Σημαντική ανακάλυψη για τις φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου – Ερευνητές ανακάλυψαν το «ιερό δισκοπότηρο»

Οι επιστήμονες προχώρησαν σε μία σημαντική ανακάλυψη για τις φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου και πολλών άλλων ανοσολογικών διαταραχών που επηρεάζουν τη σπονδυλική στήλη, το ήπαρ και τις αρτηρίες, αυξάνοντας τις ελπίδες για εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως.

Η ανακάλυψη είναι ιδιαίτερα σημαντική επειδή το βιολογικό μονοπάτι που ανακαλύφθηκε πρόσφατα μπορεί να στοχευθεί από φάρμακα που ήδη χρησιμοποιούνται, ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες για την προσαρμογή τους σε ασθενείς με ΙΦΝΕ (Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη Νοσήματα Εντέρου) και άλλες παθήσεις.

«Αυτό που βρήκαμε είναι ένα από τα πολύ κεντρικά μονοπάτια που πηγαίνουν στραβά όταν οι άνθρωποι παθαίνουν φλεγμονώδη νόσο του εντέρου και αυτό ήταν κάτι σαν ιερό δισκοπότηρο», δήλωσε ο Δρ James Lee, επικεφαλής της ομάδας του εργαστηρίου γενετικών μηχανισμών της νόσου στο Ινστιτούτο Francis Crick στο Λονδίνο.

Γιατί είναι σημαντική η ανακάλυψη

Σύμφωνα με τον Guardian ο Lee πρόσθεσε: «Ακόμη και για την καθαρή, θεμελιώδη ανοσολογία, αυτή είναι μια πραγματικά συναρπαστική ανακάλυψη. Αλλά το να δείξουμε ότι αυτό είναι απορυθμισμένο σε ανθρώπους που νοσούν, όχι μόνο μας δίνει καλύτερη κατανόηση της νόσου, αλλά μας λέει ότι αυτό είναι κάτι που μπορούμε να θεραπεύσουμε».

Περισσότεροι από μισό εκατομμύριο άνθρωποι στο Ηνωμένο Βασίλειο πάσχουν από φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, οι δύο κύριες μορφές της οποίας είναι η νόσος του Crohn και η ελκώδης κολίτιδα, ενώ τουλάχιστον 7 εκατομμύρια πάσχουν παγκοσμίως.

Προκύπτουν όταν το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στο έντερο, προκαλώντας μια σειρά από εξουθενωτικά συμπτώματα, από κοιλιακό πόνο και απώλεια βάρους μέχρι διάρροια και αίμα στα κόπρανα.

Ενώ φάρμακα όπως τα στεροειδή μπορούν να ανακουφίσουν τα συμπτώματα, ορισμένοι ασθενείς χρειάζονται χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση τμήματος του εντέρου τους.

Η ερευνητική ομάδα του Lee «σκόνταψε» στην ανακάλυψη μετά τη διερεύνηση μιας «γονιδιακής ερήμου», ενός τμήματος του DNA στο χρωμόσωμα 21 που δεν κωδικοποιεί πρωτεΐνες, το οποίο έχει συνδεθεί στο παρελθόν με την ΙΦΝΕ και άλλες αυτοάνοσες ασθένειες. Γράφοντας στο Nature, περιγράφουν πώς βρήκαν ένα τμήμα του DNA που συμπεριφέρεται ως ρυθμιστής της έντασης του ήχου για τα κοντινά γονίδια.

Αυτός ο «ενισχυτής» παρατηρήθηκε μόνο σε κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος που ονομάζονται μακροφάγα, όπου ενίσχυσε ένα γονίδιο που ονομάζεται ETS2 και αύξησε τον κίνδυνο εμφάνισης ΙΦΝΕ.

Τι έδειξαν τα πειράματα

Μέσω πειραμάτων γονιδιακής επεξεργασίας, οι επιστήμονες έδειξαν ότι το ETS2 έχει κεντρική σημασία για τη φλεγμονώδη συμπεριφορά των μακροφάγων και την ικανότητά τους να βλάπτουν το έντερο στην ΙΦΝΕ.«Εδώ και αρκετό καιρό αναζητούνται οι κεντρικοί οδηγοί αυτής της παθογόνου διαδικασίας και σε αυτό πέσαμε», δήλωσε ο Lee, ο οποίος είναι επίσης σύμβουλος γαστρεντερολόγος στο νοσοκομείο Royal Free και στο UCL.

