Το γνωρίζατε; – Γιατί τα κουνούπια τσιμπούν μερικούς ανθρώπους περισσότερο από άλλους;

Γνωρίζατε πως τα κουνούπια που μεταφέρουν ασθένειες έχουν σκοτώσει περισσότερους ανθρώπους από όλους τους πολέμους στην καταγεγραμμένη ιστορία μαζί;

Στην πραγματικότητα, οι στατιστικές δείχνουν ότι το κουνούπι είναι μακράν το πιο θανατηφόρο πλάσμα στον κόσμο για τον άνθρωπο.

Τα κουνούπια προκάλεσαν περίπου 725.000 θανάτους μόνο το 2018. Η δεύτερη κύρια αιτία θανάτου για τους ανθρώπους εκείνο το έτος ήταν άλλα άτομα, υπεύθυνα για 437.000 θανάτους. Πολύ πιο πίσω σε νούμερα ήταν οι συνδυασμένοι θάνατοι που προκλήθηκαν από φίδια, σκύλους, δηλητηριώδη σαλιγκάρια, κροκόδειλους, ιπποπόταμους, ελέφαντες, λιοντάρια, λύκους και καρχαρίες.

Αυτή η ανησυχητική κατάσταση ώθησε την Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας το 2017 να εγκρίνει το Global Vector Control Response (GVCR) 2017-2030, ένα πρόγραμμα που παρέχει στρατηγική κατεύθυνση σε χώρες που πρέπει να ελέγξουν επειγόντως τους φορείς, ιδιαίτερα τα κουνούπια.

Ο έλεγχος των φορέων είναι απαραίτητος για την πρόληψη ασθενειών που μεταδίδονται από τα κουνούπια και την απόκριση στην επιδημία.

Αυτά τα έντομα μπορούν να μεταδώσουν διάφορες ασθένειες όπως ο πυρετός του Δυτικού Νείλου, ο Zika, ο δάγγειος πυρετός, ο κίτρινος πυρετός, η εγκεφαλίτιδα και η ελονοσία, η τελευταία από τις οποίες προκάλεσε 627.000 θανάτους μόνο το 2020. Είναι κατανοητό, λοιπόν, το γιατί οι άνθρωποι θέλουν να μάθουν τι κάνει τα κουνούπια να επιλέγουν να τσιμπήσουν ένα άτομο και όχι ένα άλλο.

Διοξείδιο του άνθρακα και μυρωδιά σώματος

Τα αρσενικά και τα θηλυκά κουνούπια μπορούν να επιβιώσουν χωρίς να τσιμπούν άλλα ζώα, αλλά τα θηλυκά χρειάζονται αίμα για να ολοκληρώσουν τον αναπαραγωγικό κύκλο. Το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) αναγνωρίστηκε ως ελκυστικό για τα κουνούπια σχεδόν πριν από έναν αιώνα.

Αυτό το αέριο έχει επίσης χρησιμοποιηθεί για να παγιδεύσει τα θηλυκά κουνούπια που επιδιώκουν να καταναλώσουν αίμα με τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζονται για την ωογένεση ή την παραγωγή αυγών.

Ωστόσο, δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι το CO2 ευθύνεται για τη διαφορική έλξη. Με άλλα λόγια, τα επίπεδα εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα δεν εξηγούν γιατί τα κουνούπια προτιμούν σταθερά ένα άτομο έναντι ενός άλλου.

Ποια είναι λοιπόν η εξήγηση; Υπάρχουν άλλες φυσικές και χημικές ενδείξεις που προσελκύουν τα κουνούπια, όπως η θερμότητα, οι υδρατμοί, η υγρασία, τα οπτικά στοιχεία και το πιο σημαντικό, η οσμή του σώματος.

Ακετοφαινόνη, το «άρωμα» που προσελκύει τα κουνούπια

Αν και οι πιο ελκυστικές μυρωδιές για τα κουνούπια δεν είναι καλά κατανοητές, αρκετές μελέτες επισημαίνουν μόρια όπως η ινδόλη, η εννεανόλη, η οκτενόλη και το γαλακτικό οξύ ως οι κύριοι ύποπτοι.

Μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον Matthew DeGennaro του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Φλόριντα (ΗΠΑ) εντόπισε έναν μοναδικό υποδοχέα οσμής τον γνωστό ως ιονοτροπικός υποδοχέας 8a (IR8a), που επιτρέπει στο κουνούπι την ανίχνευση γαλακτικού οξέος.

Αυτός ο τύπος κουνουπιών είναι γνωστός διαβιβαστής του δάγκειου πυρετού, του chikungunya και του Zika. Όταν οι επιστήμονες μετάλλαξαν τον υποδοχέα IR8a στις κεραίες του εντόμου, διαπίστωσαν ότι τα κουνούπια δεν μπορούσαν να ανιχνεύσουν το γαλακτικό οξύ και άλλες όξινες οσμές από τον άνθρωπο.

Μικρόβια που αλλάζουν οσμή

Αυτό δεν είναι το μόνο παράδειγμα μικροοργανισμού που χειρίζεται τη φυσιολογία των κουνουπιών και των ανθρώπινων ξενιστών για να ενισχύσει τη μεταδοτικότητα.

Για παράδειγμα, τα άτομα που έχουν μολυνθεί με το Plasmodium falciparum, το παράσιτο που προκαλεί ελονοσία, είναι πιο ελκυστικά από τα υγιή άτομα για τα κουνούπια Anopheles gambiae, τον φορέα της νόσου.

Ο λόγος για αυτό δεν είναι γνωστός, αλλά μπορεί να σχετίζεται με Plasmodium falciparum που παράγει έναν πρόδρομο ισοπρενοειδή που ονομάζεται (Ε)-4-υδροξυ-3-μεθυλ-βουτ-2-ενυλοπυροφωσφορικός εστέρας (HMBPP), ο οποίος επηρεάζει τις συμπεριφορές αναζήτησης αίματος και διατροφής των κουνουπιών καθώς και την ευαισθησία στη μόλυνση.

Συγκεκριμένα, η HMBPP ενεργοποιεί τα ανθρώπινα ερυθρά αιμοσφαίρια για να απελευθερώσει περισσότερο CO2, αλδεΰδες και μονοτερπένια, τα οποία συνδυάζονται για να προσελκύουν τα κουνούπια και να τα προσκαλούν να «ρουφήξουν το αίμα μας».

Επιπλέον, η προσθήκη HMBPP σε δείγματα αίματος εντείνει σημαντικά την έλξη άλλων ειδών κουνουπιών.

Εν κατακλείδι, η κατανόηση των παραγόντων που εμπλέκονται στο να γίνουν μερικοί άνθρωποι πιο ελκυστικοί για τα κουνούπια από άλλους θα βοηθήσει στον εντοπισμό και στη μείωση του κινδύνου μετάδοσης μολυσματικών ασθενειών που μεταδίδονται από φορείς.