Τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα συνδέονται με καρκίνο και διαβήτη;

Οι επιστήμονες έχουν συνδέσει την κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων με διάφορες χρόνιες ασθένειες, όπως ο καρκίνος, ο διαβήτης και οι καρδιαγγειακές παθήσεις.

Τώρα, μια μεγάλη μελέτη επιβεβαιώνει ότι συνδέονται επίσης με συννοσηρότητες ή συνδυασμούς τέτοιων ασθενειών.

Η μελέτη διαπιστώνει ότι υπάρχει μια αύξηση 9% στην πιθανότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών και καρδιομεταβολικών συννοσηροτήτων για όσους η διατροφή τους αποτελείται από σημαντική ποσότητα υπερεπεξεργασμένων τροφίμων.

Η μεγαλύτερη αύξηση του κινδύνου, σύμφωνα με την μελέτη, αφορά τα προϊόντα ζωικής προέλευσης και τα τεχνητά ποτά και τα ζαχαρούχα ποτά.

Οι ερευνητές δεν βρήκαν παρόμοια συσχέτιση μεταξύ εξαιρετικά επεξεργασμένων ψωμιών και δημητριακών, φυτικών εναλλακτικών ουσιών και συννοσηροτήτων.

Η μελέτη είναι μια ανάλυση δεδομένων από το European Prospective Investigation on Cancer and Nutrition (EPIC). Αυτή είναι μια συνεχιζόμενη προοπτική μελέτη κοόρτης για τις συσχετίσεις μεταξύ του καρκίνου (και άλλων ασθενειών) και του τρόπου ζωής, της διατροφής, των γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων κινδύνου.

Για τη νέα μελέτη, οι ερευνητές εξέτασαν δεδομένα από 266.666 συμμετέχοντες. Τα τρόφιμα που κατανάλωναν ταξινομήθηκαν με βάση το επίπεδο επεξεργασίας τους σύμφωνα με τον δείκτη NOVA. Υπήρξε ένας μέσος όρος 11,2 ετών παρακολούθησης για την τυχόν ανάπτυξη χρόνιων ασθενειών.

Επεξεργασμένα έναντι υπερεπεξεργασμένων τροφίμων

Δεν υπάρχει καθολική συμφωνία για το ποια ακριβώς χαρακτηριστικά καθορίζουν ένα προβληματικά επεξεργασμένο τρόφιμο. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ότι τα περισσότερα σύγχρονα τρόφιμα, εκτός εάν προέρχονται απευθείας από την τοποθεσία στην οποία καλλιεργούνται, απαιτούν κάποια επεξεργασία.

Τα απλώς επεξεργασμένα τρόφιμα μπορεί να περιλαμβάνουν υγιεινά τρόφιμα όπως τόφου, απλό ψωμί, τόνο ή φασόλια σε κονσέρβα και τυριά. Εκείνα που προκαλούν την μεγαλύτερη ανησυχία είναι τα τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα (UPF).

Το πρότυπο που ενστερνίζονται οι περισσότεροι ερευνητές είναι ο δείκτης NOVA, που αναπτύχθηκε από τον Carlos Monteiro και τους συνεργάτες του στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο στη Βραζιλία. Ο επικεφαλής ερευνητής της νέας μελέτης, δρ. Heinz Freisling, επιστήμονας στη διατροφή και τον μεταβολισμό για τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, εξήγησε πώς λειτουργεί ο δείκτης:

“Ο δείκτης NOVA ταξινομεί τα τρόφιμα όχι σύμφωνα με το θρεπτικό τους προφίλ, αλλά ανάλογα με τον βαθμό επεξεργασίας τους σε τέσσερις κατηγορίες: φρέσκα ή ελάχιστα επεξεργασμένα, μαγειρικά συστατικά, επεξεργασμένα και υπερεπεξεργασμένα”.

Η Michelle Routhenstein, διαιτολόγος προληπτικής καρδιολογίας στο EntirelyNourished.com, η οποία δεν συμμετείχε στη μελέτη, περιέγραψε την τέταρτη κατηγορία ως “τροφές που παρασκευάζονται αποκλειστικά με συνδυασμό βιομηχανικών διεργασιών”.

Δεδομένου ότι ο βαθμός επεξεργασίας από μόνος του δεν επαρκεί, τα συστατικά έχουν επίσης σημασία: εκεί υπάρχουν ακόμα διάφορες προσωπικές απόψεις επιστημόνων σχετικά με το θέμα.

Για τον δρ. Freisling “τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα είναι όσα δεν μπορούν να παρασκευαστούν στο σπίτι λόγω έλλειψης μηχανημάτων που απαιτούνται για την προετοιμασία και συστατικών που είναι χαρακτηριστικά για την υπερεπεξεργασία. Παραδείγματα τέτοιων συστατικών είναι οι χρωστικές, οι τεχνητές γλυκαντικές ουσίες, τα συντηρητικά τροφίμων και άλλα”.

