Σπλήνας: Τι συμβαίνει όταν δεν λειτουργεί καλά και πόσο σημαντικός είναι;

Με αφορμή τον τραυματισμό ενός 14χρονου μαθητή που υπέστη ρήξη σπλήνας στο Νυδρί, ενώ έκανε θαλάσσιο «δαχτυλίδι», έρχεται στο προσκήνιο ένα όργανο για το οποίο ακούμε συχνά ότι τραυματίζεται αλλά στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουμε τι λειτουργίες επιτελεί.

Ο σπλήνας είναι ένα σχετικά μικρό όργανο (έχει μέγεθος γροθιάς). Βρίσκεται στην άνω αριστερή πλευρά της κοιλιακής χώρας (αριστερά από τον στόμαχο και κάτω από τις αριστερές πλευρές). Αποτελεί σημαντικό τμήμα του ανοσοποιητικού συστήματος, διότι:

• Καταπολεμά τους παθογόνους μικροοργανισμούς που εισβάλλουν στο αίμα
• Ελέγχει τα επίπεδα των κυττάρων του αίματος (λευκά αιμοσφαίρια, ερυθρά αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια)
• Διηθεί (φιλτράρει) το αίμα και απομακρύνει τα παλαιά ή κατεστραμμένα ερυθρά αιμοσφαίρια

Ο σπλήνας μπορεί να παρουσιάσει πολλά προβλήματα, αναφέρουν ειδικοί από το βρετανικό Εθνικό Σύστημα Υγείας (NHS). Όταν παρουσιάσει για οποιονδήποτε λόγο δυσλειτουργία, μπορεί να αρχίσει να αφαιρεί υγιή κύτταρα του αίματος. Σε τέτοια περίπτωση η συνέπεια μπορεί να είναι:

• Αναιμία (από τη μείωση των ερυθρών αιμοσφαιρίων)
• Αυξημένος κίνδυνος λοιμώξεων (από τη μείωση των λευκών αιμοσφαιρίων)
• Αιμορραγίες ή μώλωπες (από τη μείωση των αιμοπεταλίων)

Πώς εκδηλώνεται η ρήξη

Ο σπλήνας μπορεί να παρουσιάσει βλάβη, ρήξη ή διόγκωση. Και στις τρεις περιπτώσεις προκαλείται έντονος πόνος πίσω από τις αριστερές πλευρές, ενώ η περιοχή είναι ευαίσθητη στην αφή (άγγιγμα).

Η βλάβη και η ρήξη συνήθως είναι συνέπειες τραυματισμού. Μπορεί να συμβούν, λ.χ., μετά από ένα κτύπημα στην κοιλιά, ένα τροχαίο, ένα ατύχημα στη διάρκεια αθλητικής δραστηριότητας ή από μία σπασμένη πλευρά.

Η ρήξη μπορεί να συμβεί αμέσως ή να εκδηλωθεί εβδομάδες μετά τον τραυματισμό. Εκτός από τον έντονο πόνο και την ευαισθησία στην αφή, η ρήξη σπληνός προκαλεί ζάλη και ταχυπαλμία. Η ταχυπαλμία είναι ένδειξη υπότασης (χαμηλής πίεσης) που οφείλεται στην απώλεια αίματος.

Η ρήξη σπληνός είναι επείγον περιστατικό, διότι μπορεί να προκαλέσει επικίνδυνη για τη ζωή αιμορραγία. Εάν χτυπήσετε στην περιοχή του σπληνός, πηγαίνετε αμέσως στα επείγοντα ενός νοσοκομείου, συνιστούν οι γιατροί του NHS.

Η διόγκωση

Ο σπλήνας μπορεί να υποστεί επίσης διόγκωση λόγω ασθένειας ή τραυματισμού. Η σπληνομεγαλία, όπως λέγεται η κατάσταση, είναι κοινό σύμπτωμα στους ασθενείς με λοιμώδη μονοπυρήνωση. Μπορεί επίσης να είναι συνέπεια παθήσεων όπως η κίρρωση του ήπατος, η λευχαιμία, η ρευματοειδής αρθρίτιδα κ.λπ.

