Σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας: Όλα τα συμπτώματα που πρέπει να γνωρίζετε – Πώς αντιμετωπίζεται

Πρόκειται για μια μορφή δυσαυτονομίας, δηλαδή μια διαταραχή του αυτόνομου νευρικού συστήματος.

Αυτός ο κλάδος του νευρικού συστήματος ρυθμίζει λειτουργίες που δεν ελέγχουμε συνειδητά, όπως ο καρδιακός ρυθμός, η αρτηριακή πίεση, η εφίδρωση και η θερμοκρασία του σώματος. Το βασικό χαρακτηριστικό στο σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας (Postural orthostatic tachycardia syndrome, ή POTS) είναι η υπερβολική αύξηση του καρδιακού ρυθμού, όταν στέκεστε.

Γιατί ο καρδιακός ρυθμός αυξάνεται υπερβολικά

Στους περισσότερους ασθενείς με σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας, η δομή της ίδιας της καρδιάς είναι φυσιολογική. Τα συμπτώματα προκύπτουν από συνδυασμό των παρακάτω:

• Χαμηλότερη ποσότητα αίματος στην κυκλοφορία
• Υπερβολική συγκέντρωση αίματος κάτω από το επίπεδο της καρδιάς, όταν στέκεστε όρθιοι
• Αυξημένα επίπεδα ορισμένων ορμονών, όπως η επινεφρίνη (γνωστή και ως αδρεναλίνη αφού απελευθερώνεται από τα επινεφρίδια) και η νορεπινεφρίνη (κυρίως απελευθερώνεται από τα νεύρα)

Όταν στεκόμαστε, η βαρύτητα τραβά περισσότερο αίμα στο κάτω μισό του σώματος. Σε ένα υγιές άτομο, για να διασφαλιστεί ότι επαρκής ποσότητα αίματος φτάνει στον εγκέφαλο, το σώμα ενεργοποιεί αρκετές λειτουργίες του νευρικού συστήματος. Μια τέτοια είναι η απελευθέρωση ορμονών που βοηθούν στη σύσφιξη των αιμοφόρων αγγείων και προκαλούν μέτρια αύξηση του καρδιακού παλμού. Αυτό οδηγεί σε καλύτερη ροή αίματος προς την καρδιά και τον εγκέφαλο. Μόλις ο εγκέφαλος λάβει αρκετό αίμα και οξυγόνο, αυτές οι λειτουργίες του νευρικού συστήματος επανέρχονται στο φυσιολογικό.

Σε άτομα με σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας, για ασαφείς λόγους που μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο, τα αιμοφόρα αγγεία δεν ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στο σήμα για σύσφιξη. Ως αποτέλεσμα, όσο περισσότερο είστε όρθιοι, τόσο περισσότερο αίμα συγκεντρώνεται στο κάτω μισό του σώματός σας. Αυτό οδηγεί στο να μην επιστρέφει αρκετό αίμα στον εγκέφαλο, το οποίο μπορεί να γίνει αισθητό ως:

• ζαλάδα (λιποθυμία)
• εγκεφαλική ομίχλη
• κόπωση

Καθώς το νευρικό σύστημα συνεχίζει να απελευθερώνει επινεφρίνη και νορεπινεφρίνη για να σφίξει τα αιμοφόρα αγγεία, ο καρδιακός ρυθμός αυξάνεται περαιτέρω. Αυτό μπορεί να προκαλέσει:

• τρέμουλο
• δυνατοί, ή παράλειψη καρδιακών παλμών
• πόνο στο στήθος

Μερικά άτομα με σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας μπορεί να αναπτύξουν υπόταση (πτώση της αρτηριακής πίεσης) με παρατεταμένη ορθοστασία (πάνω από τρία λεπτά σε όρθια θέση). Άλλοι μπορεί να εκδηλώσουν αύξηση της αρτηριακής πίεσης (υπέρταση) όταν στέκονται.

Σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας: Τύποι και αιτίες

Οι αιτίες του POTS ποικίλλουν από άτομο σε άτομο. Οι ερευνητές δεν κατανοούν πλήρως την προέλευση αυτής της διαταραχής. Η ταξινόμηση του συνδρόμου είναι αντικείμενο συζήτησης, αλλά οι περισσότερες αρχές αναγνωρίζουν διαφορετικά χαρακτηριστικά στο σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας, τα οποία εμφανίζονται σε ορισμένους ασθενείς περισσότερο από άλλους. Είναι σημαντικό ότι αυτά τα χαρακτηριστικά δεν αλληλοαποκλείονται.

Ένα άτομο με σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας μπορεί να εμφανίσει ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα ταυτόχρονα:

• Νευροπαθητικό σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας (Neuropathic POTS): Είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει το σύνδρομο, όταν αυτό σχετίζεται με βλάβη στα νεύρα των μικρών ινών (νευροπάθεια μικρών ινών). Αυτά τα νεύρα ρυθμίζουν τη στένωση των αιμοφόρων αγγείων στα άκρα και την κοιλιά.
• Υπεραδρενεργικό σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας (Hyperadrenegic POTS): Είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει το σύνδρομο, όταν αυτό σχετίζεται με αυξημένα επίπεδα της ορμόνης του στρες (νορεπινεφρίνη).
• Υποβολαιμικό σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας (Hypovolemic POTS): Είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει το σύνδρομο, όταν αυτό σχετίζεται με ασυνήθιστα χαμηλά επίπεδα αίματος (υποβολαιμία).
• Δευτερογενές σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας (Secondary POTS): Σημαίνει ότι το σύνδρομο σχετίζεται με κάποια άλλη πάθηση που είναι γνωστό ότι μπορεί να προκαλέσει αυτόνομη νευροπάθεια, όπως ο διαβήτης, η νόσος του Lyme, ή αυτοάνοσες διαταραχές, όπως ο λύκος και το σύνδρομο Sjögren.

Σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας: Συμπτώματα

Τα συμπτώματα διαφέρουν από άτομο σε άτομο και μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Σοβαρή ή/και μακροχρόνια κόπωση
• Ζαλάδα μετά από παρατεταμένη καθιστή θέση, ή ορθοστασία που μπορεί να οδηγήσει σε λιποθυμία
• Ομίχλη του εγκεφάλου: δυσκολία στην εστίαση, την μνήμη ή την προσοχή
• Ισχυροί καρδιακοί παλμοί, ή αίσθημα παλμών (σαν να χτυπάει πολύ δυνατά η καρδιά, ή σαν να παραλείπει έναν παλμό)
• Ναυτία και έμετος
• Πονοκέφαλος
• Υπερβολική εφίδρωση
• Αστάθεια
• Δυσανεξία στην άσκηση, ή παρατεταμένη επιδείνωση των γενικών συμπτωμάτων μετά από αυξημένη δραστηριότητα
• Χλωμό πρόσωπο και μωβ αποχρωματισμός των χεριών και των ποδιών εάν τα άκρα είναι χαμηλότερα από το επίπεδο της καρδιάς

Τα συμπτώματα του POTS συνήθως χειροτερεύουν:

• Σε ζεστά περιβάλλοντα, όπως ένα ζεστό μπάνιο ή ντους, ένα ζεστό δωμάτιο ή σε μια ζεστή μέρα
• Σε καταστάσεις που περιλαμβάνουν πολλή ορθοστασία, όπως η αναμονή για ένα λεωφορείο, ή όταν ψωνίζετε
• Εάν η πρόσληψη υγρών και αλατιού δεν ήταν επαρκής, όπως μετά την παράλειψη ενός γεύματος

Τα συμπτώματα του POTS μπορεί επίσης να επιδεινωθούν όταν κολλήσετε ένα κοινό κρυολόγημα, ή μια μόλυνση. Σε σοβαρές περιπτώσεις, τα συμπτώματα μπορούν να εμποδίσουν ένα άτομο να είναι όρθιο για περισσότερο από μερικά λεπτά. Αυτό μπορεί να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό όλες τις πτυχές της προσωπικής, σχολικής, επαγγελματικής και κοινωνικής του ζωής.

