Τι θα σας συμβεί αν ξαφνικά δεν μπορείτε να κοιμηθείτε

Το 1965, ο 17χρονος μαθητής λυκείου Randy Gardner έμεινε ξύπνιος για 264 ώρες. Αυτό αντιστοιχεί σε 11 μέρες. Σκοπός ήταν να δει πώς μπορεί να ανταπεξέλθει χωρίς ύπνο.

Την 2η μέρα, τα μάτια του σταμάτησαν να εστιάζουν. Έπειτα, δεν μπορούσε να αναγνωρίσει αντικείμενα μέσω της αφής. Την 3η μέρα, ο Gardner ήταν κακόκεφος και ασυντόνιστος. Στο τέλος του πειράματος είχε δυσκολίες συγκέντρωσης, πρόβλημα βραχυπρόθεσμης μνήμης, έγινε παρανοϊκός και άρχισε να έχει παραισθήσεις. Αν και ο Gardner έγινε καλά χωρίς να του μείνει κάποιο μακροχρόνιο ψυχολογικό ή σωματικό τραύμα, για πολλούς, η έλλειψη ύπνου μπορεί να επιφέρει ορμονική διαταραχή, ασθένεια και σε ακραίες περιπτώσεις, θάνατο.

Μόλις τώρα αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε γιατί κοιμόμαστε αλλά, ξέρουμε πως είναι απαραίτητο.

Οι ενήλικες χρειάζονται 7 με 8 ώρες ύπνου και οι έφηβοι περίπου 10. Νυστάζουμε εξαιτίας σημάτων από το σώμα μας που λένε στον εγκέφαλό μας ότι είμαστε κουρασμένοι και από σήματα του περιβάλλοντος που δείχνουν ότι είναι σκοτεινά έξω. Η αύξηση των χημικών ουσιών που επηρεάζονται από τον ύπνο, όπως η αδενοσίνη και η μελατονίνη, μας ρίχνει σε αυξανόμενο λήθαργο, επιβραδύνει την αναπνοή και τους καρδιακούς παλμούς και χαλαρώνει του μύες. Κατά τη διάρκεια αυτού του μη-REM ύπνου είναι όταν το DNA αποκαθίσταται και το σώμα μας παίρνει δυνάμεις για την επόμενη μέρα.

Στις ΗΠΑ υπολογίζεται πως 30% των ενηλίκων και 66% των εφήβων έχουν συχνά έλλειψη ύπνου. Αυτό είναι σοβαρότατο πρόβλημα.

Το να μένεις ξύπνιος μπορεί να προκαλέσει σοβαρή σωματική βλάβη.

Όταν δεν κοιμόμαστε, η μάθηση, η μνήμη, η διάθεση και ο χρόνος αντίδρασης επηρεάζονται. Η αϋπνία μπορεί επίσης να προκαλέσει φλεγμονή, παραισθήσεις, υπέρταση και έχει συνδεθεί με τον διαβήτη και την παχυσαρκία.

Το 2014, ένας φανατικός οπαδός του ποδοσφαίρου πέθανε όταν έμεινε ξύπνιος για 48 ώρες παρακολουθώντας το Μουντιάλ στην τηλεόραση. Αν και η αιτία θανάτου ήταν ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, έρευνες δείχνουν πως με χρόνιο ύπνο λιγότερο των 6 ωρών κάθε βράδυ η πιθανότητα εγκεφαλικού αυξάνεται κατά 4,5 φορές σε σχέση με κάποιον που σταθερά κοιμάται 7 με 8 ώρες.

Για ελάχιστους ανθρώπους που φέρουν μια σπάνια κληρονομική γενετική μετάλλαξη, η αϋπνία είναι μια καθημερινή πραγματικότητα. Αυτή η ασθένεια, γνωστή ως Θανάσιμη Οικογενειακή Αϋπνία (Fatal Familial Insomnia), θέτει το σώμα σε μια εφιαλτική κατάσταση αγρυπνίας, απαγορεύοντάς του να εισέλθει σε λήθαργο. Σε ένα διάστημα μηνών ή χρόνων, η συνεχής επιδείνωση αυτής της κατάστασης οδηγεί σε άνοια και θάνατο.

Πώς μπορεί η έλλειψη ύπνου να δημιουργήσει τόσο μεγάλα προβλήματα;

Οι επιστήμονες θεωρούν πως η απάντηση βρίσκεται στην συγκέντρωση αποβλήτων στον εγκέφαλο.

Κατά την διάρκεια της εγρήγορσης, τα κύτταρά μας χρησιμοποιούν τις καθημερινές πηγές ενέργειάς μας οι οποίες διαχωρίζονται σε διάφορα υποπροϊόντα, εκ των οποίων είναι και η αδενοσίνη. Όσο η αδενοσίνη συσσωρεύεται, αυξάνεται η διάθεση για ύπνο. Μάλιστα, η καφεΐνη μπλοκάρει την οδό του αισθητήρα της αδενοσίνης. Στον εγκέφαλο συσσωρεύονται κι άλλα απόβλητα κι αν δεν αποσυρθούν, υπερφορτώνουν τον εγκέφαλο και πιστεύεται πως οδηγούν σε πολλά αρνητικά συμπτώματα της έλλειψης ύπνου.

Οπότε, τι συμβαίνει στον εγκέφαλό μας όταν κοιμόμαστε για να το αποφύγουμε;

Οι επιστήμονες βρήκαν κάτι που ονομάζεται γλυμφατικό σύστημα (glymphatic system): Ένας καθαριστικός μηχανισμός, ο οποίος αφαιρεί αυτή τη συσσώρευση και είναι πολύ πιο ενεργός όταν κοιμόμαστε. Χρησιμοποιεί εγκεφαλονωτιαίο υγρό για να απομακρύνει τοξικά υποπροϊόντα τα οποία συσσωρεύονται μεταξύ των κυττάρων. Τα λεμφαγγεία, τα οποία χρησιμεύουν ως δίοδοι των ανοσοκυττάρων, έχουν προσφάτως βρεθεί και στον εγκέφαλο και ίσως συμβάλλουν στην απομάκρυνση των καθημερινών αποβλήτων του εγκεφάλου.

Όσο οι επιστήμονες συνεχίζουν να ερευνούν τον μηχανισμό αποκατάστασης του ύπνου, μπορούμε να είμαστε σίγουροι πως το να κοιμόμαστε είναι αναγκαίο αν θέλουμε να διατηρήσουμε την υγεία μας και την λογική μας.