Η διόγκωση του σπληνός δεν προκαλεί πάντοτε συμπτώματα. Εάν αυτά αναπτυχθούν μπορεί να είναι:

• Πολύ γρήγορο αίσθημα κορεσμού της πείνας μετά το φαγητό (ο διογκωμένος σπλήνας μπορεί να πιέζει τον στόμαχο)
• Αίσθημα δυσφορίας ή πόνου πίσω από τις αριστερές πλευρές
• Αναιμία και κόπωση
• Συχνές λοιμώξεις
• Εύκολη αιμορραγία

Η ψηλάφηση της κοιλιάς μπορεί να δείξει αν έχετε σπληνομεγαλία. Αυτή μπορεί να επιβεβαιωθεί με διαγνωστικές και απεικονιστικές εξετάσεις. Ο διογκωμένος σπλήνας είναι ευάλωτος στη ρήξη, γι’ αυτό και συνιστάται στους πάσχοντες να είναι πολύ προσεκτικοί έως ότου αναρρώσουν.

Η σπληνεκτομή

Ο σπλήνας μπορεί να χρειασθεί μερική ή ολική αφαίρεση εάν δεν λειτουργεί σωστά ή υποστεί βλάβη ή ρήξη. Η επέμβαση λέγεται σπληνεκτομή και, αναλόγως με την περίπτωση, αποκαλείται μερική ή ολική.

Εάν υπάρχει χρόνος, πριν από την εκτέλεσή της συνιστάται στους ασθενείς να κάνουν ορισμένα εμβόλια, για να μειωθεί ο κίνδυνος λοιμώξεων μετά την εγχείρηση.

Μετά την αφαίρεση, άλλα όργανα όπως το ήπαρ αναλαμβάνουν πολλές από τις λειτουργίες του. Αυτό σημαίνει πως ο ασθενής μπορεί να αντιμετωπίσει τις περισσότερες λοιμώξεις. Ωστόσο εφ’ όρου ζωής θα υπάρχει ενδεχόμενο να αναπτυχθεί γρήγορα κάποια σοβαρή λοίμωξη, γι’ αυτό και οι ασθενείς πρέπει να λαμβάνουν ορισμένα μέτρα.

Τον μεγαλύτερο κίνδυνο σοβαρών λοιμώξεων διατρέχουν τα μικρά παιδιά και οι πάσχοντες από ορισμένα υποκείμενα νοσήματα, όπως δρεπανοκυτταρική νόσο, κοιλιοκάκη, παθήσεις που εξασθενούν το ανοσοποιητικό κ.λπ.

Μετά την εγχείρηση

Για να μειωθεί στο ελάχιστο αυτός ο κίνδυνος, όταν αφαιρεθεί ο σπλήνας οι ασθενείς πρέπει να προστατεύουν την υγεία τους. Για αρκετό καιρό μετά την επέμβαση (τουλάχιστον για 2 χρόνια) θα λαμβάνουν χαμηλή δόση αντιβιοτικών για να προστατεύονται από τις βακτηριακές λοιμώξεις. Πολλοί ασθενείς παίρνουν αντιβιοτικά εφ’ όρου ζωής.

Απαραίτητο είναι ακόμα να κάνουν όλα τα εμβόλια που συνιστούν οι γιατροί και να έχουν το νου τους για συμπτώματα λοιμώξεων. Πρέπει επίσης να προσέχουν πολύ να μην τους δαγκώσουν ζώα (π.χ. σκύλοι) και τσιμπούρια, διότι μεταδίδουν μικρόβια. Αν ζουν ή ταξιδεύουν σε περιοχές όπου υπάρχει ελονοσία, χρειάζονται έξτρα προστασία από αυτήν.

Πολύ σημαντικό είναι επίσης να ενημερώνουν τους γιατρούς για την εγχείρηση που έχουν κάνει.