Νέα μελέτη αφήνει υποσχέσεις για φάρμακο που θεραπεύει τον αυτισμό

Σε μια νέα μελέτη, ένα φάρμακο που εμποδίζει τους διαύλους νατρίου αποδείχθηκε ότι περιορίζει (σε ποντίκια) συμπεριφορές που σχετίζονται με τον αυτισμό, όπως η υπερκινητικότητα.

Το φάρμακο, η λαμοτριγίνη (lamotrigine) είναι ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται επί του παρόντος για τη θεραπεία της επιληψίας και τη σταθεροποίηση της διάθεσης στη διπολική διαταραχή.

Επιστήμονες από το Hector Institute for Translational Brain Research (HITBR) βρήκαν τώρα μια άλλη μοριακή αιτία για τον αυτισμό. Ο μεταγραφικός παράγοντας MYT1L κανονικά προστατεύει την μοριακή ταυτότητα των νευρικών κυττάρων. Εάν είναι γενετικά απενεργοποιημένο σε ανθρώπινα νευρικά κύτταρα ή σε ποντίκια, εμφανίζονται οι λειτουργικές αλλαγές και τα τυπικά συμπτώματα του αυτισμού.

Ένα φάρμακο που εμποδίζει τις διόδους νατρίου στην κυτταρική μεμβράνη μπορεί να αντιστρέψει τις συνέπειες της αποτυχίας του MYT1L και να ανακουφίσει τις λειτουργικές και συμπεριφορικές ανωμαλίες του αυτισμού, τουλάχιστον στα ποντίκια.

Οι διαταραχές από το φάσμα του αυτισμού δεν εκδηλώνονται μόνο με βλάβες στην κοινωνική αλληλεπίδραση, την επικοινωνία, τη δημιουργία ενδιαφέροντος και με στερεότυπα πρότυπα συμπεριφοράς. Συχνά συνοδεύονται από άλλες ανωμαλίες, όπως η επιληψία και η υπερκινητικότητα.

Οι επιστήμονες αναζητούν εδώ και χρόνια τις μοριακές ανωμαλίες που συμβάλλουν σε αυτή την περίπλοκη αναπτυξιακή διαταραχή. Ένα πλήθος γενετικών παραγόντων που επηρεάζουν τα μοριακά προγράμματα των νευρικών κυττάρων έχουν ήδη συνδεθεί με την ανάπτυξη του αυτισμού.

Επιστήμονας από το Hector Institute for Translational Brain Research (HITBR) ερευνά εδώ και καιρό τον ρόλο της πρωτεΐνης MYT1L σε διάφορες νευρωνικές ασθένειες. Η εν λόγω πρωτεΐνη είναι ένας λεγόμενος παράγοντας μεταγραφής που αποφασίζει ποια γονίδια είναι ενεργά στο κύτταρο και ποια όχι. Σχεδόν όλα τα νευρικά κύτταρα του σώματος παράγουν την MYT1L σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους.

Ο Mall είχε ήδη αποδείξει πριν από μερικά χρόνια ότι η πρωτεΐνη MYT1L προστατεύει την ταυτότητα των νευρικών κυττάρων, καταστέλλοντας άλλες αναπτυξιακές οδούς που προγραμματίζουν ένα κύτταρο προς τους μυς ή τον συνδετικό ιστό, για παράδειγμα.

Μεταλλάξεις στην MYT1L έχουν βρεθεί σε αρκετές νευρολογικές παθήσεις, όπως η σχιζοφρένεια και η επιληψία, αλλά και σε εγκεφαλικές δυσπλασίες.

Στην τελευταία τους έρευνα, η οποία χρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας ERC, ο επιστήμονας και η ομάδα του εξέτασαν τον ακριβή ρόλο του “φύλακα της νευρωνικής ταυτότητας” στην ανάπτυξη μιας Διαταραχών στο Φάσμα Αυτισμού (ΔΑΦ). Για να γίνει αυτό, απενεργοποίησαν γενετικά την MYT1L, τόσο σε ποντίκια, όσο και σε ανθρώπινα νευρικά κύτταρα που είχαν προέλθει από επαναπρογραμματισμένα βλαστοκύτταρα στο εργαστήριο.

Η απώλεια της MYT1L οδήγησε σε ηλεκτροφυσιολογική υπερενεργοποίηση στους νευρώνες (ποντικιών και ανθρώπου) και ως εκ τούτου σε εξασθενημένη λειτουργία των νεύρων.

Τα ποντίκια που δεν είχαν MYT1L υπέφεραν από εγκεφαλικές ανωμαλίες, όπως λεπτότερο εγκεφαλικό φλοιό. Τα πειραματόζωα εμφάνισαν επίσης αρκετές τυπικές αλλαγές συμπεριφοράς ΔΑΦ, όπως κοινωνικές δυσλειτουργίες ή υπερκινητικότητα.

Αυτό που ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακό για τους νευρώνες με έλλειψη MYT1L ήταν ότι παρήγαγαν περίσσεια διαύλων νατρίου που συνήθως περιορίζονται κυρίως στα κύτταρα του καρδιακού μυός. Αυτές οι πρωτεΐνες επιτρέπουν στα ιόντα νατρίου να περνούν μέσα από την κυτταρική μεμβράνη και είναι επομένως ζωτικής σημασίας για την ηλεκτρική αγωγιμότητα και κατ’ επέκταση για την λειτουργία των κυττάρων. Εάν ένα νευρικό κύτταρο παράγει πάρα πολλές από αυτές τις πρωτεΐνες, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι η ηλεκτροφυσιολογική υπερενεργοποίηση.

Στην κλινική ιατρική, φάρμακα που εμποδίζουν τους διαύλους νατρίου χρησιμοποιούνται εδώ και πολύ καιρό. Αυτά περιλαμβάνουν τον παράγοντα λαμοτριγίνη, ο οποίος υποτίθεται ότι αποτρέπει τις επιληπτικές κρίσεις.

Όταν τα νευρικά κύτταρα με έλλειψη MYT1L υποβλήθηκαν σε θεραπεία με λαμοτριγίνη, η ηλεκτροφυσιολογική τους δραστηριότητα επέστρεψε στο φυσιολογικό. Σε ποντίκια, το φάρμακο ήταν ακόμη σε θέση να περιορίσει συμπεριφορές που σχετίζονται με ΔΑΦ, όπως η υπερκινητικότητα.

“Προφανώς, η φαρμακευτική αγωγή στην ενήλικη ζωή μπορεί να ανακουφίσει τη δυσλειτουργία των εγκεφαλικών κυττάρων και έτσι να εξουδετερώσει τις συμπεριφορικές ανωμαλίες που είναι τυπικές στον αυτισμό, ακόμα και όταν η απουσία της MYT1L έχει ήδη βλάψει την ανάπτυξη του εγκεφάλου κατά την αναπτυξιακή φάση του οργανισμού”, εξηγεί ο επιστήμονας.

Ωστόσο, τα αποτελέσματα εξακολουθούν να περιορίζονται σε μελέτες σε ποντίκια. Κλινικές μελέτες σε ασθενείς με ΔΑΦ δεν έχουν ακόμη διεξαχθεί. Οι πρώτες κλινικές μελέτες βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο σχεδιασμού.