Όρχεις: Ποιες είναι οι συχνότερες παθήσεις τους και πως αντιμετωπίζονται

Οι όρχεις είναι δύο όργανα ωοειδούς σχήματος, που βρίσκονται εξωτερικά του σώματος, μέσα στο όσχεο (έναν «σάκο» από δέρμα). Αποτελούν τους βασικούς γεννητικούς αδένες του άντρα.

Οι όρχεις σπανίως βρίσκονται στο ίδιο ύψος και ακόμα σπανιότερα έχουν ακριβώς το ίδιο μέγεθος. Ωστόσο οι μικρές διαφορές μεγέθους και θέσης μεταξύ τους είναι στην πλειονότητα των περιπτώσεων φυσιολογικές.

Τι μπορεί να συμβαίνει, όμως, όταν οι όρχεις διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους; Ή όταν ο ένας όρχις μεγαλώνει ή μικραίνει ή αλλάζει θέση; Ποιες καταστάσεις προκαλούν αυτές τις αλλαγές και πώς πρέπει να αντιμετωπιστούν; Απαντήσεις σε αυτά και άλλα ερωτήματα δίνει η χειρουργός-ουρολόγος ανδρολόγος δρ Ματίνα Βλάχου, διευθύντρια ουρολόγος στο Metropolitan Hospital.

Όπως εξηγεί, οι συχνότερες καταστάσεις που μπορεί να επηρεάσουν το μέγεθος, τη θέση και την κινητικότητα του όρχεως είναι οι εξής:

Η οξεία επιδιδυμίτιδα

Είναι η φλεγμονή της επιδιδυμίδας, ενός μικρού οργάνου που βρίσκεται μέσα στο όσχεο, πίσω και πάνω αλλά σε επαφή με τους όρχεις.

Η επιδιδυμίτιδα οδηγεί σε επώδυνη διόγκωση της περιοχής του όρχεως. Μπορεί να συνοδευτεί από ενοχλήματα κατά την ούρηση, ερυθρότητα του δέρματος πάνω από τον διογκωμένο όρχι και πυρετό. Μερικές φορές ο πόνος αντανακλά χαμηλά στην κοιλιά. Συνήθως οφείλεται σε μικρόβιο ή κάκωση και απαιτεί φαρμακευτική αγωγή το ταχύτερο δυνατό.

Αν παραμεληθεί μπορεί να δημιουργηθεί βαρύτερη φλεγμονή με αποστήματα. Η κατάσταση αυτή χρειάζεται νοσοκομειακή αντιμετώπιση και συχνά επεμβατική θεραπεία. Ατελής θεραπεία της οξείας επιδιδυμίτιδας μπορεί να οδηγήσει σε υπογονιμότητα ή σε χρόνια επιδιδυμίτιδα.

Ο καρκίνος του όρχεως

Εμφανίζεται συχνότερα στις νεαρές ηλικίες (περίπου 14-35 ετών). Έχει υψηλά ποσοστά ίασης (φθάνουν στο 90%), αν ανευρεθεί στα αρχικά στάδια.

Οι όρχεις είναι όργανα που βρίσκονται εξωτερικά στο σώμα και δίνουν τη δυνατότητα της επιμελούς ψηλάφησης. Για τον λόγο αυτό πρέπει οι άντρες όλων των ηλικιών να προβαίνουν ανά τακτά χρονικά διαστήματα σε αυτοεξέταση των όρχεων.

Εάν κατά την αυτοεξέταση παρατηρήσουν οτιδήποτε ασυνήθιστο, πρέπει να απευθυνθούν στον ουρολόγο ιατρό, για να αξιολογηθεί το εύρημά τους.

Η υδροκήλη και οι κύστεις της επιδιδυμίδας

Είναι δύο καλοήθεις καταστάσεις, που εκδηλώνονται ως σταδιακή και ανώδυνη αύξηση του μεγέθους του ημιοσχέου. Διορθώνονται με ελάχιστα επεμβατικό τρόπο, συνήθως με παραμονή λίγων ωρών στο νοσοκομείο.

Η υδροκήλη αφορά τη συγκέντρωση υγρού ανάμεσα στα περιβλήματα του όρχεως. Σε περίπτωση που η υδροκήλη και οι κύστεις είναι μικρού μεγέθους και δεν επηρεάζουν τη βιωσιμότητα του όρχεως, μπορούν απλώς να παρακολουθούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Η συστροφή του όρχεως

Οι όρχεις «κρέμονται» στο όσχεο από έναν μίσχο που λέγεται σπερματικός τόνος. Όταν ο όρχις περιστραφεί γύρω από τον μίσχο του, διαταράσσεται η παροχή αίματος (ισχαιμία) και σταδιακά διογκώνεται ο αδένας.