Αν και η προέλευση των συμπτωμάτων POTS είναι σωματική, μερικές φορές οι άνθρωποι αποδίδουν τα συμπτώματα λανθασμένα σε ψυχολογικές διαταραχές όπως το άγχος. Ενώ ορισμένα άτομα με POTS έχουν αγχώδεις διαταραχές παρόμοιες με τον γενικό πληθυσμό, το POTS δεν προκαλείται από άγχος.

Μπορεί το σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας να είναι θανατηφόρο;

Αν και το POTS μπορεί να αλλάξει την καθημερινότητα του ασθενούς, δεν είναι απειλητικό για την ζωή του. Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους είναι οι πτώσεις λόγω λιποθυμίας. Δεν λιποθυμούν όλοι όσοι έχουν σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας. Και, για όσους το παθαίνουν, μπορεί να είναι ένα σπάνιο γεγονός. Αλλά, εάν δεν γνωρίζετε καν ότι έχετε το σύνδρομο, τότε είναι πιθανό να τραυματιστείτε από πτώσεις.

Σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας: Θεραπείες και αντιμετώπιση

Η θεραπεία θα πρέπει να προσαρμόζεται σε κάθε άτομο, επειδή τα συμπτώματα και οι υποκείμενες καταστάσεις μπορεί να διαφέρουν ευρέως. Αν και δεν υπάρχει γνωστή ενιαία θεραπεία, η κατάσταση μπορεί να αντιμετωπιστεί στους περισσότερους ασθενείς με διατροφή, άσκηση και φάρμακα.

Διατροφή για άτομα με σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας

Η βάση της θεραπείας του POTS είναι η συχνή κατανάλωση υγρών κατά τη διάρκεια της ημέρας. Για τους περισσότερους ασθενείς, ο στόχος είναι τουλάχιστον 2-2,5 λίτρα την ημέρα. Θα χρειαστεί επίσης να αυξήσετε την πρόσληψη αλμυρών τροφών και να προσθέσετε περισσότερο αλάτι στη διατροφή σας. Αυτές οι διατροφικές τροποποιήσεις βοηθούν στη διατήρηση του νερού στην κυκλοφορία του αίματος, κάτι που βοηθά περισσότερο αίμα να φτάσει στην καρδιά και τον εγκέφαλο.

Ορισμένα τρόφιμα ή ποτά μπορεί να έχουν δυσμενή επίδραση στα συμπτώματα σε ορισμένους ασθενείς. Για παράδειγμα, το αλκοόλ σχεδόν πάντα επιδεινώνει το σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας. Εκτρέπει το αίμα μακριά από την κεντρική κυκλοφορία στο δέρμα και αυξάνει την απώλεια υγρών μέσω των ούρων. Η καφεΐνη μπορεί να κάνει μερικούς ασθενείς πιο νευρικούς και ευέξαπτους, αλλά για κάποιους μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της συστολής των αιμοφόρων αγγείων. Ο γιατρός σας μπορεί να σας βοηθήσει να προσδιορίσετε το πώς η διατροφή σας και ορισμένα φάρμακα θα μπορούσαν να βοηθήσουν, ή να εμποδίσουν τη θεραπεία σας.

Άσκηση για το σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας

Η φυσικοθεραπεία μπορεί να κάνει τη διαφορά για ορισμένους ασθενείς. Επειδή μερικές φορές τα συμπτώματα μπορεί να επιδεινωθούν με την άσκηση, η φυσικοθεραπεία πρέπει να ξεκινήσει αργά και να εξελιχθεί με βάση την αντοχή σας και όχι με βάση ένα άκαμπτο πλάνο. Καθώς η κυκλοφορία του αίματος βελτιώνεται με φάρμακα και διατροφή, η ένταση της άσκησης μπορεί να αυξηθεί σταδιακά. Ο στόχος είναι η επανεκπαίδευση του αυτόνομου νευρικού συστήματος για να αντέχει ο οργανισμός περισσότερη άσκηση, κάτι που με την σειρά του βοηθά στην αύξηση του όγκου του αίματος.