Το ίδιο βιολογικό μονοπάτι θεωρείται ότι οδηγεί άλλες αυτοάνοσες διαταραχές, συμπεριλαμβανομένης της αγκυλοποιητικής σπονδυλίτιδας, η οποία προκαλεί φλεγμονή της σπονδυλικής στήλης και των αρθρώσεων σε περίπου έναν στους 1.000 ανθρώπους παγκοσμίως, και σπανιότερες αυτοάνοσες ασθένειες που επηρεάζουν το ήπαρ και τις αρτηρίες.

Αν και δεν υπάρχουν φάρμακα που να στοχεύουν ειδικά το γονίδιο ETS2, οι επιστήμονες εντόπισαν μια κατηγορία αντικαρκινικών φαρμάκων που ονομάζονται αναστολείς της MEK και υποπτεύθηκαν ότι θα μπορούσαν να αμβλύνουν τη δραστηριότητα του γονιδίου.

Σε εργαστηριακές δοκιμές, τα φάρμακα λειτούργησαν όπως αναμενόταν, μειώνοντας τη φλεγμονή σε δείγματα εντέρου από ασθενείς με ΙΦΝΕ.

Επειδή οι αναστολείς της MEK έχουν παρενέργειες σε άλλα όργανα, οι επιστήμονες άρχισαν να εργάζονται για να προσαρμόσουν το φάρμακο έτσι ώστε να στοχεύει μόνο τα μακροφάγα ενός ασθενούς.

Αυτό γίνεται με τη δημιουργία ενός «συζεύγματος» όπου το μόριο του φαρμάκου συνδέεται με ένα συνθετικό αντίσωμα που δεσμεύεται μόνο στα κύτταρα-στόχους. «Είναι ασφαλέστερο επειδή είναι πιο στοχευμένο και μπορείτε να χρησιμοποιήσετε χαμηλότερη δόση», δήλωσε ο Lee. «Έχουμε ήδη αναπτύξει το σύζευγμα αντισώματος, το έχω στην κατάψυξή μου».

Οι κλινικές δοκιμές

Χρειάζονται ακόμη κλινικές δοκιμές για να διαπιστωθεί αν το προσαρμοσμένο φάρμακο μειώνει την ΙΦΝΕ και άλλες αυτοάνοσες παθήσεις, αλλά επειδή οι αναστολείς της MEK χρησιμοποιούνται ήδη σε καρκινοπαθείς, οι ερευνητές ελπίζουν ότι η διαδικασία αυτή θα μπορούσε να είναι γρήγορη και ενδεχομένως να ολοκληρωθεί εντός πέντε ετών.

Σε περαιτέρω εργασίες, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι το γονίδιο ETS2 είναι ηλικίας τουλάχιστον μισού εκατομμυρίου ετών και το έφεραν οι Νεάντερταλ και άλλοι αρχαϊκοί άνθρωποι. «Διατηρήθηκε κατά τη διάρκεια της εξελικτικής ιστορίας πιθανώς επειδή είναι σημαντικό στις πρώιμες βακτηριακές αντιδράσεις», δήλωσε ο Lee.

«Επομένως, δεν θα θέλαμε να το εξαλείψουμε εντελώς. Πρέπει απλώς να μειώσετε τη δραστηριότητά του κατά 50% και το αποτέλεσμα αυτού μπορεί να είναι αρκετό».

Η Ruth Wakeman από το Crohn’s and Colitis UK δήλωσε: «Η έρευνα, όμως, όπως αυτή, μας βοηθά να απαντήσουμε σε μερικά από τα μεγάλα ερωτήματα σχετικά με τις αιτίες που τις προκαλούν. Αυτή η έρευνα είναι ένα πραγματικά συναρπαστικό βήμα προς την πιθανότητα ενός κόσμου απαλλαγμένου από τη νόσο του Crohn και την κολίτιδα».