Τι είναι το φαινόμενο nocebo και πώς επηρεάζει την θεραπεία σας

Κόπωση, ταχυκαρδία, δύσπνοια. Αυτές είναι μερικές από τις ανεπιθύμητές παρενέργειες που αναφέρονται στο φυλλάδιο ενός φαρμάκου.

Και εάν κάποιος τις διαβάσει πριν λάβει το συγκεκριμένο φάρμακο ή όταν ακούσει τις πιθανές επιπλοκές πριν από μια εγχείρηση, είναι πιθανό να τις βιώσει. Πολλοί ασθενείς εστιάζουν στις πιθανές επιπλοκές και τις παρενέργειες και αυτές τότε όντως εμφανίζονται.

Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται στην ιατρική, «Nocebo». Περιγράφει δηλαδή τις αρνητικές αλλαγές που μπορούν να προκληθούν στον ασθενή ανεξάρτητα από τη φαρμακευτική αγωγή ή την πορεία του χειρουργείου.

Αποτελεί ένα είδος αυθυποβολής. Αυτό που πιστεύει δηλαδή κανείς ότι θα συμβεί, τελικά όντως συμβαίνει. Το Νocebo αποτελεί την αντίθετη όψη του πιο διαδεδομένου φαινομένου Placebo, το οποίο αναφέρεται στην ύπαρξη θετικών αποτελεσμάτων από μια θεραπεία, ανεξάρτητα από την επίδρασή της.

Οι επιπτώσεις αυτών των δύο φαινομένων είναι προφανώς πολύ μεγαλύτερες από ό,τι πίστευαν εδώ και καιρό, λένε οι ειδικοί που βρέθηκαν στην περιοχή του Ρουρ για το μεγαλύτερο διεθνές συνέδριο σχετικά με την έρευνα του εικονικού φαρμάκου. Και η γνώση αυτή μπορεί να βοηθήσει ώστε να γίνουν οι θεραπείες πιο αποτελεσματικές, επικοινωνώντας διαφορετικά με τους ασθενείς.

«Τα φαινόμενα Placebo και Nocebo δεν είναι απλώς φαντασία. Γνωρίζουμε ότι συμβαίνουν πολύ περίπλοκα νευρολογικά φαινόμενα», εξηγεί η Ουρλίκε Μπίνγκελ, καθηγήτρια Νευρολογίας και Επικεφαλής του Κέντρου Ιατρικής Πόνου στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Έσσεν.

H καθηγήτρια θεωρεί προβληματικό το γεγονός πως τόσο η ενημέρωση του ασθενή πριν από το χειρουργείο όσο και τα φύλλα οδηγιών για τα φάρμακα εστιάζουν κυρίως στους θανάτους. «Στο φυλλάδιο που συνοδεύει το προϊόν, αναγράφεται η λέξη θάνατος και βλάβη σε τρεις σελίδες. Δεν αναφέρεται καθόλου ωστόσο ποιο θα είναι το θεραπευτικό αποτέλεσμα για τον ασθενή».

Σε μια έρευνα που έγινε από τον καθηγητή ψυχολογίας Μπεν Κολαγκίουρι, στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϋ, ενημερώθηκαν οι ασθενείς για τις παρενέργειες της χημειοθεραπείας με δύο διαφορετικούς τρόπους.

Στην πρώτη ομάδα ανέφεραν πως το 30% των ασθενών εμφανίζουν ναυτία, ενώ στη δεύτερη είπαν πως το 70% των ασθενών δεν παρουσιάζει ναυτία. Ως αποτέλεσμα οι ασθενείς στους οποίους το μήνυμα επικοινωνήθηκε με θετικό τρόπο υπέφεραν λιγότερο από ναυτίες.

Με βάση την έρευνα για το εικονικό φάρμακο, οι γιατροί θα μπορούσαν πλέον να εκπαιδευτούν ώστε να υποστηρίζουν τη θεραπεία με ενσυναίσθηση και θετική επικοινωνία, αναφέρει η καθηγήτρια ψυχολογίας Αντρέα Έβερς από το Πανεπιστήμιο του Λάιντεν στην Ολλανδία. Εάν το ιατρικό προσωπικό ανακοινώσει στον ασθενή λίγο πριν από μια ένεση:

«Αυτό θα πονέσει λιγάκι», τότε και ο ασθενής νιώθει πόνο. Ακόμα και μικρά καθησυχαστικά λόγια μπορούν να κάνουν μεγάλη διαφορά, επισημαίνει. «Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να βελτιώσουμε την υγειονομική περίθαλψη, να βοηθήσουμε τους ασθενείς και να μειώσουμε το κόστος καθώς η θεραπεία είναι πιο αποτελεσματική».

Όφελος για την επιστημονική κοινότητα το εικονικό φάρμακο

Οι ερευνητές ωστόσο τονίζουν ότι το εικονικό φάρμακο (Placebo), στην συμβατική ιατρική έχει μόνο ένα πρόσθετο όφελος σε μια επιστημονικά βασισμένη θεραπεία. Σε αυτό ακριβώς το πρόσθετο όφελος υπάρχει η διαφορά μεταξύ του Placebo και της ομοιοπαθητικής ή άλλων εναλλακτικών μεθόδων θεραπείας.

Αναμφίβολα οι επαγγελματίες αυτού του είδους κάνουν πολλά πράγματα σωστά, αφιερώνοντας χρόνο στους ασθενείς, καθιερώνοντας ορισμένες ρουτίνες και παρέχοντας πολλές σημαντικές πληροφορίες, υπογραμμίζει η Μπίνγκελ και διερωτάται:

«Μήπως πρόκειται για στοιχεία που τείνουν να εξαφανιστούν από την επιστήμη της Ιατρικής;». Τονίζει ωστόσο πως η ομοιοπαθητική «για την ώρα στερείται επιστημονικής βάσης. Στην περίπτωση αυτή τίθεται θέμα εξαπάτησης του ασθενή. Και αυτό είναι ακριβώς αυτό που δεν θέλουμε, να χρησιμοποιούμε δηλαδή εικονικά φάρμακα εις βάρος των ασθενών».

Η Μπίγκελ ελπίζει πως η σωστή επικοινωνία μεταξύ γιατρών ασθενών θα αποτελεί μέρος της εκπαίδευσής τους όσο και η καρδιοπνευμονική ανάνηψη (CPR), καθώς ο τομέας αυτός μέχρι στιγμής αναπτύσσεται αρκετά αργά.

«Για έναν γιατρό αξίζει από οικονομικής άποψης να πραγματοποιήσει περαιτέρω διαγνωστικό έλεγχο παρά να μιλήσει ήρεμα και με ησυχία στον ασθενή». Αυτό θεωρεί πως πρέπει να αλλάξει.

Επίσης πρέπει να παρέχονται στα φάρμακα εκτός από το νομικά απαιτούμενο φύλλο οδηγιών, σαφείς πληροφορίες για τον τρόπο δράσης και κυρίως τα οφέλη της δραστικής ουσίας.

Σύμφωνα με την ίδια, θα μπορούσε μακροπρόθεσμα η δράση των εικονικών φαρμάκων να ληφθεί υπόψιν αμέσως μετά την παρασκευή του ίδιου του φαρμάκου.

Έτσι τα νέα φάρμακα θα μπορούσαν να κυκλοφορήσουν στην αγορά μαζί με ένα προσαρμοσμένο φυλλάδιο πληροφοριών και την ένδειξη πως η δραστική ουσία δρα ακόμη καλύτερα, αν συνοδευτεί και με μια επίσκεψη στον γιατρό.