Όσοι δεν μπορούν να σταθούν όρθιοι μπορούν να αρχίσουν να ασκούνται σε οριζόντια ή ξαπλωμένη θέση. Η υδροθεραπεία μπορεί να λειτουργήσει σε ορισμένους ασθενείς με σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας, επειδή το νερό δημιουργεί πίεση γύρω από το σώμα. Πολλοί ειδικοί διαπιστώνουν ότι η χειρωνακτική φυσικοθεραπεία που αντιμετωπίζει ζητήματα με το σφίξιμο των νεύρων και το εύρος κίνησης λειτουργεί ως γέφυρα για την οικοδόμηση καλύτερης αντοχής στην άσκηση.

Φάρμακα

Αν και κανένα φάρμακο δεν είναι αποτελεσματικό για όλους, οι περισσότεροι ασθενείς με συχνά συμπτώματα που επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής τους χρειάζονται κάποια μορφή φαρμακευτικής αγωγής. Η αναζήτηση της σωστής φαρμακευτικής αγωγής, ή συνδυασμού φαρμάκων απαιτεί υπομονή και επιμονή τόσο από την πλευρά των γιατρών όσο και των ασθενών. Αυτά τα φάρμακα μπορεί να επικεντρωθούν σε:

• Βελτίωση του όγκου του αίματος
• Βοήθεια ώστε οι νεφροί να συγκρατούν νάτριο (π.χ. φλουδροκορτιζόνη/fludrocortisone)
• Μείωση του καρδιακού ρυθμού, ή αναστολή της επίδρασης των ορμονών των επινεφριδίων στην καρδιά (π.χ. β-αναστολείς)
• Βελτίωση της συστολής των αιμοφόρων αγγείων (π.χ. μιδοδρίνη/midodrine)

Άλλες θεραπείες

Το σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας μπορεί επίσης να αντιμετωπιστεί τροποποιώντας τη συμπεριφορά, ή το περιβάλλον σας, για να αποφύγετε την επιδείνωση των συμπτωμάτων. Εάν γνωρίζετε ότι η παρατεταμένη καθιστή θέση, η ζέστη, ή ορισμένα φάρμακα χειροτερεύουν τα συμπτώματά σας, μιλήστε με τον γιατρό σας, για να ελαχιστοποιήσετε αυτούς τους παράγοντες.

Η χρήση ρούχων συμπίεσης μπορεί να βοηθήσει μερικούς ασθενείς να μειώσουν την υπερβολική συγκέντρωση αίματος στα πόδια. Ορισμένες στάσεις, ενώ κάθεστε, ή κοιμάστε μπορεί επίσης να βοηθήσουν στην μείωση των συμπτωμάτων. Μερικοί ασθενείς έχουν αναπτύξει συνήθειες, όπως να στέκονται με σταυρωμένα πόδια, ή να κάθονται σε μια χαμηλή καρέκλα, για να αντισταθμίσουν τα συμπτώματα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι απαραίτητο ένα τεστ σε επικλινές τραπέζι, για να μετρηθεί η πραγματική ανταπόκριση του σώματος στην ορθοστασία χωρίς προσαρμοστικές συνήθειες.

Υποχωρεί ποτέ το σύνδρομο ορθοστατικής ταχυκαρδίας;

Τα συμπτώματα μπορεί να μειωθούν αυθόρμητα, ή να εξαφανιστούν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μπορεί να επιστρέψουν το ίδιο απροσδόκητα. Η απουσία συμπτωμάτων, όμως, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχει φύγει και η αιτία του POTS.