Το γνωρίζατε; – Γιατί κάνουμε πυρετό όταν αρρωσταίνουμε;

Το 1917, οι γιατροί πρότειναν μια παράδοξη θεραπεία για τη σύφιλη, την ανίατη βακτηριακή λοίμωξη που είχε ρημάξει την Ευρώπη για αιώνες:

1. Μόλυναν τους ασθενείς σε μεταγενέστερα στάδια της σύφιλης με το παράσιτο που προκαλεί ελονοσία, τη θανάσιμη αλλά ιάσιμη ασθένεια που μεταδίδεται από τα κουνούπια.
2. Ήλπιζαν ότι ο πυρετός από την ελονοσία θα καθαρίσει τη σύφιλη.
3. Χορήγησαν στους ασθενείς κινίνη για την αντιμετώπιση της ελονοσίας.

Αν όλα πήγαιναν σύμφωνα με το πλάνο, οι ασθενείς θα επιβίωναν απαλλαγμένοι και από τις δύο ασθένειες. Το πείραμα σκότωσε περίπου το 15% των ασθενών, αλλά για εκείνους που επέζησαν, φαινόταν να λειτουργεί. Έγινε στην πραγματικότητα η τυπική θεραπεία για τη σύφιλη μέχρι την πενικιλίνη που χρησιμοποιήθηκε ευρέως δεκαετίες αργότερα.

Η κινητήρια δύναμη της θεραπείας ήταν ο πυρετός

Υπάρχουν πολλά μυστήρια γύρω από τον πυρετό, αλλά αυτό που ξέρουμε είναι ότι όλα τα θηλαστικά, μερικά πουλιά, ακόμη και μερικά ασπόνδυλα και είδη φυτών (!) έχουν την ικανότητα να… κάνουν πυρετό, δηλαδή να ανεβάζουν τη θερμοκρασία τους.

Ο πυρετός, ως “όπλο” του ανοσοποιητικού συστήματος, υπάρχει εδώ πάνω από 600 εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης. Αλλά έχει σημαντικό κόστος: Για κάθε 1 βαθμό Κελσίου αύξηση θερμοκρασίας του ανθρώπινου σώματος, υπάρχει μια αύξηση 12,5% στην απαιτούμενη ενέργεια (το ισοδύναμο περίπου 20 λεπτών τζόγκινγκ).

Γιατί και πώς, λοιπόν, το σώμα μας κάνει πυρετό;

Η θερμοκρασία πυρήνα του σώματός σας διατηρείται μέσω θερμορύθμισης, ενός συνόλου διαδικασιών που συνήθως σας διατηρούν γύρω στους 37 βαθμούς Κελσίου. Οι μηχανισμοί αυτοί ελέγχονται από τον υποθάλαμο του εγκεφάλου, που ανιχνεύει τις μικρές αλλαγές θερμοκρασίας και αναλόγως στέλνει σήματα σε όλο το σώμα:

• Αν η θερμοκρασία είναι υψηλή, ο υποθάλαμος παράγει σήματα που ενεργοποιούν τους ιδρωτοποιούς αδένες ή διαστέλλουν τα αιμοφόρα αγγεία, μετακινώντας το αίμα πιο κοντά στην επιφάνεια του δέρματος, διαδικασίες που απελευθερώνουν θερμότητα και σας δροσίζουν.
• Αν η θερμοκρασία είναι χαμηλή, τα αιμοφόρα αγγεία συστέλλονται και μπορεί να αρχίσετε να τρέμετε, γεγονός που παράγει θερμότητα.

Το σώμα σας θα διαταράξει τη συνήθη θερμοκρασία για να προκαλέσει πυρετό, πάνω από 38 βαθμούς κελσίου. Εν τω μεταξύ, διαθέτει μηχανισμούς για να τον εμποδίσει να φτάσει πάνω από 41 βαθμούς Κελσίου και να μην φτάσει να βλάψει τα όργανα. Κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος κατά μιας λοίμωξης προκαλούν πυρετό, ενεργοποιώντας έναν βιοχημικό “καταρράκτη” που δίνει τελικά οδηγίες στον υποθάλαμό σας να αυξήσει την κανονική σας θερμοκρασία.

