Ιατρική: Αλγόριθμος θα μπορεί να προβλέπει ασθένειες

Το αύριο της Ιατρικής είναι ίσως το πιο φαντασμαγορικό από κάθε άλλο πεδίο «μελλοντολογίας». Είναι αυτό που εξάπτει περισσότερο όχι μόνο τη φαντασία, αλλά και την ελπίδα.

Άλλωστε πολύ σοβαρά νοσήματα, όπως το Αλτσχάιμερ ή οι βαριές καρδιοπάθειες, θα αντιμετωπίζονται στο μέλλον με τεχνητούς νευρώνες που θα ενσωματώνονται σε μικροτσίπ απειροελάχιστου μεγέθους.

Με αυτή τη μέθοδο οι χειρουργοί θα είναι σε θέση να τοποθετούν «παρακαμπτήριες» διόδους σε συγκεκριμένα προβληματικά τμήματα του εγκεφάλου, αποκαθιστώντας την ομαλότητα στη λειτουργία του όλου οργάνου.

Εξίσου συναρπαστική φαντάζει η αντικατάσταση οστών με τεχνητά, τα οποία παράγονται σε τρισδιάστατο εκτυπωτή και, κυρίως, σμιλεύονται σε φωσφορικό ασβέστιο.

Το υλικό αυτό αφομοιώνεται από τον ανθρώπινο οργανισμό και εμφανίζει ιδιότητες σχεδόν όμοιες με αυτές του φυσικού οστού. Μέσω 3D εκτύπωσης είναι δυνατό να δημιουργηθούν επίσης τεχνητά ομοιώματα νεοπλασματικών όγκων, κάτι που επιτρέπει στους γιατρούς να δοκιμάσουν εναλλακτικές θεραπείες, επεμβάσεις κ.λπ., περιορίζοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τις πιθανότητες αστοχιών στη θεραπεία του ασθενούς καθαυτού.

Τα ιατρικά λάθη ~ Η τεχνολογική πρόοδος, ακολουθώντας τον οραματισμό επιστημόνων και ερευνητών, καλπάζει παράγοντας ιδέες και εφευρέσεις, οι οποίες καθιστούν όλο και πιο δυσδιάκριτο το όριο ανάμεσα στο ρεαλιστικά εφικτό και την επιστημονική φαντασία.

Ωστόσο, το αύριο στην τεχνολογία της υγειονομικής περίθαλψης ίσως να ανατέλλει μέσα από τα ιατρικά λάθη. Κι αυτό δεν είναι μια παραδοξολογία, αλλά μια πρόβλεψη βασισμένη σε πραγματικά δεδομένα:

ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι η οικονομική ζημία που προξενεί η χορήγηση εσφαλμένης φαρμακευτικής αγωγής είναι της τάξης των 41,4 δισ. ευρώ ετησίως – μη συμπεριλαμβανομένων των απωλειών σε αμοιβές, παραγωγικότητα κ.λπ.

Επίσης, ειδικά σε ό,τι αφορά την Ευρωπαϊκή Ενωση, οι απώλειες ζωής εξαιτίας λαθών στα φάρμακα που συνταγογραφούν οι γιατροί και λαμβάνουν οι ασθενείς κάθε χρόνο κυμαίνονται από 60.000 έως 131.000 θανάτους.

Στις ΗΠΑ, αντιστοίχως, υπολογίζεται ότι το 5% των ανθρώπων που επισκέπτονται γιατρό για κάποιο ζήτημα υγείας φεύγει με εσφαλμένη διάγνωση της πάθησής του.

Πρακτικά, 12 εκατομμύρια πάσχοντες από κάποιου είδους νόσημα περιθάλπονται για κάποιο άλλο. Το αποτέλεσμα είναι ότι, σύμφωνα με την τελευταία διαθέσιμη μελέτη του αμερικανικού πανεπιστημίου Johns Hopkins, ειδικά εστιασμένη στο συγκεκριμένο φαινόμενο, έως το 2016 στις ΗΠΑ 250.000 θάνατοι ανά έτος οφείλονταν σε ιατρικό λάθος.

