Κρίση πανικού και κρίση άγχους: Οι κλινικές διαφορές ανάμεσά τους

Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας χρησιμοποιούν την κρίση πανικού και την κρίση άγχους για συγκεκριμένα κάθε φορά συμπτώματα και διαταραχές, διότι έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά.

Η κρίση πανικού χαρακτηρίζεται από ένα απότομο κύμα έντονου φόβου ή δυσφορίας που συνοδεύεται από άλλα σωματικά και ψυχικά συμπτώματα. Οι κρίσεις πανικού είναι επεισοδιακές και συνήθως κορυφώνονται μέσα σε λίγα λεπτά ή ώρες.

Η κρίση άγχους, από την άλλη πλευρά, είναι μέρος των συναισθηματικών και προστατευτικών αντιδράσεων που ενσωματώνονται στο ανθρώπινο σώμα. Γίνεται πρόβλημα όταν είναι μακροχρόνια, υπερβολική και ενοχλητική στην καθημερινή ζωή: τότε ονομάζεται αγχώδης διαταραχή.

Κλινικές διαφορές ανάμεσα σε κρίση πανικού και κρίση άγχους

Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας βασίζουν μια διάγνωση σε κάποια βασικά κριτήρια. Αν και το άγχος και οι κρίσεις πανικού μπορεί να αισθάνονται παρόμοια, οι διαφορές αυτές βοηθούν στον εντοπισμό και τη διάκρισή τους.

Οι διαφορές μεταξύ πανικού και άγχους περιγράφονται καλύτερα ως προς την ένταση των συμπτωμάτων και το χρονικό διάστημα που εμφανίζονται τα κύρια συμπτώματα. Οι κρίσεις πανικού συνήθως κορυφώνονται σε περίπου 10 λεπτά ενώ το άγχος μπορεί να διαρκέσει για μήνες.

Κρίση πανικού

• Αιφνίδια κατάσταση
• Διαρκεί για λεπτά
• Τρέμουλο
• Πόνος στο στήθος
• Εξάψεις
• Αίσθηση αποστασιοποίησης

Κρίση άγχους

• Αυξάνεται σταδιακά
• Μπορεί να διαρκέσει για μήνες
• Ανησυχία
• Κούραση
• Μυϊκή ένταση
• Ευερεθιστότητα

Οι κρίσεις πανικού συνδέονται κυρίως με μια κατάσταση γνωστή ως διαταραχή πανικού, αν και μπορεί να εμφανιστούν με άλλες ψυχιατρικές διαταραχές. Είναι επίσης πιθανό να πάθετε κρίση πανικού εάν δεν έχετε διαταραχή.

Διαφέρουν από το άγχος στο ότι συνοδεύονται από συμπτώματα όπως:

• Αίσθηση αποστασιοποίησης/αποκοπής από τον κόσμο
• Απόσπαση από τον εαυτό (αποπροσωποποίηση)
• Φόβος θανάτου ή απώλειας του ελέγχου της ζωής

Ο όρος “κρίση άγχους” δεν έχει συγκεκριμένο ορισμό. Αντίθετα, το άγχος χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα βασικό χαρακτηριστικό πολλών ασθενειών (ιδεοψυχαναγκαστικών, τραυματικών και άλλων διαταραχών).

Το άγχος ξεχωρίζει από την κρίση πανικού στο ότι περιλαμβάνει συμπτώματα όπως φόβο και ανησυχία, αλλά χωρίς τον ακραίο φόβο και την αίσθηση αποστασιοποίησης που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού.

Μερικές από τις πιο κοινές διαταραχές κάτω από την ομπρέλα αυτών των τριών είναι:

• Διαταραχή πανικού
• Αγοροφοβία χωρίς ιστορικό διαταραχής πανικού
• Συγκεκριμένη φοβία
• Κοινωνική αγχώδης διαταραχή
• Διαταραχή άγχους αποχωρισμού
• Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
• Διαταραχή μετατραυματικού στρες
• Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή

Κρίση πανικού

Η κρίση πανικού είναι ένα έντονο και ξαφνικό αίσθημα φόβου, τρόμου ή δυσφορίας που συνοδεύεται από πολλά άλλα ψυχικά και σωματικά συμπτώματα. Τα συμπτώματα των κρίσεων πανικού είναι συχνά τόσο ακραία που προκαλούν σοβαρή διαταραχή. Μια κρίση πανικού χαρακτηρίζεται από τέσσερα ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα.

Ψυχικά Συμπτώματα

• Αίσθημα αποκοπής από την πραγματικότητα
• Αίσθημα απομάκρυνσης από τον εαυτό (αποπροσωποποίηση)
• Φόβος απώλειας του ελέγχου ή ότι θα τρελαθείς
• Φόβος θανάτου

Σωματικά συμπτώματα

• Πόνος στο στήθος
• Κρυάδες
• Υπερβολική εφίδρωση
• Αίσθημα πνιγμού
• Αίσθημα ζάλης, αστάθειας, ή λιποθυμίας
• Αίσθημα παλμών, ή επιταχυνόμενος καρδιακός ρυθμός
• Εξάψεις
• Ναυτία ή κοιλιακή δυσφορία
• Μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα
• Τρέμουλο
• Αίσθηση δύσπνοιας, δυσκολία στην αναπνοή

Οι κρίσεις πανικού συμβαίνουν συνήθως ξαφνικά χωρίς προφανή, άμεσο έναυσμα. Σε κάποιες περιπτώσεις όμως είναι “αναμενόμενες” επειδή ο φόβος προκαλείται από γνωστό στρεσογόνο παράγοντα, όπως μια φοβία.

Τα συμπτώματα της κρίσης πανικού κορυφώνονται μέσα σε 10 λεπτά και μετά υποχωρούν. Ωστόσο, ορισμένες επιθέσεις μπορεί να διαρκέσουν περισσότερο ή μπορεί να συμβούν διαδοχικά. Αυτό καθιστά δύσκολο τον προσδιορισμό του πότε τελειώνει μια κρίση και πότε ξεκινά μια άλλη. Μετά από μια κρίση, δεν είναι ασυνήθιστο να αισθάνεστε πιεσμένοι, ανήσυχοι, ή ευερέθιστοι για το υπόλοιπο της ημέρας.

Άγχος

Αντίθετα, το άγχος γενικά εντείνεται μέσα σε μια μακρά χρονική περίοδο και συσχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με την υπερβολική ανησυχία για κάποιον πιθανό κίνδυνο (είτε πραγματικό είτε αντιληπτό). Εάν η προσμονή για κάτι συσσωρευτεί και το υψηλό επίπεδο άγχους φτάσει σε υπερβολικό επίπεδο, μπορεί να μοιάζει σαν “κρίση”. Τα συμπτώματα του άγχους μπορεί να περιλαμβάνουν τα ακόλουθα.

Ψυχικά Συμπτώματα

• Δυσκολία συγκέντρωσης
• Ευερεθιστότητα
• Ανησυχία
• Σωματικά συμπτώματα
• Διαταραγμένος ύπνος
• Ζάλη
• Κούραση
• Αυξημένος καρδιακός ρυθμός
• Μυϊκή ένταση

Αν και ορισμένα από τα συμπτώματα του άγχους είναι παρόμοια με εκείνα που σχετίζονται με τις κρίσεις πανικού, είναι γενικά λιγότερο έντονα. Σε αντίθεση με την κρίση πανικού, τα συμπτώματα του άγχους μπορεί να είναι επίμονα και πολύ μακροχρόνια (μέρες, εβδομάδες ή και μήνες).