Τι καθορίζει το χρώμα στα μάτια και ποιο είναι το πιο κοινό;

Παγκοσμίως το καφέ είναι το πιο κοινό χρώμα στα μάτια των ανθρώπων.

Αντίθετα, το πράσινο είναι ένα από τα πιο σπάνια χρώματα ματιών παγκοσμίως.

Τα άτομα με καστανά μάτια μπορεί να έχουν λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνο των ματιών, εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια σε σχέση με εκείνους με πιο ανοιχτόχρωμα μάτια.

Ωστόσο, τα άτομα με καστανό χρώμα ματιών μπορεί να κινδυνεύουν περισσότερο από καταρράκτη καθώς μεγαλώνουν.

Τι καθορίζει το χρώμα στα μάτια

Το έγχρωμο μέρος του ματιού είναι γνωστό ως ίριδα, το οποίο περιέχει χρωστικές ουσίες που καθορίζουν το χρώμα των ματιών ενός ατόμου.

Το χρώμα των ματιών είναι σε μεγάλο βαθμό γενετικό. Μέχρι και 16 γονίδια υπαγορεύουν ποιο θα είναι το χρώμα των ματιών ενός ατόμου. Τα περισσότερα από αυτά τα γονίδια παίζουν ρόλο στην παραγωγή, μεταφορά ή αποθήκευση μελανίνης. Η μελανίνη είναι μια καφέ χρωστική ουσία που καθορίζει το χρώμα όχι μόνο των ματιών κάποιου, αλλά και των μαλλιών και του δέρματός του.

Όσο περισσότερη μελανίνη στα μάτια, τόσο πιο καστανά είναι. Τα μάτια που δεν είναι καστανά δεν έχουν διαφορετικές χρωστικές. Αντίθετα, έχουν λιγότερη μελανίνη. Μια ίριδα με τη λιγότερη μελανίνη θα φαίνεται μπλε, ενώ αυτές με λίγη περισσότερη μελανίνη μπορεί να φαίνονται πράσινα.

Οι επιστήμονες πίστευαν μέχρι πρόσφατα ότι μόνο ένα γονίδιο καθόριζε το χρώμα των ματιών και ότι τα καστανά μάτια κυριαρχούσαν σε σχέση με τα μπλε μάτια. Τώρα υποστηρίζουν ότι αυτό που καθορίζει το χρώμα των ματιών είναι πιο περίπλοκο.

Το πιο κοινό χρώμα ματιών

– Τα καστανά μάτια είναι το πιο κοινό χρώμα ματιών αφού το έχουν το 79% των ανθρώπων παγκοσμίως. Ωστόσο, η αναλογία διαφορετικών χρωμάτων ματιών ποικίλλει σημαντικά από περιοχή σε περιοχή, από χώρα σε χώρα.

Στις ΗΠΑ, το 45 τοις εκατό του πληθυσμού έχει καστανά μάτια, το 27 τοις εκατό έχει μπλε μάτια, το 18 τοις εκατό έχει καστανά μάτια, το 9 τοις εκατό έχει πράσινα μάτια και το υπόλοιπο 1 τοις εκατό έχει χρώμα ματιών που δεν αναφέρεται παραπάνω. Αυτό προκύπτει από έρευνα του 2014 σε 2.000 ανθρώπους στις ΗΠΑ από την Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας.

Στην Αφρική και στη τη Νότια και Ανατολική Ασία επίσης κυριαρχεί το καφέ. Η Ευρώπη έρχεται να κάνει τη διαφορά, αφού έχει μεγαλύτερη ποικιλία στο χρώμα των ματιών από τον υπόλοιπο κόσμο, ειδικά όσον αφορά τα μπλε μάτια. Αυτό ίσως οφείλεται στην λιγότερη έκθεση των ανθρώπων που ζουν στις βόρειες χώρες στον ήλιο και έτσι δεν συγκεντρώνουν αρκετή μελατονίνη (ό,τι δηλαδή ισχύει και για το ανοιχτόχρωμο δέρμα).

Χώρες όπως η Αρμενία είχαν πάνω από 80 τοις εκατό καστανά μάτια και 3 τοις εκατό μπλε, ενώ η Ισλανδία είχε 9 τοις εκατό καστανά μάτια και 74 τοις εκατό μπλε.

– Το 8-10% των ανθρώπων έχουν γαλάζια μάτια, ενώ ένα 5% έχει ένα μείγμα καφέ και πράσινου.

– Μόνο το 2% των ανθρώπων έχουν πράσινο χρώμα ματιών, καθιστώντας το ένα από τα πιο σπάνια χρώματα.

Ακόμα πιο σπάνιες είναι οι περιπτώσεις ανθρώπων που έχουν γκρι μάτια, ενώ άτομα με αλπινισμό μπορεί κάποιες φορές να φαίνεται ότι έχουν κόκκινα μάτια.

Μπορεί να αλλάξει το χρώμα των ματιών;

Η ετεροχρωμία, στην οποία ένα άτομο έχει περισσότερα από ένα χρώματα ματιών, είναι ασυνήθιστη. Τα δύο μάτια μπορεί να είναι εντελώς διαφορετικά το ένα από το άλλο ή ένα μέρος της ίριδας μπορεί να είναι διαφορετικό από τα υπόλοιπα. Εάν ο εσωτερικός και ο εξωτερικός δακτύλιος της ίριδας είναι διαφορετικοί, ένα άτομο έχει κεντρική ετεροχρωμία, ενώ αν κάθε μάτι έχει εντελώς διαφορετικό χρώμα, ένα άτομο έχει πλήρη ετεροχρωμία.

Μερικοί άνθρωποι γεννιούνται με ετεροχρωμία, ενώ σε άλλους μπορεί να την προκαλέσει ένας τραυματισμός στα μάτια ή ένα πρόβλημα υγείας.

Τα μωρά έχουν συχνά αλλαγές στο χρώμα των ματιών τους πρώτους μήνες της ζωής τους. Μερικά έχουν μπλε ή γκρίζα μάτια κατά τη γέννηση, τα οποία στη συνέχεια αλλάζουν στο μόνιμο χρώμα των ματιών τους καθώς συσσωρεύεται χρωστική ουσία. Μέχρι τους 9 μήνες, τα περισσότερα μωρά έχουν το χρώμα των ματιών που θα έχουν για την υπόλοιπη ζωή τους.

Τα άτομα με ορισμένες παθήσεις υγείας μπορούν επίσης να παρατηρήσουν μια αλλαγή στο χρώμα των ματιών τους με την πάροδο του χρόνου. Διαφορετικά, όμως, το χρώμα των ματιών σπάνια αλλάζει στους ενήλικες. Για τους περισσότερους, ο μόνος τρόπος για να το πετύχουν αυτό είναι με έγχρωμους φακούς επαφής.