ένεκα της χορήγησης θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης.

Χρήσιμο θα ήταν εξάλλου να ανατρέξει κανείς και στο εμπεριστατωμένο σχόλιο επί της προαναφερθείσας μελέτης του 2023 (Shumaker και συνεργάτες), το οποίο δημοσιεύθηκε και αυτό το 2023, του οποίου οι συντάκτες επιχειρηματολογούν κατά του ενδεχομένου να υφίσταται συσχέτιση της λήψης θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης και εκδήλωσης άνοιας.