Το σώμα σας στη συνέχεια προσπαθεί να επαναρυθμιστεί με μηχανισμούς οι οποίοι παράγουν θερμότητα όταν η θερμοκρασία είναι χαμηλή. Μέχρι να φτάσει στη νέα θερμοκρασία, θα αισθανθείτε σχετικά δροσεροί, γι’ αυτό μπορεί να έχετε ρίγη.

Όμως γιατί το σώμα σας το κάνει αυτό;

Υπάρχουν ακόμα ερωτήματα για το πώς οι υψηλές θερμοκρασίες επηρεάζουν τα παθογόνα. Φαίνεται ότι η κύρια επίδραση του πυρετού είναι ότι προκαλεί γρήγορα μια ανοσολογική απόκριση σε ολόκληρο το σώμα. Μετά την έκθεση σε αυξημένες εσωτερικές θερμοκρασίες, μερικά από τα κύτταρα απελευθερώνουν πρωτεΐνες θερμικού κλονισμού (ΗSP), μια οικογένεια μορίων που παράγονται σε έντονες συνθήκες. Οι πρωτεΐνες βοηθούν τα λεμφοκύτταρα, ένα είδος λευκών αιμοσφαιρίων που καταπολεμούν τα παθογόνα, να ταξιδεύουν πιο γρήγορα σε εστίες μόλυνσης. Το κάνουν αυτό ενισχύοντας την ικανότητα των λεμφοκυττάρων να κολλούν και να περνούν μέσω των τοιχωμάτων των αιμοφόρων αγγείων, για να μπορούν να φτάσουν στις περιοχές όπου μαίνεται η μόλυνση.

Στην περίπτωση ιογενών λοιμώξεων, βοηθούν στο να “πουν” στα κοντινά κύτταρα να αμβλύνουν την παραγωγή πρωτεϊνών, που περιορίζει την ικανότητά τους να αναπαραχθούν. Αυτό εμποδίζει την εξάπλωση του ιού, επειδή εξαρτάται από τον μηχανισμό αναπαραγωγής του ξενιστή του για να εξαπλωθεί. Προστατεύει επίσης τα γύρω κύτταρα από βλάβη, διότι ορισμένοι ιοί εξαπλώνονται σπάζοντας το κύτταρο ξενιστή τους, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλη ζημιά, σε συσσώρευση εκκριμάτων, ακόμη και σε βλάβη των οργάνων.

Η ικανότητα του θερμικού κλονισμού να προστατεύει τα κύτταρα και να βελτιώνει τη δραστηριότητα του ανοσοποιητικού, μπορεί να περιορίσει την καταστροφική δράση του παθογόνου μέσα στο σώμα. Αλλά απ′ όσα ξέρουμε για τον ρόλο του πυρετού στην ανοσολογική ενεργοποίηση, ορισμένες κλινικές δοκιμές έχουν δείξει ότι τα φάρμακα καταπολέμησης πυρετού δεν επιδεινώνουν τα συμπτώματα ή τα ποσοστά ανάκαμψης.

Γι′ αυτό δεν υπάρχει κανόνας σχετικά με το αν θα καταστείλουμε έναν πυρετό ή όχι. Οι γιατροί αποφασίζουν κατά περίπτωση.

Η διάρκεια και η ένταση του πυρετού, η ανοσολογική κατάσταση του ασθενούς, το επίπεδο άνεσης και η ηλικία θα παίξουν όλα ρόλο στην επιλογή της θεραπείας. Αν αφήσουν τον πυρετό, θα συστήσουν πιθανώς ξεκούραση και πολλά υγρά για την αποφυγή αφυδάτωσης, καθώς το σώμα δίνει την έντονη μάχη του.