Αυτό σημαίνει ότι η εσφαλμένη διάγνωση και η συνακόλουθη αγωγή αναδεικνύεται στην τρίτη πιο συνηθισμένη αιτία θανάτου για τους Αμερικανούς, μετά τις καρδιοπάθειες και τον καρκίνο.

Συνεπώς, τα δεδομένα σχετικά με την ανεπαρκή, πλημμελή άσκηση του λειτουργήματός τους από τους γιατρούς σοκάρουν και προκαλούν έντονο προβληματισμό, πρωτίστως στην ιατρική κοινότητα. Είναι σαφές ότι κάτι πρέπει να αλλάξει στον τρόπο παροχής των ιατρικών υπηρεσιών στο κοινό, κάτι δραστικό πρέπει να γίνει ώστε να ελαχιστοποιηθούν τα επικίνδυνα ή και μοιραία ιατρικά λάθη.

Τη λύση σε αυτό το κρίσιμης σοβαρότητας ζήτημα φέρνει η ψηφιακή τεχνολογία – και δη στο άμεσο μέλλον. Τουλάχιστον αυτό πιστεύει ο καθηγητής Ιατρικής Ραν Μπαλισέρ, διευθύνων σύμβουλος καινοτομίας και συνιδρυτής του ερευνητικού Ινστιτούτου Clalit, στο Ισραήλ, ο οποίος δηλώνει πεπεισμένος ότι «το 30% της ιατρικής μέριμνας σήμερα πηγαίνει χαμένο, καθώς δεν θεραπεύει πλήρως τους ασθενείς.

Επιπλέον, ένα ποσοστό της τάξης του 45% από τις απαραίτητες ιατρικές παρεμβάσεις δεν πραγματοποιείται ποτέ λόγω του υπερβολικού φόρτου εργασίας των γιατρών. Στο μέλλον, όμως, θα υπάρξει μια δομική ανατροπή.

Δεν θα πηγαίνει ο εκάστοτε πάσχων στον γιατρό. Αντιθέτως, ο γιατρός θα καλεί τον ασθενή, προτού καν εκδηλωθεί το σύμπτωμα, ιδιαίτερα σε νόσους επικίνδυνες για τη ζωή. Με άλλα λόγια, οι γιατροί θα είναι σε θέση να προλαβαίνουν παθήσεις, αντί να πασχίζουν να τις αντιμετωπίσουν αφού εκδηλωθούν».

«Προβλέπεται ανακοπή» Επί της ουσίας, ο δρ Μπαλισέρ ισχυρίζεται ότι οι γιατροί θα προλέγουν το μέλλον, κάτι που αποτελεί διαρκή πόθο και φαντασίωση της επιστήμης, σχεδόν από καταβολής της. Χρησιμοποιώντας εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης και διαχείρισης δεδομένων μεγάλου όγκου (Big Data), με βάση το ατομικό ιστορικό ενός απέραντου αριθμού ασθενών, οι γιατροί θα είναι σε θέση να επεμβαίνουν προτού συμβεί ένα σοβαρό επεισόδιο, όπως το εγκεφαλικό ή η ανακοπή καρδιάς.

Ο δρ Μπαλισέρ αναφέρει ένα υποθετικό παράδειγμα για το πώς θα ασκείται η ιατρική σε μερικά χρόνια από σήμερα: «Πώς θα σας φαινόταν εάν, αντί να πηγαίνετε εσείς στον γιατρό, θα ήταν εκείνος που θα σας ειδοποιούσε, λέγοντας, φέρ’ ειπείν, “τα στοιχεία μού δείχνουν ότι την επόμενη εβδομάδα θα πάθετε ανακοπή. Θα πρέπει να έρθετε σήμερα στο νοσοκομείο, ως το βράδυ, προκειμένου να το αποτρέψουμε”».