Γιατί τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα μπορεί να οδηγήσουν σε συννοσηρότητες

“Αυτό είναι επί του παρόντος ένα καυτό θέμα έρευνας γιατί δεν είναι ακόμη σαφές γιατί τα UPF δείχνουν αυτόν τον ισχυρό δεσμό με ένα ευρύ φάσμα ασθενειών”, είπε ο δρ. Freisling.

Υπέθεσε ότι ίσως έχει να κάνει με την έτοιμη διαθεσιμότητα και το χαμηλότερο κόστος τέτοιων τροφίμων για τον καταναλωτή. Είναι σχεδιασμένα για πιο έντονες γεύσεις και διάρκεια ζωής στο ράφι, ώστε εν τέλει οι άνθρωποι τείνουν να τα τρώνε υπερβολικά.

“Για παράδειγμα, ένα απλό βρασμένο καλαμπόκι δεν αντέχει τον ανταγωνισμό στο εμπόριο από ένα σακουλάκι με τσιπς τορτίγιας”, είπε ο δρ. Freisling.

Η Routhenstein σημείωσε ότι και οι καθαυτές μέθοδοι επεξεργασίας μπορεί επίσης να ευθύνονται. Είπε ότι οι μέθοδοι υπερ-επεξεργασίας δημιουργούν υποπροϊόντα μέσα στα τρόφιμα, τα οποία μπορεί να προάγουν ασθένειες:

“Για παράδειγμα, τα τελικά προϊόντα προηγμένης γλυκοζυλίωσης (AGE) σχηματίζονται ως υποπροϊόν ορισμένων παραγωγών τροφίμων και μπορεί να οδηγήσει σε φλεγμονή και οξειδωτικό στρες, συμβάλλοντας αρνητικά σε ένα ευρύ φάσμα καταστάσεων υγείας. Τα επίπεδα AGE είναι υψηλότερα ανά γραμμάριο στα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα που χρησιμοποιούν ξηρή θερμότητα, όπως κράκερ, πατατάκια και μπισκότα”.

Είναι πιο υγιεινά τα ψωμιά, τα δημητριακά και τα φυτικά προϊόντα;

Παρόλο που η μελέτη δεν βρήκε καμία συσχέτιση μεταξύ UPF και δημητριακών και φυτικών εναλλακτικών, ο δρ. Freisling δεν πιστεύει ότι αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να θεωρούνται αξιόλογο συστατικό στη διατροφή κάποιου:

“Παραμένω ανήσυχος επειδή οι άνθρωποι που καταναλώνουν δίαιτες με υψηλή αναλογία υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων συνήθως καταναλώνουν αυτά τα τρόφιμα σε όλα τα επίπεδα”.

Επιπλέον, αν και η μελέτη εστίασε στις συννοσηρότητες, τέτοιες τροφές έχουν συνδεθεί με μεμονωμένες χρόνιες ασθένειες σε προηγούμενες μελέτες.

Πιο υγιεινά υποκατάστατα αντί για υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα

Η Routhenstein ανέφερε αρκετά ευκόλως παρασκευασμένα τρόφιμα που μπορούν να αντικαταστήσουν τα UPF στη διατροφή κάποιου:

“Μια εύκολη εναλλαγή που μπορείτε να κάνετε είναι να ανταλλάξετε τα γιαούρτια με γεύση φρούτων με το να φτιάξετε το δικό σας γιαούρτι στο σπίτι”.

Μια άλλη βελτίωση που σχετίζεται με το γιαούρτι θα ήταν η αντικατάσταση της σκόνης πρωτεΐνης ορού γάλακτος που περιέχει γαλακτωματοποιητές και ενισχυτικά γεύσης με ¾ φλιτζάνι ελληνικό γιαούρτι χωρίς γεύση/άγλυκο.

Η Routhenstein έδωσε και μερικές άλλες συμβουλές, όπως την ανταλλαγή του υπερ-επεξεργασμένου κρέατος, όπως το μπέικον, με μια σπιτική εκδοχή tempeh και μανιταριών.

Μπορούμε να τρώμε κάποια υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα;

“Δείξαμε ότι ένας παράγοντας κινδύνου (εν προκειμών, η υψηλή κατανάλωση UPF) δεν συνδέεται μόνο με υψηλότερο κίνδυνο μιας σοβαρής ασθένειας, π.χ. διαβήτη, αλλά μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης ενός συνδυασμού ασθενειών, γνωστών ως πολυνοσηρότητα. Δεύτερον, νομίζω ότι είναι σημαντικό μάθει το κοινό ότι ορισμένες υποομάδες UPF πρέπει να προτιμώνται έναντι άλλων. Για παράδειγμα, προϊόντα φυτικής προέλευσης έναντι ζωικών προϊόντων”, είπε ο δρ. Freisling.

Η Routhenstein συμφώνησε με αυτό το δεύτερο σημείο, λέγοντας: “Αυτό ρίχνει φως στην ανάγκη αξιολόγησης της θρεπτικής αξίας, όπως οι φυτικές ίνες, για την αντιστάθμιση των επιζήμιων επιπτώσεων των εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων, όπως αυτές ορίζονται από την κλίμακα ταξινόμησης NOVA”.