Η διόγκωση συνοδεύεται από έντονο πόνο. Είναι επείγουσα κατάσταση και απαιτεί άμεση αντιμετώπιση για να μη νεκρωθεί ο όρχις.

Η συστροφή του όρχεως μπορεί να είναι τέλεια ή ατελής. Και στις δύο περιπτώσεις ο όρχις αλλάζει και τη θέση του, οπότε εντοπίζεται σε υψηλότερο σημείο από το συνηθισμένο. Συχνά αποκτά και οριζόντιο προσανατολισμό.

Η κιρσοκήλη

Είναι η φλεβική ανεπάρκεια της σπερματικής φλέβας. Χαρακτηρίζεται από την παρουσία κιρσών (διατεταμένων φλεβιδίων) γύρω από τον όρχι. Αρχικά, μπορεί να προκαλέσει την αίσθηση αύξησης του μεγέθους του ημιοσχέου. Αργότερα όμως, και ειδικά σε προχωρημένες περιπτώσεις, ο όρχις καταπονείται και ατροφεί με αποτέλεσμα να αποκτά μικρότερο μέγεθος.

Η κιρσοκήλη πρέπει να αξιολογείται σε τακτά χρονικά διαστήματα, ώστε να αποκατασταθεί όταν απαιτηθεί. Και αυτό διότι μπορεί να οδηγήσει σε υπογονιμότητα και τελικά σε ατροφία του όρχεως.

Αντιμετωπίζεται συνήθως με ελάχιστα επεμβατικό τρόπο (μικροχειρουργική αφαίρεση), που δεν απαιτεί διανυκτέρευση στο νοσοκομείο.

Οι τραυματισμοί των όρχεων και τα έμφρακτα

Οι όρχεις μπορεί να υποστούν τραυματισμούς και να δημιουργηθούν έμφρακτα, τα οποία προκαλούν μειωμένη οξυγόνωση (υποξία). Η υποξία οδηγεί σε ατροφία τμήματος του όρχεως, με αποτέλεσμα τη μείωση του μεγέθους του.

Ο ανελκόμενος όρχις

Πρόκειται για την περίπτωση που ο όρχις μετακινείται, για διάφορους λόγους, μεταξύ της φυσιολογικής θέσης του εντός του οσχέου και του βουβωνικού πόρου. Ενδεχομένως οφείλεται σε αυξημένο αντανακλαστικό του κρεμαστήρα μυός, ενώ  μειώνεται µε την αύξηση της τεστοστερόνης. Η μετακίνηση αυτή ενέχει δύο κινδύνους:

1. Την αυξημένη πιθανότητα συστροφής και καθήλωσης του όρχεως σε κάποιο σημείο της διαδρομής-κίνησης
2. Τη διαταραχή του μικροπεριβάλλοντος που είναι σημαντικό για την ανάπτυξη των σπερματοζωαρίων

Περιπτώσεις με έντονη συμπτωματολογία και επεισόδια ατελών συστροφών αντιμετωπίζονται με καθήλωση του όρχεως εντός του οσχέου. Πρόκειται για μια ελάχιστα επεμβατική τεχνική που απαιτεί νοσηλεία λίγων ωρών και σύντομη αποθεραπεία.

Απαιτείται επαγρύπνηση

Οι περισσότερες μεταβολές στη θέση και το μέγεθος που έχουν οι όρχεις, μπορούν να εντοπισθούν σχετικά εύκολα από τον ίδιο τον ασθενή, μέσω της τακτικής αυτοεξέτασης.

«Η επαγρύπνηση και η έγκαιρη διάγνωση επιτρέπουν την ίαση ακόμα και περίπλοκων καταστάσεων, όπως ο καρκίνος του όρχεως. Αποτρέπουν επίσης δυσμενείς εξελίξεις όπως η υπογονιμότητα», τονίζει η κυρία Βλάχου.

«Τα εξελιγμένα χειρουργικά μικροσκόπια, οι πηγές ραδιοσυχνοτήτων και η ελάχιστα επεμβατική χειρουργική επιτρέπουν την έγκαιρη και αποτελεσματική χειρουργική θεραπεία, όπου απαιτείται. Η αυτοεξέταση είναι εύκολη, είναι καλό να πραγματοποιείται τουλάχιστον μία φορά το μήνα και να αξιολογείται ουρολογικά», καταλήγει.