Μεταξύ των επιστημόνων που προετοιμάζουν την επόμενη μέρα των υπηρεσιών υγείας θεωρείται κάτι σαν κοινός τόπος ότι η ενσωμάτωση ψηφιακών εργαλείων τελευταίας τεχνολογίας στην καθημερινή άσκηση της Ιατρικής θα περιορίσει τα ιατρικά σφάλματα – και μάλιστα σε κάθε στάδιο της περίθαλψης, ακόμη και πριν από την αρχική, ακριβή διάγνωση.

Το προαναφερθέν Ινστιτούτο Clalit καλύπτει το 60% των πολιτών του Ισραήλ ως ο μεγαλύτερος ασφαλιστικός φορέας της χώρας και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα μιας νέας προσέγγισης στην Υγεία, η οποία θα δίνει τη μεγαλύτερη δυνατή έμφαση στην πρόληψη. Το Clalit συσσωρεύει στοιχεία σε ψηφιακή μορφή, εμπλουτίζοντας διαρκώς μια τεράστια βάση δεδομένων από δημόσια νοσοκομεία, εξειδικευμένες κλινικές, ιδιωτικά ιατρεία, από το σύστημα συνταγογράφησης φαρμάκων, μικροβιολογικά εργαστήρια, διαγνωστικά κέντρα κ.ο.κ.

Ταυτόχρονα, το σύστημα της Clalit επεξεργάζεται κοινωνικά και δημογραφικά δεδομένα, τα οποία συσχετίζει με τα υπόλοιπα. «Κατ’ αυτό τον τρόπο», εξηγεί ο δρ Ραν Μπαλισέρ, «εγώ μπορώ να κοιτάζω μία δεκαετία πίσω, για να προβλέψω τι θα γίνει σε πέντε χρόνια από σήμερα».

Κριτήρια πρόληψης 

Ωστόσο, ήδη εφαρμόζεται από το Clalit η μέθοδος της αξιολόγησης των αναγκών με ατυπικά κριτήρια και έμφαση στην ουσία. Για παράδειγμα, αντί να καλεί τους ασφαλισμένους να εμβολιαστούν για τη γρίπη βάσει ηλικίας και αλφαβητικής σειράς, προέταξε το κριτήριο της ευαλωτότητας στην επιδημία.

Το ίδιο έκανε και με τον διαβήτη, αναπτύσσοντας ένα εντελώς καινούριο αλγοριθμικό εργαλείο ελέγχου του προδιαβήτη.Συνδυάζοντας όλα τα προηγούμενα, κάθε γιατρός που είναι συνδεδεμένος με το δίκτυο του Clalit έχει στη διάθεσή του στοιχεία από 70 διαφορετικούς τομείς για κάθε ασθενή, πολύ περισσότερα απ’ ό,τι μπορεί να διαχειριστεί ο ανθρώπινος νους, χωρίς την παρέμβαση υπολογιστή.

Παρ’ όλα αυτά, σε μια εποχή όπου η Ιατρική θα έχει ενσωματώσει ευρέως λύσεις και αυτοματισμούς Τεχνητής Νοημοσύνης, Μηχανικής Εκμάθησης κ.λπ., ο γιατρός θα πληροφορείται κατά προτεραιότητα, με ένα είδος συναγερμού, τι χρειάζεται επειγόντως ο ασθενής που καλείται να φροντίσει.

Και αυτό θα αλλάξει εκ βάθρων την αντίληψη της Ιατρικής εν όλω, καθώς θα επιτευχθεί -όλως παραδόξως- η επιστροφή στα αλχημιστικά ιδεώδη. Τότε που η θεραπεία ήταν απλώς ένα μικρό κομμάτι της Ιατρικής, ενώ το μείζον παρέμενε η αποκωδικοποίηση των μυστικών της ίδιας της ζωής και της κατά βούληση παράτασής της.